گروه جامعه ایرنا - این روزها حال هوای کلانشهرها خوب نیست، دود سیاه تمام آسمان شهر را پوشانده و نفس کشیدن را برای شهروندان دشوار کرده است. این حکایت هر ساله کلانشهرها در نیمه دوم سال است. هوا که سرد می‌شود به همراه آن آلودگی هم می‌آید. بعد از آن، جلسات کارگروه‌ها تشکیل و تصمیماتی دال بر تعطیلی مدارس، زوج و فرد کردن خیابان‌های پایتخت، تعطیلی ورزش در فضای باز و خارج نشدن از منازل گرفته می‌شود. در ادامه بازار خبرهایی مبنی بر اینکه در روزهایی که هوا آلوده است چه بخوریم و چه نخوریم، چه بکنیم چه نکنیم هم داغ می‌شود. وزارت بهداشت از مضرات آلودگی هوا و بروز انواع بیماری‌ها می‌گوید. سازمان حفاظت محیط‌زیست از دستگاه‌هایی که بر وظایف خود در راستای قانون هوای پاک عمل نمی‌کنند گله می‌کند. دستگاه قضا هم می‌گوید که عملکرد دستگاه‌ها در حوزه اجرای قانون هوا پاک بررسی شود اما اینها از آلودگی هوا کم و دردی را از مردم دوا نمی‌کند.
خبرهایی با مضمون هوای تهران نارنجی شد، اکنون در مرحله قرمز قرار دارد، اگر به بنفش برسد خطرناک است؛ در این روزها زیاد شنیده می‌شود؛ در واقع رنگ هوای کلانشهری مانند تهران مدام تغییر می‌کند و این یعنی سردرگمی و بلاتکلیفی. در حالی که گذر از این شرایط کار دشواری نیست و در این زمینه تجربیات موفق زیادی در دنیا وجود دارد، فقط کافیست به آنها گوش و عمل کنیم فقط عزمی جدی می‌خواهد که خوشبختانه در دولت سیزدهم وجود دارد اما مساله این است که حجم مشکلات به حدی زیاد است و نتیجه عمل نکردن به وظایف در دو تا سه دهه گذشته است که روز به روز هم انباشته شده‌اند؛ بنابراین قطعا زمان می‌برد اما مساله این است که اکنون وقتی باقیمانده نمانده است و اقدامات باید با جدیت و سرعت بیشتری پیش رود تا مردم آن را لمس کنند.
بارها و بارها گفته شده که خودروهای فرسوده و ناوگان حمل و نقل عمومی ضعیف، مقصر اصلی آلودگی هوا هستند؛ در حالی که اکنون نزدیک به هفت میلیون خودروی فرسوده و بیش از ۱۰ میلیون موتورسیکلت فرسوده داریم که نیاز به نوسازی و از رده خارج شدن دارند اما متاسفانه این روند با کندی بسیار زیادی پیش می‌رود؛ به طوری که سال گذشته یک میلیون خودرو پلاک گذاری و وارد چرخه شد اما در مقابل فقط ۱۵ هزار خودروی فرسوده از رده خارج شد که قطعا در مقابل این حجم آلودگی خروج این تعداد خودرو تاثیری نخواهد داشت.
البته علی سلاجقه رئیس سازمان حفاظت محیط زیست گفته بود که صندوق ملی محیط زیست تسهیلات خوبی برای از رده خارج کردن خودروهای فرسوده به ویژه به تاکسی‌های فرسوده می‌دهد. دولت یک گام اساسی را در این زمینه برداشت و وزارت صمت نیز خط تولید اتوبوس برقی در ایران خودرو دیزل را افتتاح کرد و با راه اندازی این خط، یک هزار اتوبوس برقی وارد تهران می‌شود که ظرفیت بزرگی است و با ورود خودروهای برقی تا حد زیادی از آلودگی هوا کم خواهد شد.
شرایط خودروهای ناوگان حمل و نقل عمومی خوب نیست به طوری که بیش از ۸۶ درصد آنها به سن فرسودگی رسیده‌اندبا شروع آلودگی هوا موضوع دیگری که بارها و بارها شنیده می‌شود و در سرفصل خبرها قرار می‌گیرد، مازوت‌سوزی است؛ در حالی که نیروگاهی در تهران مازوت سوزی ندارد، روز گذشته علی سلاجقه رییس سازمان حفاظت محیط زیست در حیاط دولت اعلام کرده بود که در تهران و اطراف آن مازوت‌سوزی نداریم. در موضوع مازوت‌سوزی نیروگاه‌ها بیشتر جنبه روانی آن برای مردم مطرح بود زیرا که هنوز درصد نقش مازوت در جو و آلایندگی تاکنون مشخص نشده است.
معاون رییس جمهور خاطرنشان کرد: ممکن است در شرایط سخت برخی دستگاه‌های ذی‌ربط مانند شورای عالی امنیت ملی دستورهای خاصی صادر کنند اما اکنون در اطراف تهران مازوت‌سوزی نداریم.
همچنین رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست به خبرنگار محیط زیست ایرنا گفته بود: نیروگاهی در تهران مازوت مصرف نمی‌کند؛ در واقع فقط نیروگاه‌های بخاری قابلیت مصرف مازوت دارند. در تمام کشور هم ۱۶ نیروگاه بخاری داریم و بقیه نیروگاه‌ها گازی و سیکل ترکیبی هستند که امکان مصرف مازوت ندارند. در تهران هم فقط نیروگاه بعثت، نیروگاه بخاری است که از سال ۱۳۹۱ بخش مصرف مازوت آن پلمب شده است؛ بنابراین در تهران نیروگاهی مازوت مصرف نمی‌کند.
با این حساب، پس این حجم آلودگی از کجا می‌آید؟ که در این باره داریوش گل علیزاده گفت: در این روند باید به نکته مهمی توجه کنیم و آن مصرف بالای انرژی در کشور است. ایران از نظر شدت مصرف انرژی رتبه اول دنیا را دارد؛ یعنی ۲.۵ برابر دنیا، ۱.۵ برابر ژاپن و ۲ برابر چین شدت مصرف انرژی ما در کشور است، از منظر سرانه انرژی نیز در دنیا رتبه چهارم و انتشار گازهای گلخانه‌ای هم جزو ۱۰ کشور اول دنیا هستیم. میانگین مصرف بنزین در نیمه اول امسال ۱۱۶ میلیون لیتر بود در حالی که در قانون توسعه حمل و نقل عمومی و مدیریت سوخت مصوبه سال ۱۳۸۶، در این سال سرانه مصرف بنزین ۱.۱ دهم لیتر بود و بر اساس این قانون قرار شده بود که سرانه مصرف در سال ۹۰ به ۷ دهم لیتر برسد؛ حال فرض کنیم اکنون جمعیت کشور ۹۰ میلیون نفر است؛ یعنی بر این اساس باید حدود ۷۰ میلیون لیتر بنزین مصرف می‌کردیم اما رقم ۱۱۶ میلیون لیتر نشان می‌دهد که بیانگر این است که ما این روند را رها کرده ایم.
این آمار نشان می‌دهد که استفاده از خودروهای شخصی در کشور به ویژه کلانشهری مانند تهران بسیار زیاد است که قطعا به ضعف ناوگان حمل و نقل عمومی کشور برمی‌گردد. رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست درباره وضعیت ناوگان حمل و نقل عمومی گفت: شرایط خودروهای ناوگان حمل و نقل عمومی خوب نیست؛ به طوری که بیش از ۸۶ درصد آنها به سن فرسودگی رسیده‌اند که منجر به افزایش آلودگی هوا به ویژه در کلانشهرها می‌شود چون این خودروها آلاینده‌های بیشتری منتشر و در مقابل سوخت بیشتری هم مصرف می‌کنند. علاوه بر این کمبود اتوبوس در ناوگان حمل‌ونقل عمومی داستان دیگری است؛ به طوری که برآورد شده در تهران حدود ۸ تا ۹ هزار اتوبوس نیاز است اما اکنون کمتر از ۲ هزار اتوبوس فعالیت می‌کند.
از سوی دیگر، ترافیک تهران هم بر طبل آلودگی هوا می‌کوبد و بر آن شدت می‌دهد، با نگاهی اجمالی به خیابان‌های تهران می‌توان دریافت که بیش از ۷۰ درصد خودروهای آن تک سرنشین هستند و این یعنی ترافیک بی حد و حصر و به دنبال آن آلودگی بیشتر، همه این خودروها سوخت مصرف می‌کنند؛ آنهم از نوع فسیلی که بالاترین آلودگی را به همراه دارد و بدتر اینکه خودرویی که در ترافیک درجا کار می‌کند، حدود پنج برابر خودروی در حال تردد آلودگی ایجاد می‌کند؛ بنابراین معضل بزرگی است.
رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست اظهارداشت: اکنون ۹۴ درصد تولید انرژی کشور وابسته به سوخت‌های فسیلی است در حالی که یکی از راه‌های برون رفت از آلودگی هوا این است که وابستگی خود را به سوخت‌های فسیلی کاهش دهیم که از طریق توسعه انرژی‌های تجدید پذیر میسر است. حتی در ماده ۱۹ قانون هوای پاک اشاره شده که سالانه ۳۰ درصد از توسعه برق کشور از محل انرژی‌های تجدیدپذیر تامین شود اما اکنون در همه این سال‌ها کمتر از یک درصد ظرفیت انرژی تجدیدپذیر در کشور ایجاد شده است.
داریوش گل علیزاده ادامه داد: در این راستا وزارت نیرو برای تولید ۱۰ هزار مگاوات از انرژی‌های تجدیدپذیر تا پایان سال ۱۴۰۴ برنامه دارد، در قانون بودجه ۱۴۰۲ هم صنایع انرژی‌بر مکلف شدند ۱۰ هزار مگاوات نیروگاه ایجاد کنند که ۹ هزار مگاوات از محل نیروگاه های حرارتی با بازدهی ۵۵ درصد و هزار مگاوات هم انرژی تجدیدپذیر تولید شود.
هوای تیره و تار کلانشهرها در حالی گلوی مردم را می‌فشارد که قانون هوای پاک در سال ۱۳۹۶ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و دارای ۳۴ ماده و ۲۹ تبصره و آیین نامه شامل مجموعه راهکارهای کاهش و کنترل آلودگی هواست و ۲۳ دستگاه در اجرای آن نقش دارند و وظایف همه آنها در این روند مشخص شده، اما چرا باز هم هوا اینقدر آلوده است؟ چرا باز هم باید مدام شاهد تعطیلی مدارس باشیم؟ قطعا دستگاه‌ها در این روند آنطور که باید به وظایف خود عمل نکرده اند، اگر فکری عاجل برای این وضعیت نشود دیگر امیدی به کاهش آلودگی هوا نخواهد بود چون روز به روز بر تعداد خودروها و به تناسب آن بر مصرف سوخت آنهم فسیلی افزوده می‌شود.
تمام این فشارها را در حالی بر طبیعت وارد می‌کنیم که سالهاست محیط زیست توان خودپالایی خود را از دست داده و دیگر تحمل فشار بیشتر را ندارد، شاید تا چند سال پیش اما ما انسان‌ها با خودخواهی هرچه تمام‌تر حاضر به پذیرش این واقعیت نیستیم و خود را مالک تمام دنیا و هر آنچه که در آن است می‌دانیم؛ غافل از اینکه دود این خودخواهی به چشم خودمان می‌رود و ما و فرزندانمان باید تاوانش را بدهیم.
رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست درباره راهکارهای برون رفت از این شرایط گفت: برای برون رفت از این شرایط باید سه موضوع را مد نظر قرار داد که یکی بحث توسعه و نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی با تاکید بر خودروهای برقی و مترو است. اکنون سطح معابر در شهرها محدود است؛ فرض کنید ۹ هزار خودروی نو مورد نیاز وارد ناوگان حمل و نقل عمومی و معابر تهران شود، قطعا محدودیت معابر اجازه تردد این تعداد را نمی‌دهد؛ بنابراین اگر همزمان مترو توسعه یابد و مردم از محل سکونت یا محل کار خود دسترسی آسانی به ایستگاه‌های مترو داشته باشند، قطعا بیشتر از آن استفاده می‌کنند.
وی افزود: دوم افزایش کیفیت سوخت در همه کشور است، امروزه در کلانشهرها و تهران سوخت استاندارد یورو ۴ و ۵ توزیع می‌شود اما این کافی نیست؛ مثلا فردی از تهران به شمال سفر می‌کند و زمان برگشت باک بنزین را از سوخت معمولی پر و با همان در سطح شهر تهران تردد می‌کند که خود آلودگی را منتشر خواهد کرد؛ وضعیت گازوییل هم همینطور است. سوم بحث از رده خارج کردن خودروها و موتورسیکلت های فرسوده است. اکنون نزدیک به هفت میلیون خودروی فرسوده و بیش از ۱۰ میلیون موتورسیکلت فرسوده داریم که بخش زیادی از آنها در حال تردد هستند، اقداماتی در این زمینه انجام شد و امیدواریم آیین‌نامه آن در دولت تصویب شود تا بر اساس آن از همان منابعی که در صندوق طرح توسعه وزارت صمت ذخیره می‌شود استفاده کنیم و آن را به نوسازی موتورسیکلت‌ها و حمل و نقل عمومی اختصاص دهیم.
۹۰۱۴