به گزارش روز سه‌شنبه ایرنا کارشناسان بر این باورند ترکیبی از دلایل سیاسی و اقتصادی می‌تواند به آرامی به برتری دلار که از زمان جنگ جهانی دوم، ارز ذخیره جهان به شمار می‌آمد، پایان دهد.
«مارکت اینسایدر» به نقل از صندوق بین‌المللی پول می‌نویسد: افزون بر ۶۰ درصد ذخایر بین‌المللی ارز به صورت دلار نگهداری می‌شود و این واحد پول در حال حاضر پرکاربردترین ارز برای تجارت در سطح جهان به شمار می آید.
بر اساس این گزارش، تحریم‌های اعمال شده از سوی غرب علیه روسیه به دلیل جنگ اوکراین، دیگر کشورها را نسبت به پیامدهای احتمالی آن و فاصله گرفتن از دلار هوشیارتر کرده است.
برخی از کشورها مانند برزیل، آرژانتین، بنگلادش و هند، ارزها و دارایی‌های پشتیبان مانند یوان چین و بیت کوین را برای تجارت انتخاب می‌کنند.
از دیگر سو، در حالی که شرایط ژئوپلیتیکی، کشورها را به جستجوی ارزهای جایگزین تشویق می کند، مدت هاست نسبت به تسلط بیش از حد دلار در تجارت و امور مالی جهانی نگرانی هایی وجود دارد.
در این گزارش به سه دلیل اشاره شده است که کشورهای سراسر جهان را بر آن داشته است تا برنامه‌هایی را برای دور شدن از دنیای تحت سلطه دلار فراهم آورند.
نخست اینکه سیاست پولی اتخاذ شده از سوی ایالات متحده تأثیر زیادی بر سایر نقاط جهان دارد. در حال حاضر ایالات متحده صادر کننده ارز ذخیره جهان است که همچنین ارز غالب در تجارت بین المللی و سیستم های پرداخت نیز به شمار می آید.
بنابر اعلام اندیشکده مرکز ویلسون، در نتیجه تاثیری که دلار بر اقتصاد جهانی دارد، اغلب دیده شده است که این واحد پولی بیش از حد ارزش گذاری می شود.
این موقعیت مساله ای را برای ایالات متحده به ارمغان آورد که «والری ژیسکار دستن»، رئیس جمهور اسبق فرانسه از سال ۱۹۷۴ تا ۱۹۸۱ آن را "امتیاز گزاف" نامید.
یکی از جنبه های این امتیاز این است که اگر آمریکا نتواند بدهی خود را در زمانی که ارزش دلار به شدت کاهش می دهد، دچار بحران نشود. زیرا واشنگتن به سادگی می تواند پول بیشتری را صادر کند.
همچنین این مساله به این معنی است که کشورهای سراسر جهان باید سیاست های اقتصادی و پولی ایالات متحده را از نزدیک دنبال کنند تا از تأثیرات آن بر اقتصاد خود جلوگیری کنند.
برخی کشورها، از جمله هند، گفته‌اند که از سیاست‌های پولی ایالات متحده که آنها را گروگان نگه می‌دارد خسته شده‌اند. تا جایی که می‌گویند ایالات متحده صادرکننده غیرمسئول ارزهای ذخیره جهان بوده است.
یک گروه کاری در بانک مرکزی هند اکنون در حال تلاش برای استفاده از روپیه هند برای مبادلات تجاری است.
بر اساس این گزارش، این موضع با دیدگاه نارندرا مودی نخست وزیر هند مطابقت دارد.
مساله دوم این است که یک دلار قوی برای کشورهای نوظهور بسیار گران تمام می شود.
این مساله به این معناست که افزایش ارزش دلار در برابر اکثر ارزها در سراسر جهان، واردات را برای کشورهای نوظهور گران‌تر می کند.
در آرژانتین، فشار سیاسی و کاهش صادرات منجر به کاهش ذخایر دلار آمریکا و فشار بر واحد پولی پزو در آرژانتین شده است این مساله که به نوبه خود باعث افزایش تورم شده است.
به گزارش رویترز، وزیر اقتصاد این کشور روز چهارشنبه گفت که این امر باعث شده آرژانتین واردات محصولات از چین را با استفاده از یوان به جای دلار آمریکا کند.
به باور اقتصاددانان آلیانز، یک شرکت خدمات مالی بین‌المللی، قدرت‌مندتر شدن دلار آمریکا نقش آن را به عنوان ارز ذخیره تضعیف می‌کند. زیرا هنگامی که دسترسی به دلار گران‌تر شود، وام‌گیرندگان به دنبال گزینه‌های جایگزین خواهند بود.
براساس این گزارش، لوئیز ایناسیو لولا داسیلوا رئیس‌جمهور برزیل، یکی از سرسخت‌ترین حامیان راه‌اندازی ارزهای جایگزین تسویه تجاری بوده است، تا جایی که در نهایت برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی را بر آن داشت از دلار آمریکا فاصله بگیرند.
مساله سوم این است که تجارت جهانی و تقاضای نفت در حال تنوع است و این مساله می تواند دلارهای نفتی پترودلار را در معرض خطر قرار دهد.
یکی از دلایل کلیدی تبدیل شدن دلار آمریکا به ارز ذخیره جهانی این است که کشورهای خلیج فارس در خاورمیانه از دلار آمریکا برای تجارت نفت استفاده می‌کردند. زیرا تا زمانی که آنها تجارت نفت را انجام می‌دادند، این ارز یک ارز تجاری پرکاربرد به شمار می آمد.
این توافق در سال ۱۹۴۵ زمانی که عربستان سعودی و ایالات متحده به توافقی تاریخی دست یافتند، رسمی شد که در آن عربستان سعودی تنها با استفاده از دلار آمریکا نفت خود را به آمریکا می فروخت.
در مقابل، عربستان سعودی ذخایر مازاد دلار را مجدداً در خزانه‌ها و شرکت‌های ایالات متحده سرمایه‌گذاری خواهد کرد.
این توافق امنیت آمریکا را برای عربستان سعودی تضمین می کرد.
اما سپس با ظهور صنعت نفت شیل، ایالات متحده مستقل از انرژی و صادرکننده خالص نفت شد.
تغییر ساختاری در بازار نفت ناشی از انقلاب نفت شیل می‌تواند به نقش دلار آمریکا به‌عنوان ارز ذخیره جهانی لطمه بزند، زیرا صادرکنندگان نفت، که نقش مهمی در وضعیت دلار دارند، باید خود را تغییر دهند.
نقش چین در دلار زدایی
به گزارش پایگاه خبری واچر گرو، روسیه، چین و هند که از اعضای ائتلاف بریکس به شمار می آیند به دنبال جایگزین کردن دلار آمریکا با ارزهای محلی در تجارت جهانی هستند.
چین در زمینه متقاعد کردن سایر کشورهای در حال توسعه برای کنار گذاشتن دلار آمریکا و استفاده از ارزهای محلی برای تسویه معاملات بین‌المللی موفق عمل کرده است.
این کشور عربستان سعودی، پاکستان، روسیه، هند و سایر کشورهای آفریقایی را متقاعد کرده که برای تجارت دوجانبه به جای دلار آمریکا از یوان استفاده کنند.
از سوی دیگر، روسیه برای فروش نفت خام خود به کشورهای در حال توسعه تخفیف می‌دهد و از این راه، تحریم‌های آمریکا را دور می‌زند. روسیه از سایر کشورها می‌خواهد که پرداخت‌های نفتی خود را به یوان یا روبل انجام دهند.
علاوه بر این، هند در حال امضای قراردادهای تجاری جدید با امارات متحده عربی و سایر کشورها برای پرداخت روپیه به جای دلار آمریکا در معاملات جهانی است.
این اقدامات نشان می‌دهد که سه کشور عضور بریکس قصد دارند ارزهای محلی خود را به جای دلار آمریکا در اولویت قرار دهند.
بریکس سال ۲۰۰۱ با گروهی از کشورهایی که به سرعت در حال توسعه در زمینه اقتصاد جهانی هستند یعنی برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی تشکیل شد. این کشورها ۲۷ درصد مساحت جهان را تشکیل می‌دهند و ۴۲ درصد از جمعیت جهان را در خود جای داده‌اند. این کشورها در گروه ۲۰ که مجمع بزرگتری از اقتصادهای بزرگ و مهم جهان محسوب می‌شود هم عضویت دارند.