سومین جمعه از آخرین ماه سال را درحالی پشت سر می گذاریم که پنج روز دیگر وارد ضیافت الهی و ماه مبارک رمضان می شویم. بزرگان اخلاق همیشه سفارش می کنند که برای ورود به این میهمانی الهی، آمادگی لازم را کسب کنید که برخی می گویند حواستان به این روزهای پایانی ماه شعبان باشد و برخی تاکید می کنند که ماه های رجب و شعبان را مقدمه ورود به ماه رمضان قرار دهید ولی جالب است که بعضی از بزرگان برای ورود به این ضیافت، یک سال در مراقبه و محاسبه به سر می برند تا با آغاز ماه رمضان به بهترین شکل بر سر سفره این ماه بنشینند.
به هر حال جمعه آخر ماه شعبان، حال و هوایی دیگر دارد. چرا که رسول خدا(ص) در چنین جمعه ای با خواندن خطبه ای که به خطبه شعبانیه معروف شد، مردم را برای ورود به ماه مبارک رمضان آماده کرد. شاید این جمله را زیاد شنیده باشید که ایها الناس انه قد اقبل الیکم شهر الله، یعنی ای مردم ماه خدا به شما رو آورده است. آنگاه حضرت محمد(ص) یک یک ویژگی های این ماه را برشمردند که به شرح زیر است:
این ماه در نزد خدا بهترین ماه است، روزهایش بهترین روزها، شب هایش بهترین شب‌ها و ساعت هایش بهترین ساعت هاست،
نفس های شما در این ماه پاداش تسبیح دارد،
خواب شما ثواب عبادت دارد،
عمل شما در آن مورد قبول درگاه الهی است،
دعای شما در این ماه مستجاب است.
آنگاه پیامبر سفارش کردند:
با نیت های راست و دل های پاک از خدا درخواست کنید که شما را برای روزه و تلاوت قرآن توفیق دهد و بدعاقبت، کسی است که از آمرزش خدا در این ماه بزرگ محروم شود،
با گرسنگی و تشنگی خود در این ماه به یاد گرسنگی و تشنگی روز قیامت باشید،
به فقیران و نیازمندان صدقه بدهید،
به سالمندان احترام بگذارید،
به افراد خردسال ترحم داشته باشید،
زبان های خود را (از آن چه نباید گفت) و چشم هایتان را از آن چه نباید دید و گوش هایتان را از آن چه نباید شنید حفظ کنید،
با یتیمان مردم مهربان باشید تا با یتیمان شما مهربان باشند،
از گناهان خود به سوی خدا توبه کنید و دست های خود را در هنگام نماز به دعا بلند کنید که آن زمان بهترین ساعت هاست. چون خدا در این ساعت ها با رحمت به سوی بندگانش نظر می کند و هرگاه با او مناجات کنید، جواب می دهد.
سپس پیامبر اکرم (ص) فرمود: ای مردم! همانا جان های شما در گرو اعمال شماست؛ پس با استغفار آزادش کنید و پشت های شما از گناهانتان سنگین است، پس به طول دادن سجود، آن را سبک سازید و بدانید که خدا به عزّت خود سوگند یاد کرده که نمازگزاران و سجده‌کنندگان را عذاب نکند و آنها را به آتش جهنّم در روز قیامت نترساند.
رسول خدا (ص) اینگونه به افطاری دادن سفارش کردند که «ای مردم! هر کس از شما مؤمن روزه‌داری را در این ماه افطار دهد، برای او نزد خدا ثواب یک بنده آزاد کردن و آمرزش گناهان گذشته خواهد بود.» در این لحظه شخصی از عدم توانایی خود برای افطاری دادن سخن گفت و رسول خدا (ص) اینگونه پاسخش را داد «با افطار دادن به روزه‌دار اگر چه به نصف دانه خرما یا جرعه‌ای آب، از آتش بپرهیزید.»
آنگاه مسلمانان را خطاب قرار داد و فرمود:
ای مردم! هر کس از شما خُلق خود را در این ماه نیکو سازد، از صراط عبور خواهد کرد؛ در روزی که قدم ها بر آن می‌لغزد،
کسی که در این ماه بر زیردستانش آسان بگیرد، خدا در قیامت حساب او را آسان سازد،
هر کس در این ماه شرّ خود را از مردم باز دارد، خدا خشم خود را از او در روز قیامت باز دارد،
کسی که یتیمی را در این ماه گرامی بدارد، خدا او را در روز قیامت گرامی دارد،
کسی که در این ماه با خویشاوند خود ارتباط برقرار کند، خدا او را در قیامت به رحمت خود وصل کند،
کسی که در این ماه قطع رحم کند، خدا در روز قیامت رحمت خود را از او قطع فرماید.
بعد از طرح این مسائل اجتماعی پیامبر اکرم (ص) به مسائل عبادی اشاره کرده و فرمود:
هر کس در این ماه نماز مستحبّی به جای آورد، برای او برائت از آتش نوشته می‌شود،
کسی که نماز واجب به جای آورد، مثل کسی است که در ماه‌های دیگر ۷۰ نماز واجب به جا آورد،
کسی که در این ماه بسیار بر من صلوات بفرستد، خدا در روزی که میزان ها سبک باشد، ترازوی عمل او را سنگین می‌فرماید،
هر کس در این ماه تلاوت آیه ای از قرآن کند، ثواب ختم قرآن در ماه‌های دیگر را دارد.
آن حضرت در پایان فرمود: ای مردم! درهای بهشت در این ماه گشوده است؛ از خدا بخواهید که (این درها را) به روی شما نبندد و درهای آتش، بسته است؛ از پروردگار خود بخواهید که آنها را به روی شما باز نگرداند و شیاطین دربند هستند؛ از خدا درخواست کنید که آنها را بر شما مسلّط نسازد.
در این قسمت از خطبه بود که حضرت علی (ع) از پیامبر سوال کرد که بهترین اعمال در این ماه چیست و پیامبر اعظم (ص) فرمود: برترین اعمال در این ماه پارسایی از آن چیزی است که خدا حرام کرده است.
امام رضا (ع) این خطبه را از امیرمومنان (ع) نقل کرده و قدیمی ترین سند آن در کتاب فضائل امیرالمومنین تالیف ابن عقده کوفی آمده و در کتاب های عیون اخبارالرضا و امالی شیخ صدوق و همچنین وسایل الشیعه شیخ حر عاملی نقل شده که البته بیشتر مردم این خطبه را در مفاتیح الجنان شیخ عباس قمی در فصل فضیلت ماه رمضان خوانده اند.