به گزارش ایرنا، ۲۱ اسفند در سالنامه به نام روز حکیم نظامی ثبت شده است و از روز ۱۴ اسفند برنامه های متنوعی برای پاسداشت مقام و آثار این شاعر و سخن سرای پارسی زبان در کشور اجرا می شود.
حکیم نظامی، شاعر و داستان‌سرای ایرانی سده ششم هجری قمری، در گنجه، شهری در شمال غربی آذربایجان امروزی که در آن روزگار جزو قلمرو خاک ایران بود، به دنیا آمد و در مدت ۷۹ سال عمر خود در همین شهر زیست و وفات یافت.
نظامی گنجوی از دانش‌های رایج روزگار خویش شامل علوم ادبی، نجوم، فلسفه، علوم اسلامی، فقه، کلام و زبان عرب، آگاهی گسترده‌ای داشت که آن را در اشعار و آثار وی می توان مشاهده کرد.
آثار حکیم نظامی شامل مخزن الاسرار، هفت پیکر، خسرو شیرین، لیلی مجنون و اسکندرنامه است که پنج گنج یا خمسه معروف هستند و در تاریخ ادبیات پارسی جزو گوهرهای گرانبهای گنجینه شعر و ادب فارسی و ایران زمین به شمار می روند و بر بسیاری از شاعران پس از نظامی نیز اثر گذاشته است.
به مناسبت تکریم و تبیین مقام حکیم نظامی در هفته بزرگداشت این شاعر شهیر و چیره دست، چهار نفر از استادان ابیات و محققان و پژوهشگران حوزه شعر و ادب و فرهنگ به همراه استادان، دانشجویان و علاقه مندان این حوزه در فضایی صمیمانه در تالار وحدت دانشگاه شهید باهنر کرمان گرد هم آمدند که گزارش این نشست را در ادامه می خوانید:
روح تازه در شعر و ادب فارسی
حامد حسینخانی شاعر و عضو هیات علمی دانشکده ادبیات دانشگاه شهید باهنر کرمان با بیان اینکه خیلی از مراکز علمی و فرهنگی در تاریخ گذشته، امروز دیگر جزو قلمرو کشور ما نیست تصریح کرد: همین موضوع سبب شده بعضی از سیاستمداران کوته‌فکر در کشورهای اطراف نقشه داشته باشند که بزرگان ادب فارسی را به نام خود مصادره کنند و آنها را متعلق به خود بدانند.
وی ادامه داد: همه می دانیم حوزه تمدنی به نام ایران فرهنگی داریم که ستون آن زبان و ادبیات فارسی است و هر شاعر بزرگی که در این قلمرو حضور دارد و آثار و شاهکارهای ادبی به زبان پارسی خلق کرده، متعلق به ایران بزرگ فرهنگی و ایرانی است.
استاد ادبیات دانشگاه شهید باهنر کرمان اظهارداشت: پنج گنج حکیم نظامی جزو سندها و شاهکارهای زبان و ادبی فارسی است و چنین آثاری قابل مصادره نیست.
وی با اشاره به پدید آمدن کانون های ادب و شعر فارسی در دوران پس از اسلام خاطرنشان کرد: پس از خراسان و در سده پنج و ششم هجری در آذربایجان کانون ادبیات فارسی شکل گرفت که بزرگ ترین شخصیت آن حکیم نظامی گنجوی با سرودن خمسه- پنج مثنوی ماندگار-، است.
حسینخانی با اشاره به ویژگی های شخصیتی حکیم نظامی گنجوی تاکید کرد: این ویژگی ها و نوآوری ها حرکت های تازه ای بودند که روح تازه ای به شعر، زبان فارسی و فرهنگ ملی ما دمید.
وی افزود: نظامی گنجوی سنت داستان گویی را در پنج گنج خود به زیبایی منشور کاملی از عناصر فرهنگ شفاهی متبلور کرده است و نظامی آنقدر قدرتمند است که حافظ بزرگ غزلسرای ایران برخی آثارش را با تاثیر از نظامی سرود.
عضو هیات علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان گفت: حکیم نظامی گنجوی جاذبه کم نظیری در قلمرو شعر و ادبیات فارسی دارد زیرا شاعران زیادی از وی پیروی کرده اند و بیش از ۲۲۰ شاعر به سنت نظامی، خمسه سرایی کردند که کمترین شاعری در دنیا چنین اقبالی داشته است.
وی بیان کرد: شاعران کرمانی زیادی از شعر و آثار نظامی تاثیر گرفته اند که خواجوی کرمانی از موفق ترین آنان است.
بلاغت سلاح دستیابی به سخنان نظامی
محمد صادق بصیری استاد ادبیات دانشگاه شهید باهنر کرمان نیز با اشاره به گردش ایهام در مدار اشعار نظامی گنجوی بیان کرد: هندسه فکر حکیم نظامی بلاغت است و در اشعار نظامی علوم بلاغی به‌واقع، جایگاه بزرگی دارد؛ اگر کسی با زبان نظامی و علوم بلاغی آشنا نباشد، شاید نتواند با این شاعر و اندیشه های او ارتباط برقرار کند.
وی اظهار داشت: ایهام، گوناگونی نمادهای معنای کلام است و سنگ بنای ایهام بر گمان‌افکنی قرار گرفته که استاد چیره دست بزرگی مانند نظامی باید پیدا شود تا بتواند از این سنگ بنا یک کاخ بلند، استوار و زیبایی را بنا کند و حق کشف، استوارسازی و ذوالفنونی به نظامی گنجوی می رسد؛ البته لطف و زیبایی این صنعت نصیب حافظ شیراز شده است.
استاد ادبیات و عضو هیات علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان تصریح کرد: حکیم نظامی صنعت ایهام را در پنج گنج خود فرا دست ما گذاشته است و نیازی به گشتن در لغتنامه ها و فرهنگ ها نداریم.
بصیری ادامه داد: باید منطق و بلاغت را بشناسیم تا به سلاحی دست یابیم که سخنان و مفاهیم حکیمانی مانند نظامی گنجوی را دریابیم.
ایران دوستی مولفه مهم شعر نظامی گنجوی
محمد صرفی استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید باهنر کرمان نیز گفت: ما تعداد افراد معدودی مانند نظامی گنجوی داریم که لقب حکیم دارند، زیرا هم دانش های متعددی در اشعار خود آورده اند و هم منش اخلاقی لازم دارند؛ البته دانستن فلسفه هم عامل مهمی بوده است.
وی تاکید کرد: فلسفه حاکم بر دوره های شعری ما متفاوت است و در عصر نظامی فلسفه ای که بر جهان و منظومه فکری غالب بود، فلسفه اشراقی است که باید بدانیم میزان حکمت در اشعار شاعران متفاوت بوده و حکمت نظامی از نظری معرفت شناسی و از لحاظ عملی حال و هوای اخلاقی و عاطفی دارد.
استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید باهنر کرمان تاکید کرد: تنوع و رنگ‌پذیری در معناهای گوناگون در شعر نظامی وجود دارد و لایه ها و تصاویر گوناگون را نشان می دهد؛ بیش از ۲۰۰ شاعر قوی به ناظمی نگاه تحسین آمیز داشتند.
وی افزود: باید به ارزش ها و مولفه های معنایی شعر نظامی نگاه کنیم و ایران دوستی و هویت ملی یکی از مولفه های مهم شعر نظامی گنجوی است.
صرفی با اشاره به هدف حکیم نظامی از سرودن شعر بیان کرد: باید حکیم نظامی را از سه چشم انداز شخصیت، ارزش های هنری و نگاه این شاعر به جهان ببینیم و شاعرانی مانند نظامی از کلام و شعر گفتن خود هدف خاصی دارند.
صرفی خاطر نشان کرد: برخی کشورها شاعران فارسی زبان را به نام خود ثبت می کنند و عناصر فرهنگی ما را کم کم می برند؛ ما نمی بینیم که اینچنین، عناصر گوناگون ما مثل موسیقی و نقاشی را به غارت برده باشند که باید در این زمینه بیشتر فعالیت و توجه کنیم.
تاریخ و فرهنگ ایران مدیون حکیم نظامی
سیدمحمد علی گلابزاده نویسنده و محقق حوزه فرهنگ و تاریخ کرمان نیز گفت: چند سال قبل به کشور تاجیکستان سفر کردم و از مسئولان آنها درباره مصادره شخصیت های ایرانی پرسیدم که پاسخ دادند بزرگترین خیابان و پارک دوشنبه پایتخت تاجیکستان به نام رودکی است اما چرا شما قدر و منزلت شخصیت های خود را نمی دانید؟.
وی تاکید کرد: باید قدر بزرگان‌مان را بدانیم، ما تنها یک نظامی یا فردوسی داریم که باید بیشتر به آنها توجه و قدرشناسی کنیم.
گلابزاده اظهار داشت: حکیم نظامی گنجوی یکی از استوانه های شعر و ادب فارسی است، چنان در عرصه فرهنگ، شعر، ادب و اخلاق سخن گفت و آثاری از خودش بر جا گذاشت که تاریخ، فرهنگ و ادب ما برای همیشه مدیون این مرد بزرگ خواهد بود.
وی ادامه داد: فردوسی و نظامی کسانی بودند که با پاسداری از ادب، فرهنگ و زبان فارسی از اضمحلال یک پدیده گرانسگی که رد پای ما در همه روزگاران بوده است، جلوگیری کردند و نظامی ناجی زبان فارسی بعد از فردوسی بود.
محقق و پژوهشگر فرهنگی کرمان تاکید کرد: حکیم نظامی گنجوی پهلوانی بود که در عرصه شعر با هم‌آغوشی کلمات، اشارات و نکته پردازی های ظریف و دلپذیر، شاهکارهایی خلق می کند که جاودانه تاریخ می ماند.
وی تصریح کرد: نظامی نام خدا را در پیشاپیش اشعار خود قرار داده و در خمسه هرجا بابی را باز می کند یاد خدا را مقدم می شمارد.
گلابزاده افزود: پنج گنج بزرگترین مجموعه ارزشمند شعر فارسی به شمار می رود که از ۲۰ سالگی شروع به سرودن آن کرد؛ هنر نظامی این است که در همه زمینه ها آن طور که شایسته است سخن می گوید و استدلال می کند.
وی با خوانش برخی اشعار نظامی خاطرنشان کرد: در هر باب، نظامی بهترین ها را انتخاب کرده، به طور مثال در باب آموزش به قدرشناسی و حفظ احترام معلم توجه ویژه‌ای کرده است.
به گزارش ایرنا آیین بزرگداشت حکیم نظامی گنجوی با اجرای برنامه های مختلف هنری و فرهنگی همراه بود.