به گزارش ایرنا، مجموعه تاریخی بازار زنجان در قلب بافت قدیمی شهر قرار دارد که روزگاری مشرف به دروازه قلتوق، دروازه جنوبی شهر بود، این بازار که طولانی‌ترین بازار ایران بوده به بازار پائین و بالا تقسیم و نامگذاری شده است.
طبق اسناد و متون تاریخی، ساخت آن در سال ۱۲۰۵ هجری قمری در دوران حکومت آقامحمد خان قاجار آغاز شد و به سال ۱۲۱۳ هجری قمری مقارن با حکومت فتحعلی شاه قاجار پایان یافت و در دوره های بعد نیز به بنای آن از جمله ساخت چندین سرا، مسجد و گرمابه افزوده شد.
مجموعه بازار بالا مشتمل بر بازار قیصریه، بازار بزازها، حجت الاسلام، امامزاده و عبد العلی بیک است و این مجموعه از نظر تولید و عرضه کالا و خدمات جنبی وابسته، بسیار غنی بوده و مهمترین مرکز اقتصادی و تجاری شهر محسوب می شود.
بازار زنجان از نظر تولید و نوع فعالیت به هشت راسته از قبیل زرگرها، کفاش ها، بزازها و سراج ها تقسیم می شود.
از کاروانسراهای جالب این مجموعه که نقش مؤثری در عرضه کالاها ایفا می کند، سرا یا کاروانسرای حاج علی قلی و سرای حاج کربلایی علی بوده که احتمالاً در سال ۱۳۰۰ ه. ق تکمیل شده است.
این توضیحات شرح مختصری از تاریخچه بازار تاریخی شهر زنجان بود که همه روزه بسیاری از شهروندان و حتی گردشگران داخلی و خارجی را به سوی خود جلب می کند و علاوه بر نگریستن به معماری خاص و بی بدیل آن از بخش های مختلف بازدید کرده و مایحتاج خود را خریداری می کنند.
این بازار در هسته مرکزی شهری قرار دارد و وقوع حوادث مختلف به ویژه آتش سوزی می تواند چالش اساسی را در آن ایجاد کند.
خبرنگار ایرنا در این خصوص با مجید امیرفضلی رئیس سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری زنجان گفت و گو کرده است.
ایرنا: در خصوص بازار زنجان و تمهیدات لازم توضیح دهید.
بازار زنجان طولانی ترین بازار سرپوشیده کشور است که قدمتی حدود ۲۰۰ سال دارد، این بنا در زمان فتحعلی شاه قاجار احداث شده و به لحاظ ایمنی نیز از اهمیت و حساسیت خاصی برخوردار است.
این مکان به ۲ قسمت شرقی و غربی تقسیم بندی می شود و با نام های بازار بالا و بازار پایین شناخته می شود.
بازار زنجان به دلیل تنوع در راسته ها، سراها، کاروانسراها و پاساژها از لحاظ نوع مواد سوختنی و مواد اولیه آتش سوزی اهمیت بالایی دارد.
این اثر مهم تاریخی شهر در هسته مرکزی شهر به ویژه بافت فرسوده واقع شده و بحث امداد رسانی و رسیدن نیروها به محل حادثه در آن به چالش اساسی سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تبدیل شده است.
طی سه سال گذشته مطالعات زیادی در این زمینه انجام گرفت و نقشه بازار به روزرسانی شد و مسیرهای دسترسی و نوع ماشین آلات و خودروهای سنگین و نیمه سنگین و همچنین نحوه آبرسانی مورد بررسی قرار گرفت.
ایرنا: آتش نشانی زنجان برای امدادرسانی به حوادث احتمالی بازار چه مشکلات و چالش هایی دارد؟
بحث امداد رسانی به بازار در هنگام وقوع حادثه یک چالش مهم و اساسی است و به نوعی یک خطر بالقوه محسوب می شود.
طی سال ها و حتی ماه های اخیر نیز حوادث حساسی نیز در این مکان به وقوع پیوسته که در این راستا یک طرح مطالعاتی ارزیابی ریسک آتش سوزی بازار انجام گرفت.
یکی از این ریسک های مهم، رسیدن به محل وقوع حادثه و دیگری معبر است که دسترسی ها را با دشواری مواجه می کند.
بحث آبرسانی، سیستم های برق و از همه مهمتر گازکشی داخل بازار و ایمنی مغازه ها از جمله مسایل مهمی بوده که در طرح مطالعاتی شناسایی و مشخص و راهکارهای مقابله با خطرات نیز ارائه شده است.
برای اجرای این راهکارها باید یک همت دسته جمعی در دستگاه های خدمات دهنده از جمله شرکت برق، گاز، اداره کل میراث فرهنگی، شهرداری و نظام مهندسی شکل گیرد تا ریسک آتش سوزی در بازار زنجان به حداقل ممکن برسد و ایمنی آن نیز ارتقا یابد.
نبود دسترسی مناسب به مسیرهای منتهی به بازار، وجود سد معبر و ورود مغازه داران به حریم معبر، اجرا نشدن سیستم اعلام و اطفای آتش سوزی در مغازه ها، پاساژها و سراها، نگذراندن دوره های آتش نشانی، نبود خاموش کننده های مناسب در کلیه مغازه ها، وجود سیم کشی های غیر استاندارد در داخل مغازه ها، آشنایی نداشتن کامل با خطرات گاز شهری و نحوه ایمن کردن سقف های چوبی در بعضی سراها،راه بندهای غیر استاندارد و غیر کارشناسی شده، وجود مواد خطرناک یا سریع الاشتعال و رعایت نشدن نکات ایمنی در این موارد از چالش های ایمنی بازار در شرایط کنونی است.
ایرنا: برای ارتقای ایمنی بازار در برابر آتش سوزی چه اقداماتی انجام گرفته است؟
حرکت های زیادی برای ایمنی بازارا زنجان انجام گرفته و جعبه های آتش نشانی فایرباکس به صورت آزمایشی تعبیه شده که برای جانمایی آن در تمامی بازار زنجان به بودجه سنگینی نیاز است که اولین اقدام انجام گرفته اما متاسفانه همکاری دستگاه های مختلف در این زمینه وجود ندارد.
در زمان حاضر متولی بازار زنجان اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان و هیات امنای بازار است.
سازمان آتش نشانی با توجه به ماهیت کاری خود طرح افزایش تعداد شیرهای هیدرانت آبرسانی و تامین آب را انجام داده و برای یک فاصله ۲ شیر هیدارنت را به حداقل ۱۰۰ متر در حد استانداردهای بین المللی رسانده است.
به عبارتی در هر ۱۰۰ متر می توان یک شیر را برای تامین آب داشته باشیم همچنین برای افزایش راندمان عملیات بازار برای سال آینده یک خودروی پیش رو در نظر گرفته ایم که امیدواریم با خرید آن بحث امداد رسانی به بازار با توجه به ابعاد و اندازه خودرو افزایش یابد.
واحد عملیات سازمان، بر اساس شرایط موجود و وضعیت دسترسی ها نقشه عملیاتی را تدوین کرده و با بالاترین سطح آمادگی آماده خدمات رسانی است ولیکن این آمادگی دلیل بر اجرا نشدن اصول ایمنی در بازار نیست چرا که در صورت بروز حوادث خیلی بزرگ با توجه به وجود انبارهای خاموش به طور قطع امدادرسانی با مشکل مواجه خواهد شد.
در این گونه موارد، بازار از دسترس ما خارج می شود و به یک چالش جدی تبدیل خواهد شد،به رغم این موضوع با توجه به اینکه بازار بین ۲ ایستگاه آتش نشانی چهار و یک قرار گرفته، سازمان و همکاران با تمام قوا پای کار هستند ولی این موضوع برای مصون بودن از خطر کفایت نمی کند و پیشگیری بهتر از درمان است.
ایرنا: همکاری دستگاه های متولی در این زمینه چقدر بوده است؟
در بحث پیشگیری از وقوع حادثه به ویژه آتش سوزی بحث آموزش، سیستم های اعلام و اطفا، وجود خاموش کننده ها و ایجاد نشدن اختلال در دسترسی ها اهمیت بسزایی دارد.
با وجود نقشه عملیاتی و پوشش ۲ ایستگاه قطعا در زمان بروز حادثه در اوج ترافیک یا حوادث خیلی بزرگ با مشکل امدادرسانی مواجه خواهیم شد.
در ۲ ماه گذشته ۲ مورد آتش سوزی در بازار رخ داد که با عکس العمل سریع و تلاش همکاران اطفا و مانع گسترش و سرایت آتش سوزی شد.
اقدام عملی تمامی دستگاه های ذیربط نیاز مهم است که با توجه به قدمت و اهمیت بازار مساله ایمنی اهمیت بسزایی دارد.
متاسفانه تاکنون هیچ اقدامی در راستای ارتقای ایمنی به صورت محسوس توسط دستگاه های متولی انجام نشده که این موضوع نگران کننده است چون آتش سوزی و رعایت نکردن نکات ایمنی در بازار یک تهدید برای شهر محسوب می شود.
این در حالی است که سازمان آتش نشانی آمادگی خود را جهت تشکیل کارگروه ایمنی بازار با حضور ادارات مربوط اعلام کرده تا تدابیر و اقدامات لازم در این خصوص برنامه ریزی و انجام شود.