به گزارش ایرنا، مشاهده حجم وسیعی از توده گرد و خاک در آسمان و به دنبال آن قرارگرفتن در دل غبار به طوری که ساختمان‌ها، خودروها و از همه مهمترین مردم قادر به دیدن چشمان یکدیگر نباشند به عنوان یکی از صحنه‌های جذاب فیلمی سینمایی است که مردم استان گلستان عصر دیروز تجربه کردند.
باور پذیری این تجربه تلخ برای مردم این استان سخت بود چه برسد به ساکنان دیگر نقاط کشور که گلستان را به سرسبزی، جنگل‌های وسیع، رودخانه و جاذبه‌های طبیعی فراوان می‌شناسند، از این پس هواشناسی علاوه بر هشدار پرهیز از نزدیکی به رودخانه‌ها در هنگام شروع بارندگی‌های سیل آسا که اخیرا شاهد آن بودیم، باید هشدار جدید پرهیز از خروج کودکان و افراد با بیماری‌های زمینهای از منازل را به دلیل آلودگی هوا ناشی از گرد و غبار شدید هم بدهد.
مردم ساکن پایتخت و دیگر شهرهای کشور هیچگاه فکر نمی‌کنند نفس‌ها در استان گلستان به عنوان بهشت گردشگری ایران به واسطه هجوم گرد و غبار به شمارش افتاده باشد چرا که هنوز خشکسالی و تنش آبی حاکم بر این استان را باور نکرده‌اند.
گلستان با بیش از ۲۰ هزار کیلومتر مربع وسعت و جای دادن هفت اقلیم از ۱۳ اقلیم دنیا در همسایگی سه استان مازندران، خراسان شمالی، سمنان و کشور ترکمنستان قرار دارد و متوسط بارش سالانه این استان بالاخص در نواحی بیابانی آن بین ۱۵۰ تا ۲۵۰ میلی‌متر بوده و از پوشش گیاهی ضعیف و کم تراکم برخودار است.
این استان ۸۶۲ هزار هکتار مرتع دارد که بخش قابل توجهی از آن در مناطق شمالی به‌ویژه در آق‌قلا، گمیشان و گنبدکاووس در معرض بیابانی شدن و وقوع پدیده ریزگردهاست و می‌طلبد پیش از اینکه گرد و غبار به مهمان همیشگی مردم این دیار تبدیل نشده راهکارهای کارشناسی برای عبور از این بحران اندیشیده شود.
ضرورت رایزنی با ترکمنستان برای اجرای برنامه‌های مراقبتی و ایجاد کمربند سبز
به اعتقاد کارشناسان، بهترین راهکار مقابله با ریزگردها سازگار کردن خود با شرایط است و مسوولان محیط زیست و منابع طبیعی باید با کشور ترکمنستان از طریق وزارتخارجه وارد بحث‌های دیپلماتیک شوند تا بتوانند برای تثبیت خاک در بیابان‌های این کشور از جمله در مناطق مرزی با ایران کارهایی مانند حفظ پوشش گیاهی و ایجاد کمربند سبز انجام دهند.
علی‌محمد زنگانه استاندار گلستان اوایل مهرماه در دیدار با وزیر محیط زیست ترکمنستان در عشق آباد گفت: منشا ۹۰ درصد گرد و غبارهای این استان خارجی است و پیشگیری از وقوع و تکرار این پدیده به افزایش همکاری گلستان با کشورهای ترکمنستان و قزاقستان به عنوان منشا گرد و غبار نیاز دارد.
ایجاد کمربند سبز، کشت شورورزی و اجرایی طرح‌هایی مانند نجات بخشی تالاب گمیشان که بخشی از آن مشترک با کشور ترکمنستان است، از دیگر مباحث مطرح شده در دیدار چندی پیش استاندار گلستان با وزیر محیط زیست ترکمنستان بود.
در سال‌های اخیر، بیابان قره قوم ترکمنستان که در همسایگی استان گلستان قرار دارد، یکی از تهدیدهای گرد و غبار این استان به شمار می‌رود و تهدید این پدیده تا استان‌های همجوار استان خراسان شمالی و رضوی و بخشی از مازندران رسیده است.
کارشناس منابع طبیعی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا بیان کرد: با وجود اینکه کانون اصلی گرد و غبار دیروز در گلستان مربوط به کشور ترکمنستان است اما به طور قطع وضعیت حال حاضر مراتع شمال استان نیز در شکل‌گیری این شرایط بی تاثیر نیست.
حسن فرامرزی افزود: وضعیت مراتع شمال استان گلستان نقش مهمی در تشدید و ادامه دار شدن گرد و غبار و همچنین گستردگی آن در استان دارد.
وی با اشاره به همجواری مراتع شمال استان گلستان با بیابان‌های قره قوم کشور ترکمنستان، گفت: برای مهار گرد و غبار علاوه بر اینکه باید برنامه‌های مقابله با بیابان در این استان را با سرعت بالا اجرایی کرد می‌طلبد کانون این ریزگردها در کشور همسایه نیز بررسی و رایزنی لازم به منظور اجرای برنامه‌های مراقبتی صورت گیرد.
این کارشناس منابع طبیعی ادامه داد: از آنجا که خاک این مناطق لسی بوده و به صورت بادرفتی است و این ذرات ریز در طول میلیون‌ها سال شکل گرفته است لذا قابلیت جابه جایی داشته و در صورت وزش باد و نبود وجود پوشش گیاهی به راحتی باعث توفان‌های گرد و غبار می‌شود.
فرامرزی افزود: شرایطی که هم اکنون با آن مواجه هستیم نتیجه توجه نکردن کافی به هشدار کارشناسان در ۲ دهه گذشته است و البته در چند سال اخیر شاهد اجرای پروژه‌های مقابله با بیابان توسط سازمان منابع طبیعی هستیم که اما باید افزایش یابد.
وی گفت: در چند سال اخیر سالیانه حدود ۵۰۰ هزار تا یک میلیون نهال به مراتع شمال گلستان منتقل و کشت شد که نتیجه مناسبی هم به دست آمده است اما توفان‌های گرد و غبار در این استان تنها مراتع را شامل نمی‌شود که بتوان با تقویت پوشش این عرصه‌ها جلوی آن را گرفت.
تبدیل زمینهای زراعی کم بازده به مراتع خصوصی
وی اضافه کرد: کشاورزان اقدام به شخم زدن عرصه‌های کشاورزی کم بازده موجود در شمال این استان می‌کنند در صورتی که احتمال برداشت محصول کمتر از ۲۰ درصد است یعنی در صورت بارندگی مناسب می‌توانند محصول برداشت کنند که خوشبینانه هر پنج سال یکبار اتفاق می‌افتد.
این کارشناس ادامه داد: شخم زدن زمینهای کشاورزی و عدم استقرار هیچ پوشش گیاهی باعث آمادگی این عرصه برای تبدیل شدن به کانون ریزگرد می‌شود بنابر این لازم است برای مقابله با این ریزگردها سنت غلط گذشته با تاکید بر حداقل بهره برداری از زمینهای کشاورزی را کنار گذاشته و به سمت برداشت محصول بدون خاک ورزی پیش برویم.
فرامرزی افزود: معنی تولید محصول بدون خاک ورزی این است که بدون دستکاری خاک محصولی برداشت کنیم که یک راهکار آن تبدیل عرصه‌های کشاورزی به مراتع خصوصی است که در این صورت کشاورزان می‌توانند درآمد بسیار مناسبتری کسب کنند.
وی ادامه داد: کشاورز با بوته کاری زمینهای کشاورزی کم بازده خود می‌تواند آن را به عنوان مرتع خصوصی با قیمت مناسب به دامداران اجاره دهد که به طور قطع از درآمد برداشت محصولات با کمترین بهره وری بهتر است.
وی شناسایی کانون ریزگردها در استان و کشور ترکمنستان، اجرای برنامه‌های مدیریتی لازم برای مهار ریزگردها و تسریع پروژه‌های مقابله با بیابان‌زایی مانند هلالی آبگیر، بوته کاری و حفاظت قرق مراتع و در نهایت تبدیل عرصه‌های کشاورزی به مراتع خصوصی و تغییر الگوی کشت را از جمله راهکارهای مقابله با ریزگردها برشمرد.
۳۱۰ هزار هکتار از عرصه‌های منابع ملی گلستان در معرض بیابانی شدن
رییس اداره امور مراتع و بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان گفت: نوار شمالی استان گلستان از شهرستان گمیشان تا مراوه‌تپه جزو اکوسیستم خشک است و با توجه به بارندگی کمتر از ۲۵۰ میلی‌متری و پوشش گیاهی ضعیف و کم تراکم، ۳۱۰ هزار هکتار از این مناطق در معرض بیابانی شدن قرار دارد.
تاج‌قلی فرهنگ‌دوست مهمترین دلیل شکل‌گیری این وضعیت را شرایط طبیعی و تغییرات اقلیمی برشمرد و بیان کرد: بافت خاک منطقه مستعد فرسایش است و در کنار آن عوامل انسانی مانند تعرض و دست درازی به طبیعت و بهره برداری بی رویه از اراضی کم بازده این روند را تشدید می‌کند.
وی ادامه داد: سال‌های قبل شرایط اقلیمی بهتر بود اما هر سال که می‌گذرد بارندگی‌ها کمتر می‌شود و وجود دیم‌زارها و کم شدن پوشش گیاهی مراتع به دلیل بهره برداری‌هایی که اتفاق می‌افتد بر تشدید ریزگردهای با منشا داخلی تاثیر می‌گذارد.
عمده منشا ریزگردهای گلستان خارجی است
رییس اداره امور مراتع و بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان گفت: عمده منشا ریزگردهای استان خارجی است که به عنوان نمونه می‌توان به گرد و خاک شدیدی که روز گذشته شهرهای شرق استان گلستان را درگیر کرد و تا توفان گرد و خاک شهریورماه که از صحراهای ترکمنستان وارد این استان شد اشاره کرد.
فرهنگ‌دوست افزود: عرصه‌های مرتعی، دیم‌زارهای کم بازده و تالاب‌های در اختیار محیط زیست که به دلیل کاهش بارندگی‌ها خشک شدند مناطق اصلی شکل‌گیری ریزگردها با منشا داخلی محسوب می‌شود و دلایل عمده این ریزگردها قرارگرفتن در مجاورت بیابان‌های کشور ترکمنستان، تغییرات اقلیمی و تخریب سرزمینی در نتیجه دخالت غیرعلمی و بهره برداری نادرست از اراضی کشاورزی کم بازده است.
وی چرای بی رویه دام و خطرات ناشی از آن، کاهش کمی و کیفی پوشش گیاهی و تسریع در روند فرسایش خاک و وجود اراضی شور با رسوبات ریزدانه‌ای بستر قدیمی دریای خزر مانند «سنگر تپه گمیشان» را از دیگر دلایل ریزگردها در استان گلستان برشمرد و گفت: پدیده گرد و غبار باعث از بین رفتن پوشش گیاهی مراتع، کاهش تولیدات کشاورزی و به مخاطره افتادن امنیت غذایی و هدر رفت خاک حاصل‌خیز می‌شود و از همه مهمتر آلودگی هوا، منابع آب و افزایش بیماری‌های تنفسی، ریوی و چشمی و تهدید ادامه زندگی در روستاها و شهرها و تشدید مهاجرت و معضل حاشیه نشینی را به دنبال دارد و در نهایت تداوم ریزگردها باعث تعطیلی عمومی شهرها مانند برخی مناطق جنوبی کشور می‌شود.
وجود ۷۰ هزار هکتار کانون وقوع گرد و غبار در گلستان
وی با اشاره به وجود چهار کانون وقوع گرد و غبار در استان گلستان با حدود ۷۰ هزار هکتار وسعت، بیان کرد: این مناطق شامل ۲۲ هزار هکتار از عرصه‌های گمیشان، ۲۷ هزار هکتار از عرصه‌های آق‌قلا و ۲۱ هزار هکتار از عرصه‌های مرتعی گنبدکاووس می‌شود.
رییس اداره امور مراتع و بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان افزود: از سال ۱۳۹۶ تا سال ۱۴۰۱ حدود ۴۰۰ میلیارد ریال از محل اعتبارات ملی و استانی برای مقابله با بیابان‌زایی در استان گلستان هزینه شد و تولید ۹ میلیون نهال، بوته کاری هشت هزار هکتار و مدیریت هرز آب در سطح ۹ هزار هکتار و حفاظت غرق در سطح ۲۲ هزار هکتار عمده کارهای اجرایی در این رابطه است.
فرهنگ‌دوست اظهارکرد: اختصاص سه هزار میلیارد ریال اعتبارات سه ساله مقابله با بیابانی شدن نوار شمالی استان گلستان را برای تصویب در دور دوم سفر استانی رییس جمهوری پیشنهاد دادیم تا بتوانیم با اجرای پروژه‌های مقابله با بیابان‌زایی حداقل ۳۰ هزار هکتار از مراتع کم بازده را احیا کنیم.
وی گفت: امسال در سطح سه نهالستان چپرقویمه گنبدکاووس، انبارالوم آق‌قلا و امام علی(ع) مراوه‌تپه سه میلیون اصله نهال شامل ۶ گونه مرتعی و بیابانی سازگار با شرایط اقلیمی منطقه تولید شد.
وی افزود: این نهال‌ها با انتخاب پیمانکاران صاحب صلاحیت و مشارکت و همکاری تعاونی‌های مرتع داری و ذی نفعان مناطق بیابانی در مراتع شهرستان‌های گمشان، آق‌قلا، گنبدکاووس و مراوه‌تپه غرس می‌شود.