به گزارش خبرنگار ایرنا، بندر آستارا در حاشیه جنوب‌غربی دریای خزر که سالهاست اشتغال و معیشت ساکنانش به بخش تولید و تجارت گره خورده، به واسطه مزیت‌های اقتصادی‌اش جمعیت رو به رشدی داشته و با سفر سالانه هزاران تاجر و راننده داخلی و خارجی که اقتصاد شهرستان را رونق بخشیده‌اند و نیز گردشگران در اوقات مختلف سال میزبان جمعیت شناور قابل ملاحظه‌ای است.
با این وجود این شهرستان سالهاست که فاقد امکانات و زیرساخت‌های مورد نیاز برای ایفای چنین نقشی بوده که یکی از مثال‌های بارز آن نداشتن سیستم جمع‌آوری و تصفیه فاضلاب شهری است که در نتیجه آن مشکلات گوناگونی برای مردم و مسئولان محلی به‌وجود آمده است.
محله‌های شمال و جنوب با محدوده های شرق و غرب یا جنگلی و ساحلی در آستارا تفاوت چندانی ندارد، وجه مشترک همه خانه‌های ویلایی و واحدهای آپارتمانی استشمام بوی نامطبوع فاضلاب در اوقات مختلف شبانه‌روز پس از چندین سال سکونت و پر شدن چاه‌های دستکند است.
محله‌های کم‌برخوردارتر شرایط به مراتب بغرنج‌تری را تجربه می‌کنند و جوی‌های کوچک و باریکی که به هیچ وجه با شرایط جمعیتی کنونی کوچه ها همخوان نیست به وقت عادی پساب و در زمان بارش های سنگین که کم هم نیست آب حاصل از این بارندگی ها را هدایت می کنند آنگونه که کل مسیر کوچه را دربرمی گیرد.
شهرداری آستارا در دوره جدید مدیریت شهری البته در ساخت و سازهای اخیر این مساله را مد نظر قرار داده و نسبت به تعریض معابر و جوی‌ها اقدام کرده اما واقعیت این است که سرعت فعالیت‌ها و بودجه‌های تخصیصی با سرعت ساخت و سازها و افزایش جمعیت شهرنشین برابر نیست.
اگرچه وضعیت مطلوب آن بود که همه خدمات زیربنایی شهرها از جمله موضوع توزیع آب و جمع‌آوری فاضلاب ذیل مدیریت جامع شهری تجمیع شود اما در شرایط کنونی مساله جمع‌آوری و تصفیه فاضلاب از حوزه مسئولیت‌های مدیریت شهری جداست، در حالی که پیامدهای آن به طور مستقیم شهر، بهداشت محیط و سلامت شهروندان را درگیر کرده است.
مدیریت پساب‌های خانگی و واحدهای خدماتی و تولیدی کوچک که در محیط زیست انسانی رهاسازی می‌شود و خطرهای بسیاری را در حوزه بهداشت و درمان به دنبال دارد و تهدید جدی در حوزه بهداشت محیط و مردم به‌شمار می‌رود، چالش روزانه مدیریت آبفا و کارکنان شهرداری آستاراست.
این چالش به‌ویژه همزمان با آغاز فصل بارش نمود بیشتری می یابد، زمانی که بارش‌های رگباری موجب آبگرفتگی معابر می شود آبی که با فاضلاب‌های آلوده در جوی‌ها مخلوط و در خیابان‌ها و کوچه‌ها جاری می‌شود و گاه خانه‌ها و مغازه‌ها را هم دربر می‌گیرد.
تهدید محیط زیست با آلودگی‌های عفونی و میکروبی
سوای مشکلات به‌وجود آمده برای مردم و فشارها بر گُرده مسئولان، فقدان زیرساخت‌هایی مانند تاسیسات جمع‌آوری و تصفیه فاضلاب عملا حوزه‌های تجارت و گردشگری، منابع طبیعی و محیط زیست آستارا را که نقطه قوت این شهرستان مرزی به‌شمار می‌رود در معرض تهدید قرار داده است.
آستارا در ظاهر از نظر جغرافیایی ممکن است منطقه و شهرستانی محدود به‌نظر برسد اما از آنجایی که پهنه‌ای متنوع بین کوه، جنگل، دشت و دریا با شرایط اقلیمی مناسب است، جزو نقاط مستعد برای تولید و صادرات گونه‌های گیاهی و جانوری محسوب می شود.
بر همین اساس کشاورزی و دامداری که همواره ۲ منبع مهم تولید و اشتغال در پهنه ایران زمین بوده از دیرباز در بین ساکنان این منطقه نیز رواج داشته و مساله رهاسازی فاضلاب‌ها در کنار پساب‌های آلوده به کودها و سم‌های کشاورزی در زمین‌های بالادست و جذب آنها در زمین‌های پایین‌دست هم به جد آنها را در معرض تهدید قرار داده است.
زمین‌هایی که روزی میزبان گونه‌های گیاهی متنوع و متعددی بوده‌اند و در طول چندین میلیون سال به خاک‌های حاصلخیز امروزی تبدیل شده‌اند، همچنین منابع آبی زیرزمینی و رودخانه‌های آستارا از تهدید معضل پساب در امان نمانده‌اند.
بخشی از فاضلاب و پساب نقاط شهری و روستایی آستارا با آب‌های سطحی جاری تلاقی می‌یابد و در مواردی (قانونی یا غیرقانونی) یک سر لوله‌های حامل فاضلاب و پساب مستقیم به رودخانه سراریز می‌شود که در طول مسیر به جنگل‌ها، مراتع، دشت‌ها و زمین‌های کشاورزی می رسد و یا به دریا سرازیر می شود.
رهاسازی فاضلاب و تخلیه پساب تصفیه نشده در محیط آن هم در گستره‌ای با مشخصات و ویژگی‌های آستارا تهدیدی جدی برای منابع طبیعی و محیط زیست شهرستان است.
تلاش دولت سیزدهم برای حل معضل و سرعت کم عملیات اجرایی
اگرچه این معضل پیش‌تر مورد توجه مسئولان وقت قرار گرفته بود و در همین راستا پروژه فاضلاب آستارا به درازای ۲۰۷ کیلومتر سال ۱۳۷۹ کلنگ‌زنی شد، اما به علل گوناگون از جمله خارج شدن پروژه از اولویت و تخصیص قطره‌چکانی اعتبارها، سال‌ها نیمه‌کاره ماند و اینک قدمتی ۲۳ ساله دارد.
البته آمارهای رسمی آب و فاضلاب آستارا نشان می‌دهد چنین نبوده که در این سال‌ها هیچ کاری در این زمینه انجام نشده باشد؛ در حال حاضر نیز واحدهای مسکن مهر و معلولان دارای فاضلاب هستند اما با توجه به گستره شهر، جمعیت موجود و شرایط خطرناک کنونی عددی قابل توجه نیست.
دولت‌های پیشین بر همین اساس در این زمینه گام‌هایی برداشتند و حتی دوره‌ای از اقدام برای جذب سرمایه بخش خصوصی داخلی و سرمایه‌گذاری بین‌المللی به منظور تکمیل پروژه فاضلاب آستارا صحبت به میان آمد اما در نتیجه افزایش روزافزون جمعیت و گسترش شهرنشینی در کنار مسائل سیاسی و اقتصادی مانند تحریم‌ها، تنگناهای مالی و تورم تلاش‌ها به جایی نرسید.
اما دولت سیزدهم در این زمینه گام‌های عملی برداشت از جمله افزون بر ۲ هزار و ۵۰۰ میلیارد ریال از محل اعتبارات دور نخست سفر بهمن ماه ۱۴۰۰ رئیس جمهوری به استان گیلان برای این پروژه اختصاص یافت و بیش از ۲ هزار و ۴۵۰ میلیارد ریال پروژه نیز اجرایی شد که نتیجه چنین اقدام‌هایی تکمیل پروژه فاضلاب روستای عباس‌آباد، شهرک مهدی، محدوده بازار ساحلی و فرمانداری بوده است.
پس از آن نیز مبالغی در حد ۲۵۰ تا ۳۵۰ میلیارد ریال برای پروژه‌های آبفا اختصاص یافت و حتی با رایزنی نماینده آستارا در مجلس شورای اسلامی و مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب کشور قرار شد که قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء از محل تهاتر نفت به تکمیل پروژه کمک کند اما روند اجرا و فعالیت‌ها پروژه آنچنان که باید از سرعت مورد انتظار برخوردار نیست.
در واقع آستارا با بیش از ۴۹ هزار مشترک آب همچنان در معرض تهدید جدی از نظر فقدان زیرساخت و سیستم کارآمد جمع‌آوری و تصفیه فاضلاب و پساب است و شکایت‌های مردم از بوی نامطبوع در محله‌هایی مانند خیابان حکیم نظامی و رودخانه مرکزی شهر از شرایط بحرانی فاضلاب منطقه حکایت دارد که برطرف کردن آن نیازمند دست‌کم بیش از ۱۵ هزار میلیارد ریال اعتبارات ملی است.
با توجه به گستردگی و شدت تخریب و آلودگی، باید تلاش‌های بیشتری انجام شود و عملیات عمرانی سرعت بیشتری گیرد تا اقدام‌ها مثمر واقع شده و پیش از رسیدن به نقطه‌ای غیرقابل بازگشت، بحران مهار شود.
فوریت موضوع از آن جهت است که شرایط کنونی سال‌ها استمرار داشته و ظرفیت‌ها به طور مدیریت نشده و خارج از کنترل دولت‌ها مورد بهره‌برداری قرار گرفته است؛ در چنین شرایطی تداوم نشت پساب‌های آلوده به جریان‌های آب متصل به دریا یا سفره‌های زیرزمینی می‌تواند بروز بحران‌های زیست محیطی در شهرستان‌ها و نقاط همجوار را موجب شود.
این امر به نوبه خود می‌تواند بر زیست‌سازگان و زیست‌بوم نقاط آلوده به طور مستقیم و غیرمستقیم آثار کوتاه، میان‌مدت و بلندمدت داشته باشد و تغییرات غیرقابل پیش‌بینی و جبرانی ایجاد کند و حتی این منطقه را از حیّز انتفاع خارج نماید که جبران حتی گوشه‌ای از خسارت‌ها با چند برابر اعتبار مورد نیاز برای تکمیل پروژه موجود نیز امکان‌پذیر نخواهد بود.
شهرستان مرزی بندر آستارا که شامل ۲ بخش مرکزی و لوندویل با جمعیت حدود ۹۵ هزار نفر است، در غربی‌ترین نقطه گیلان، در فاصله نزدیک به ۱۷۳ کیلومتری رشت و همجوار با استان اردبیل و کشور جمهوری آذربایجان قرار دارد.
در این زمینه بیشتر بخوانید:
معضل فاضلاب آستارا و تلاش برای رفع بحران
تکمیل پروژه فاضلاب آستارا نیازمند ۱۵ هزار میلیارد ریال اعتبار است
پایان انتظار ۱۲ ساله تصفیه‌خانه آستارا با دریافت اعتبار ۱۱۷ میلیارد تومانی
مشکلات آب و فاضلاب آستارا نیاز به نگاه استانی و حمایت فوری دارد