همنشین داریم تا همنشین

رسول اکرم (ص) در سیزدهمین روز از ماه مبارک رمضان اینگونه دعا کردند: اَللّهُمَّ طَهِّرْنِی فِیهِ مِنَ الدَّنَسِ وَ الْأَقْذَارِ وَ صَبِّرْنِی فِیهِ عَلَی کائِنَاتِ الْأَقْدَارِ وَ وَفِّقْنِی فِیهِ لِلتُّقَی وَ صُحْبَةِ الْأَبْرَارِ بِعَوْنِک یا قُرَّةَ عَینِ الْمَسَاکینِ. یعنی خدایا! مرا در این ماه از آلودگی‌ها و ناپاکی‌ها پاک کن، و بر آنچه مقدّر شده شکیبایم گردان، و به پرهیزگاری و همنشینی با نیکان توفیقم ده، به یاری‌ات ای نور چشم درماندگان.

شاید در این روزها مفاهیمی همچون همنشینی، معاشرت و همدمی رنگ و بویی مانند گذشته نداشته باشد و فضای مجازی و شبکه های اجتماعی بیش از هر چیز همنشین ما شده است؛ به گونه ای که صبح و شب با آن هستیم؛ از صبح که از خواب برمی خیزیم به دنبال گوشی و پیام ها و اخبار هستیم تا زمان خواب که گوشی همراه را از خود جدا نمی کنیم. اگرچه گفته اند گوشی همراه ولی نه اینقدر همراه که در رختخواب هم از آن دست برنمی داریم.

پیامبر اکرم (ص) در اهمیت گزینش دوست خوب می فرماید انسان به دین دوستش است. پس هر یک از شما بنگرد که با چه کسی دوستی می کند به قول سعدی تو اول بگو با کیان زیستی، پس آنگه بگویم که تو کیستی. حالا حکایت ما هم که به جای معاشرت با دیگران مشغول گشت و گذار در فضای مجازی می شویم و در مهمانی ها و برنامه های خانوادگی و اجتماعی و حتی جلسات بزرگ و کوچک بدون توجه به رعایت حال و موقعیت دیگران، سرمان را در گوشی می کنیم و آن را به بقیه ترجیح می دهیم، اینگونه است و دنیای مجازی اینگونه سبک زندگی بسیاری از مردم را تغییر داده است.

گویند هر آن که هر چه را دارد دوست، از بعد وفات هم همان همدم اوست. تصور کنید چگونه بعد از مرگ با فضای مجازی همدم و همنشین خواهیم بود. البته ملاک استفاده از این فضا و شبکه های اجتماعی به کاربر برمی گردد که چگونه از فضای مجازی بهره برداری می کند و لذا بحث قدیمی فرصت ها و تهدیدها پیش می آید. با این حال با نگاهی مختصر به دوستان اضافه شده در فهرست مخاطبان و تایید یا رد مطالب مورد علاقه می توان متوجه شد که دوستان ما چه کسانی هستند.

حضرت محمد(ص): همنشین خوب بهتر از تنهایی است و تنهایی بهتر از همنشین بد

دوست و همنشین چه در فضای مجازی و چه در فضای حقیقی، اگر از نوع خوبش باشد بهتر از تنهایی است که پیامبر (ص) فرمود همنشین خوب بهتر از تنهایی است و تنهایی بهتر از همنشین بد. لقمان هم به فرزندش گفت هزار دوست بگیر که هزار دوست هم کم است و یک دشمن مگیر که یک دشمن هم زیاد است.

داستان تکان دهنده ای در قرآن کریم آمده که میزان تاثیر دوست و همنشین را بیان می کند. در زمان پیامبر (ص) دو نفر در میان مشرکان به نام های عقبه و ابی با هم دوست بودند؛ به گونه ای که هر زمان عقبه از سفر می‌آمد، غذایی ترتیب می‌داد و اشراف قومش را دعوت می‌کرد و در عین حال دوست داشت به محضر رسول خدا (ص) برسد هر چند اسلام را نپذیرفته بود. روزی عقبه پس از یکی از سفرهایش پیامبر را هم به سفره خود دعوت کرد و حضرت محمد (ص) بر سر سفره اش حاضر شد و در نهایت عقبه با گفتن شهادتین، مسلمان شد. خبر به دوستش ابی رسید و به عقبه گفت: من هرگز از تو راضی نمی‌شوم مگر این که در برابر محمد (ص) بایستی و به او توهین کنی! عقبه این کار را کرد و مرتد شد و سر انجام در جنگ بدر در صف مشرکان به قتل رسید و دوستش ابی نیز در جنگ احد کشته شد.

آیات ۲۷ تا ۲۹ سوره فرقان به این داستان اشاره می کند که حال و روز عقبه در قیامت اینگونه است که از شدت حسرت دست خود را می گزد که چرا به خاطر دوست خود حاضر شد مسیرش را از پیامبر جدا کند.

در روایات ویژگی هایی برای همنشین و دوست مطرح شده که می توان همنشین خوب را از همنشین بد تشخیص داد. حضرت محمد (ص) فرمود همنشین شایسته همانند عطر فروش است، اگر چیزی به تو ندهد، بوی عطرش به تو خواهد رسید و حضرت علی (ع) بدترین همنشین را کسی دانستند که هنگام آسایش با ما پیوند دارد ولی هنگام گرفتاری جدا می شود. این روایت حضرت امیر در ادبیات فارسی نیز به عنوان ضرب المثل استفاده می شود که تا پول داری رفیقتم؛ قربون بند کیفتم.

حضرت علی(ع): بهترین همنشین کسی است که دوست خود را در فرمانبرداری از خدا کمک کند

آن حضرت که همنشینی با دوست دانا را سبب زنده بودن روح می دانند، فرمود برترین دوست تو کسی است که در کار خیر سبقت بگیرد و تو را هم به سوی خیر بکشاند و تو را یاری کند. در جایی دیگر هم از کسی به عنوان بهترین همنشین یاد کرد که دوست خود را شیفته آخرت و در فرمانبرداری از خدا کمک کند.

اگر دوست شما اینگونه است که حرفش به دلتان می نشیند یا صحبت هایش بر علم شما اضافه می کند یا رفتارش شما را به یاد قیامت می اندازد یا حتی دیدنش شما را به یاد خدا می اندازد، بدانید که دوست خوبی دارید. چون این ویژگی های یک دوست خوب از زبان پیامبر اعظم (ص) است.

پیامبر اکرم (ص) و امامان هدایت از طرف دیگر با دادن برخی نشانه ها، تاکید کرده اند که همنشین چه کسانی نشویم. مثلا امیر بیان (ع) فرمود دوست اگر در سه مورد از شما حمایت نکرد، دوست نیست. یکی در مشکلات و گرفتاری ها، یکی در غیبت شما و یکی هم پس از مرگ دوست خود. امام صادق (ع) هم سفارش کردند که از دوستی با کسی که برای طمع و ترس یا هوای نفس و خوردن و آشامیدن به شما رومی آورد، بپرهیزید.

به هرحال همنشین خوب یک نعمت است، مبادا از دست بدهیدش که رسول خدا (ص) فرمود هر کس که خدا برای او خیر بخواهد، دوست و همنشینی شایسته نصیب وی خواهد کرد. دقت کنید که با چه کسی همنشین هستید.