علیرضا جلالزایی روز سه شنبه در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا با اشاره به اینکه انسان در طول تاریخ برای پوشش خود از الیاف گوناگون که منجر به خلق بافت و ایجاد تن‌پوشی پارچه‌ای شده استفاده کرده است، اظهار کرد: بافت‌های پارچه از الیاف گیاهی یا حیوانی به دست می‌آید و طول آنها در هنگام نخ ریسی باید آن قدر باشد تا بتوان آنها را بر روی‌هم قرارداد و لیف ممتد و محکمی را تشکیل داد.
وی بیان کرد: قطعه شال با نقش شطرنجی از جمله تولیدات خاص پارچه‌بافی سیستان است که اغلب به‌صورت قبول سفارش تهیه شده، در این راستا بیشترین رنگ‌های به‌کار رفته در این منسوجات مشکی، سفید، کرم، قهوه‌ای، سورمه‌ای و اغلب رنگ‌های تیره است.
جابه‌جایی سنتی وردها دستگاه پارچه‌بافی با پا
این مقام مسوول با بیان اینکه معیارهای سنجش و انتخاب نخ در پارچه‌بافی کلاف و دوک است که به‌صورت وزنی خریداری می‌شود، افزود: صنعتگر با توجه به نیاز خود نوع نخ، رنگ‌ها و ضخامت دلخواه را انتخاب می‌کند، ارزش کالا به کیفیت محصول تولید شده و زمانی که برای بافت آن صرف می‌شود بستگی دارد که هر چه‌کار ظریف‌تر باشد ارزش آن بیشتر خواهد بود.
وی؛ دستگاه‌های مورد استفاده این هنر در منطقه سیستان را دو وردی پارچه‌بافی دانست که به صورت سنتی و اغلب به دست خود هنرمندان ساخته می‌شود و بر عکس بقیه دستگاه‌های پارچه‌بافی کشور که وردها با دست جابه‌جا می‌شوند با پا جابه‌جا می‌گردد.
مدیرکل میراث‌فرهنگی سیستان و بلوچستان با بیان اینکه ابزارهای مورد استفاده در این رشته فقط دوک و قیچی است، تصریح کرد: جنس دوک اغلب از چوب و قیچی هم یک قیچی معمولی بوده که برای بافت ابتدا دستگاه پارچه‌بافی توسط صنعتگر چله‌کشی می‌شود سپس توسط دوک پودگذاری و آنگاه شانه می‌خورد تا پود در جای خود محکم شوند.
وی با بیان اینکه ریسندگی کاری دشوار و ظاهراً پایان‌ناپذیر است که معمولا به‌وسیله همه افراد خانواده انجام می‌شود، گفت: امروزه از آنجا که پشم‌های ریسیده شده با دستگاه از نظر اقتصادی باصرفه‌تر است، در بسیاری از قالی‌ها و گلیم‌ها از آن استفاده می‌کنند.
جلالزایی رایج‌ترین شیوه ریسندگی را با دوک نخ ریسی دانست و بیان کرد: دوک پایی که از میله چوبی بلندی با برجستگی‌ها و تیزی‌هایی در دو سر آن ساخته شده، مورداستفاده سالخوردگان قبایل بلوچ، قرقیزها و کردهای شرق ترکیه است.
وی با بیان اینکه پیشینه پارچه‌بافی در تمدن بشر به هزاره‌های قبل از میلاد برمی‌گردد، تأکید کرد: پارچه یا پوشش یکی از نیازهای اولیه بشر بوده که در طول دوره‌های مختلف تاریخچه شیوه‌های تولید آن و یا گونه‌های تولیدی آن دارای فراز و نشیب بوده به‌طوریکه در بافته‌های شهر سوخته با پیداشدن تعداد قابل توجهی ابزار گوناگون بافندگی و ریسندگی چوبی، گلی و سفالی و فلزی که نشانگر وجود صنعت بافندگی در آن دوران بوده و نیز نمونه‌های اعجاب‌انگیزی از پارچه یافت شده این امر به وضوح دیده می‌شود.
خودکفایی مردم سیستان در تولید مواد اولیه
این مقام مسوول گفت: مسلماً آنچه که برای باستان‌شناسان عجیب و سؤال‌برانگیز است، بافت چنین پارچه‌هایی با چنین کیفیت و چنین گونه‌های رنگی است، در این میان نمونه‌هایی که از نظر طرح و حتی رنگ‌بندی بسیار نزدیک به پارچه‌های سنتی است اخیرا در سیستان بافته می‌شده پارچه‌های بافته شده اغلب به رنگ قهوه‌ای و کرم هستند؛ اما با بیش از چندین مورد پارچه‌های دورنگ از جنس پشم و پنبه برخورد شده است.
وی ادامه داد: در مسیر هنر پارچه‌بافی آنچه از هزاره‌های قبل از میلاد تا کنون مشخص و مشهور است خودکفایی مردم سیستان در تولید مواد اولیه صنایع مختلف، به ویژه پارچه‌بافی بوده، آن‌چنان که تا همین سده اخیر تمام مراحل تهیه و تولید آن توسط خود مردم و خانواده‌ها انجام می‌گرفته است.
جلالزایی خاطرنشان کرد: از مرحله کاشت و برداشت پنبه و یا تهیه پشم و موی دام تا ریسندگی و آماده‌سازی آنها که همه با ابزار سنتی و ویژه انجام می‌گرفته است.
وی اذعان کرد: در زمان عمر و لیث صفاری برای سال‌ها پارچه‌ای که مخصوص خانه کعبه بافته می‌شده در سیستان تهیه می‌شد؛ نکته دیگر، نزدیکی بافته‌های اخیر به بافته‌های یافت شده در شهر سوخته هست که تا کنون باقی‌مانده است.
مدیرکل میراث‌فرهنگی سیستان و بلوچستان گفت: اقلام تولیدی پارچه‌بافی سنتی سیستان شامل لنگ (دستمال)، سریک (باربند)، پتو، شال‌گردن و پارچه است.