به گزارش گروه علم و آموزش ایرنا از پایگاه اطلاع رسانی «وایرد» جهان بالاخره یک ابزار بهداشت عمومی خواهد داشت که بیش از یک قرن است به دنبال آن بوده است: واکسنی قابل اعتماد علیه مالاریا که می تواند حداقل دو سوم کودکانی را که آن را دریافت می کنند، از ابتلا به این بیماری کشنده محافظت کند.
هفته گذشته، سازمان بهداشت جهانی توصیه خود را نسبت به فرمول واکسنی به نام R۲۱/Matrix-M که توسط دانشگاه آکسفورد و انستیتوی سرم هند ساخته شده بود، پس از انتشار پیش چاپ نتایج فاز ۳ که ۶۸ تا ۷۵ درصد اثربخشی را نشان می‌داد، ارائه کرد. این اقدام تنها سه ماه پس از عرضه واکسن جداگانه‌ای به نام RTS,S/AS۰۱ که توسط GlaxoSmithKline ساخته شده بود، انجام شد که ۵۵ درصد کارایی داشت.
توزیع واکسن RTS,S در ۱۲ کشور آفریقایی آغاز شده است. پس از برخی مراحل نظارتی، انتظار می‌رود واکسن R۲۱ هم سال آینده معرفی شود. آنها با هم می‌توانند تاثیر فوق‌العاده‌ای در بقای کودکان در کشورهای گرمسیری ایجاد کنند، اگرچه کارشناسان می‌گویند که برای کنار گذاشتن ابزارهای سنتی مانند توری‌ها، که تاکنون مالاریا را به طور نصفه و نیمه سرکوب کرده‌اند، خیلی زود است.
سالانه ۶۲۰ هزار نفر بر اثر مالاریا جان خود را از دست می دهند. لیزا استوکدیل، ایمونولوژیست ارشد در موسسه جنر دانشگاه آکسفورد و یکی از اعضای تیم تحقیقاتی R۲۱ می گوید: هزینه‌ها و پیامدهای اقتصادی این بیماری برای کشورها سرسام‌آور است و اگر ما بتوانیم همه را واکسینه کنیم، خیلی از این افراد ممکن است زنده بمانند.
طولانی شدن تولید واکسن
دستیابی به یک واکسن موثر برای مقابله با این بیماری بسیار طول کشیده است زیرا مالاریا دشمنی منحصر به فرد است. این بیماری توسط یک انگل ایجاد می شود که مدام تغییر شکل می‌دهد. از طریق نیش پشه وارد بدن می‌شود، به کبد مهاجرت می‌کند، در آنجا تکثیر می‌شود و سپس به گلبول‌های قرمز سیستم گردش خون منتقل می‌شود.
در هر یک از این مراحل، شکل متفاوتی به خود می‌گیرد و هزاران پروتئین مختلف نیز تولید می‌کند. مبارزه با این عفونت چند مرحله‌ای یک مانور پیچیده است و بسیار چالش برانگیزتر از آموزش بدن برای محافظت از خود در برابر ویروس‌ها یا باکتری‌ها است.
استیو تیلور، پزشک بیماری‌های عفونی و دانشیار دانشکده پزشکی دانشگاه دوک که بیماری مالاریا را مطالعه می‌کند، می‌گوید: واکسن‌ها اطلاعاتی را در اختیار سیستم ایمنی قرار می‌دهند تا سیستم ایمنی بتواند در مورد عامل بیماری‌زا اطلاعاتی کسب کند. برای مبارزه با یک ویروس، بدن به اندازه یک جزوه حاوی اطلاعات لازم دارد. اما ما واکسن‌های بسیار کمتری علیه باکتری‌ها داریم، زیرا آنها پیچیده‌تر هستند، درست مانند یک کتاب غیرداستانی کوتاه و انگل‌های مالاریا مانند یک رمان ۱۰۰۰ صفحه‌ای هستند.
هدف استراتژی استفاده شده توسط هر دو واکسن جدید، غلبه بر انگل هنگام ورود به بدن و قبل از پنهان شدن در کبد برای تولیدمثل است. در این مرحله، باکتری مالاریا نسخه‌های کمی از خود ساخته است و هنوز شکلی نسبتاً ساده دارد. هر دو واکسن به روش‌های مختلفی به سیستم ایمنی بدن آموزش می‌دهند تا انگل را بشناسد و بر آن غلبه کند.
قرار است هر دو واکسن از طریق یک برنامه سه دوزه به نوزادان داده شود و یک سال بعد با یک تقویت کننده تکمیل شود. به نظر می‌رسد که آنها بتوانند سال‌ها از کودکان محافظت کنند، اگرچه انتظار نمی‌رود این محافظت مادام العمر باشد.
تعداد واکسن‌های مورد نیاز برای محافظت از یک کودک، مشخص می‌کند که چند دوز مورد نیاز است. تاکنون ۱.۷ میلیون کودک در سه کشور تقریباً ۵ میلیون دوز واکسن RTS,S را از طریق یک برنامه آزمایشی دریافت کرده‌اند. اکنون ۱۸ میلیون دوز از آن واکسن در یک چرخه تخصیص سه ساله در دسترس است، با این حال WHO (سازمان بهداشت جهانی) تخمین زده است که تقاضای سالانه برای هر دو واکسن در زمان عرضه جهانی ۴۰ تا ۶۰ میلیون دوز در سال خواهد بود و ممکن است تا سال ۲۰۳۰ به ۱۰۰ میلیون افزایش یابد.
جایگزین قطعی روش‌های سنتی؟
در حال حاضر، کارشناسان می‌گویند ورود واکسن‌ها به این معنا نیست که کشورها روش‌های قدیمی کنترل مالاریا مثل سمپاشی با حشره‌کش‌ها، توزیع توری‌های درمان شده و اطمینان از دریافت داروهای پیشگیرانه مقرون‌به‌صرفه را کنار بگذارند. ترویج مداوم این روش‌ها توسط آژانس‌های بین‌المللی از سال ۲۰۰۰ باعث کاهش نرخ مالاریا شده است، اما پیشرفت جدیدی هم حاصل نشده است. بنابراین ما به واکسن‌ها نیاز فوری داریم، اما فعلا و در این مرحله، نمی‌توان آنها را جایگزینی قطعی در نظر گرفت.
واکسن‌ها روی کودکان زیر ۵ سال تمرکز دارند؛ بنابراین کل جمعیت را پوشش نمی‌دهند و کارایی آنها نیز هنوز ۱۰۰ درصد نیست. بنابراین برای اینکه واقعاً پوشش مورد نیاز را به دست آوریم، باید آن را با ابزارهای دیگر ترکیب کنیم تا به حداکثر کارایی دست پیدا یابیم.
همانطور که واکسن‌ها منتشر می‌شوند، با موانعی هم روبرو خواهند شد: چالش‌هایی در توزیع دوزهای واکسن در مناطق دورافتاده، نگه داشتن آنها در محدوده دمایی ایمن و اطمینان از اینکه کارکنان مراقبت‌های بهداشتی و والدین کودکان از ورود آنها استقبال خواهند کرد.
حامیان امیدوارند که این واکسن بتواند از نظر منافع اقتصادی و نه فقط به دلایل بشردوستانه مورد استفاده قرار گیرد. در برخی از کشورهای کم درآمد، پیشگیری از مالاریا ۴۰ درصد از بودجه مراقبت‌های بهداشتی را مصرف می‌کند و نظر کارشناسان بر این است که هزینه تولید جهانی این واکسن ۱۲ میلیارد دلار در سال خواهد بود.