به گزارش گروه علم و آموزش ایرنا از «لایو ساینس»، از مراسم کارناوال و رژه کیهانی در رنگی‌ترین عکس از کیهان که تاکنون ثبت شده است تا سطح سوزان یک قمر به شدت آتش‌فشانی، سال ۲۰۲۳ شاهد ثبت تصاویر فضایی زیبا و باشکوهی بود. در اینجا به هشت مورد از این عکس های فضایی اشاره می‌کنیم.
اولین تصویر تلسکوپ فضایی اقلیدس
تلسکوپ «اقلیدس» سازمان فضایی اروپا در سال جاری با یک راکت فالکون-۹ شرکت «اسپیس‌ایکس» وارد مدار شد. این تلسکوپ برای تهیه نقشه از ترکیب «کیهان تاریک» - نام کلی برای ماده تاریک و انرژی تاریک - طراحی شده است.
اما این تلکسوپ در عین حال عملکرد خوبی هم برای ثبت تصاویر با زاویه گسترده از کیهان دارد.
اولین تصاویر ثبت شده توسط این تلسکوپ فضایی از این قاعده مستثنی نیستند؛ آنها تصاویری اعجاب‌انگیز هستند که ابرهای گازی مبهم، خوشه‌هایی از ستاره‌های درخشان و کهکشان‌های حلزونی (مارپیچ) را به تصویر می‌کشند.
شاید بتوان گفت که تصویر منتخب و محبوب در این میان تصویر مربوط به «سحابی کله‌اسب» (Horsehead Nebula) است که در فاصله ۱۵۰۰ سال نوری در سحابی «اوریون» واقع شده است.
تصویری از قمر سوم «مشتری»
این تصویر خیره‌کننده از قمر سوم سیاره مشتری با نام «آیو» (Io) توسط فضاپیمای «جونو» سازمان فضایی «ناسا» ثبت شده و واضح‌ترین تصویر از این قمر در مدت ۲۲ سال گذشته محسوب می شود.
قمر آیو آتش‌فشانی‌ترین قمر در منظومه خورشیدی به شمار می رود و فعالیت‌های آتش‌فشانی در آنجا ۱۰۰ برابر زمین است که این مساله در تصویر جدید از این قمر هم مشخص است.
آتش‌فشان‌ها روی سطح آیو حلقه‌هایی از گاز را در سرتاسر سطح این قمر بیرون می دهند.
اگر به بالای عکس نگاه کنید، متوجه جزئیات بی‌سابقه‌ای از منطقه قطب شمال در این قمر خواهید شد؛ منطقه‌ای که با کوه هایی به ارتفاع حدود ۶ هزار متر پوشیده شده است.
تصویری جدید از سحابی حلقه
تصویر ثبت شده توسط تلسکوپ فضایی جیمز وب از سحابی «حلقه» (Ring Nebula) واقع در فاصله ۲ هزار سال نوری یکی از تصاویر فضایی منتخب سال است. این تصویر شبیه یک چشم کیهانی یا یک نان شیرینی (دونات) است که از ارتفاع زیاد افتاده باشد!
این سحابی به علت ۱۰ حلقه هم‌مرکز خارجی آن به این نام معروف شده است. لایه‌های این ابر گازی در مرحله پایانی فعالیت یک ستاره رو به مرگ، تشکیل شده است. اگر این تصویر را با یک عکس سال ۲۰۱۳ توسط تلسکوپ هابل مقایسه کنید، قدرت بی‌سابقه جیمز وب آشکار خواهد شد.
ثبت ستاره غول‌آسای «ماترا» در تصویری رنگارنگ از کیهان
این تصویر خیره کننده از مجموعه‌ای از ستارگان و کهکشان‌ها در طول خوشه کهکشانی MACS۰۴۱۶ در فاصله ۴.۳ میلیارد سال نوری از زمین توسط ابزار نیرومند مادون قرمز تلسکوپ جیمز وب ثبت شده است.
در این عکس توده‌هایی از غبار و نور ستارگان مشاهده می شود که به علت گرانش خم‌کننده فضای ناشی از خوشه‌های ستاره‌ای کشیده شده اند.
ستاره‌شناسان با اندازه گیری این تغییرات در طول موج ها به علت گسترش مداوم کیهان می توانند فاصله بین بسیاری از اجرام در پشت تصویر و جلوی تصویر را مشخص کنند.
حلقه‌های «پنهان» اورانوس در تصاویر جدید جیمزوب آشکار شد
سیاره سرد اورانوس که در فاصله حدود ۲.۹ میلیارد کیلومتری از خورشید واقع شده است، به عنوان یک «سیاره دارای حلقه» شناخته نمی شود اما علت این مساله آن است که حلقه‌های آن به قدری کمرنگ هستند که امکان دیدن آنها با بسیاری از تلسکوپ‌ها وجود ندارد.
در سال ۱۹۸۶ با پرواز فضاپیمای «وویجر-۲» بود که ستاره‌شناسان توانستند وجود ۱۳ حلقه اورانوس را تایید کنند؛ حلقه‌هایی که از ترکیب یخ خرد شده و غبار ساخته شده اند.
در این تصویر جیمز وب ۱۱ حلقه از ۱۳ حلقه اورانوس قابل مشاهده هستند. دو حلقه آخر به قدری کمرنگ است که تنها زمانی مشاهده می شود که این سیاره به سمت زمین متمایل شود.
آخرین بار در سال ۲۰۰۷ این وضعیت ایجاد شد و تلسکوپ هابل تصویر کلی را ثبت کرد. فرصت بعدی برای ثبت حلقه‌های کامل اورانوس در سال ۲۰۹۱ خواهد بود.
ابرهای رنگین‌کمانی نادر آسمان قطب را روشن کردند
برای لحظاتی تلسکوپ‌های چند میلیون دلاری را فراموش کنید زیرا همینجا روی زمین منظره‌ای وجود دارد که با دو چشم خودتان می توانید مشاهده کنید به شرط اینکه توان تحمل سرمای قطب شمال را داشته باشید.
این تصویر را عکاسی با نام «رامون ساپیلاتی» در آسمان «گران» در جنوب کشور نروژ ثبت کرده است.
این ابرهای زیبا در اواخر ماه دسامبر به علت موج سرما در بخش بالایی اتمسفر بر فراز قطب شمال پدیدار شدند و با نام «ابرهای استراتوسفریک قطبی» (PSCs) شناخته میشوند. این ابرها به علت پخش شدن نور خورشید از میان بلورهای یخی ریز معلق مانده در هوا تشکیل میشوند.
کشف یک راز در بطن سحابی «خرچنگ»
بقایای برون‌پاش (sputtering) یک ستاره منفجر شده در بطن سحابی خرچنگ (Crab Nebula) قرار دارد. این ستاره در سال ۱۰۵۴ میلادی به یک ابرنواختر تبدیل شد و غلاف ستاره‌ای که زمانی یک ستاره عظیم در بطن این سحابی بود اکنون یک ستاره نوترونی است که جریان هایی از گاز را با سرعت به همه طرف پرتاب می کند.
آنچه در این تصویر توجه دانشمندان ناسا را جلب کرده درخشش لاجوردی است که ممکن است تشعشع ناشی از ذرات دارای شارژ در امتداد خطوط میدان مغناطیسی تولید شده توسط ستاره نوترونی باشد که در این صورت احتمالا اولین تصویر از این نوع است.
بازگشت کپسول ناسا به زمین با نمونه‌ای از یک سیارک احتمالا خطرناک
شاید پایان دادن به شمارش معکوس تصاویر شکوهمند فلورسنت با یک عکس سیاه و سفید از یک سنگ فضایی چندان جالب نباشد. اما آن چیزی که روی این سنگ قرار دارد موجب هیجان است چرا که احتمالا مواد پیش‌درآمد حیات روی زمین است.
این سیارک «بنو» (Bennu) نام دارد که یک سیارک بالقوه خطرناک است و شانس برخورد آن به زمین در سال ۲۱۸۲ میلادی ۱ در ۲۷۰۰ است که البته قوی‌ترین احتمال برخورد یک سنگ آسمانی با زمین در میان اجرام شناخته شده فضایی است.
اما علت اصلی اینکه فضاپیمای OSIRIS-Rex سازمان ناسا بر روی این سیارک فرود آمده و نمونه‌برداری کرده، مواد شیمیایی موجود بر روی سطح آن است.
«بیل نلسون» مدیر ناسا در یک کنفرانس خبری گفت: این بزرگترین نمونه سیارکی غنی از کربنی است که تاکنون به زمین منتقل شده است.
وی افزود: مولکول های کربن و آب دقیقا عناصری بود که ما درصدد یافتن آنها بودیم. اینها عناصر حیاتی در شکل گیری سیاره خود ما بوده اند و به ما کمک می کنند که منشاء عناصر منتهی به حیات روی زمین را مشخص کنیم.
قطعاتی از این نمونه‌ها به آزمایشگاه های در سرتاسر جهان ارسال شده و نتایج اولیه ممکن است در سال ۲۰۲۴ مشخص شود.