گروه جامعه ایرنا - ماریه یکی از هزاران مادری است که نعمت مادری را با جراحی سزارین آغاز کرده اما سالهاست با عوارض آن درگیر است و حتی حسرت مادر شدن دوباره، روح و روانش را می آزارد. عصر بهاری، به مطب یکی از پزشکان متخصص زنان سری می‌زنم؛ بانوان بسیاری در انتظار هستند؛ کنار خانمی نشستم که اسمش ماریه است؛ ماریه یک فرزند دختر دارد و برای دومین بارداری به پزشک مراجعه کرده اما ناامید است؛ از همه جا می‌گوید: فرزند اولم هشت ساله است و با عمل سزارین به دنیا آمده؛ بر اثر عارضه‌ای که هنگام عمل برای من ایجاد شد و از آن بی خبر بودم، نابارور شده‌ام و اکنون که قصد بارداری دارم، پزشکان گفته اند باید با جراحی عارضه قبلی را رفع کنیم و بعد از مدتی استراحت، برای بارداری برنامه ریزی شود.
او از اینکه هشت سال قبل به اصرار خودش، تن به عمل سزارین داده، پشیمان است و به سایر بیماران در انتظار دیدار پزشک توصیه می‌کند که برای سلامتی خود، عمل سزارین انجام ندهند و تلاش کنند تا به شکل طبیعی فرزندشان را به دنیا بیاورند.
خانم جوان دیگری که در ماه‌های اول بارداری به سر می‌برد، با دقت به صحبت های ماریه گوش می‌دهد و سوالاتی درباره درد زایمان می پرسد، اما ماریه با تشریح وضعیت خود، تلاش می‌کند به زن جوان توضیح دهد که بین درد زایمان و عوارض عمل سزارین کدام را انتخاب کند.
سروناز بانوی دیگری است که سه سال قبل زایمان طبیعی را تجربه کرده و یک فرزند پسر دارد؛ او نیز زایمان طبیعی را توصیه می‌کند و معتقد است عوارض ناشی از عمل سزارین تا سال‌ها با فرد باقی می‌ماند؛ می‌گوید: از بیهوشی که ممکن است عوارضی برای مغز در آینده ایجاد کند و یا بی حسی که ممکن است برای عضلات مشکلی ایجاد کند، باید اجتناب کرد.
از این دست مادران در گوشه و کنار این شهر زیاد است؛ انسیه یکی از همین مادران است که فرزند اولش را با زایمان طبیعی به دنیا آورد اما برای بچه دوم به توصیه پزشک مجبور شد سزارین را تجربه کند؛ او می گوید که تا ماهها پس از تولد پسرش با عوارض تزریق ماده بی حسی به کمر روبرو بوده چون مواد تزریقی وارد کانال نخاع شده بود؛ او حتی شب های زیادی بی خواب بوده تا به تدریج بقایای آمپول بی حسی از بدنش خارج شود.
بانوی دیگر که به دلیل داشتن دیسک کمر و با ارایه گواهی پزشکی فرزندانش را با سزارین به دنیا آورده، می گوید: حتی اگر حق انتخاب داشتم، شاید زایمان طبیعی را انتخاب نمی کردم چون از قدیمی‌های فامیل درباره درد زایمان طبیعی بسیار شنیده بودم و برایم این موضوع تبدیل به یک فویا شده بود.
اطلاع رسانی ناکافی به مادران باردار
آمارهای جمعیتی از سال‌های گذشته زنگ خطر پیری جمعیت کشور را به صدا درآورده است؛ در این میان تمایل به زایمان به روش عمل سزارین به دلایل مختلف در بین بانوان رواج یافته و سالهاست که زایمان طبیعی در بین بانوان اقبال خود را باخته و سزارین جایگزین این شیوه طبیعی شده است؛ مطالعات در این خصوص، عدم آگاهی و اطلاع‌رسانی ناکافی را یکی از دلایلی می‌داند که بانوان بدون داشتن عارضه یا وجود مشکلی به این سمت سوق داده شده‌اند.
افزایش زایمان سزارین در ایران نسبت به سال‌های گذشته از سوی برخی کارشناسان به عنوان یکی از دلایل کاهش موالید یاد شده است و «آمار سزارین در ایران ۲ برابر میانگین جهانی» است. این موضوع را پیش از این، صابر جباری رئیس اداره جوانی جمعیت وزارت بهداشت، مطرح کرده و گفته بود: سزارین همه عوارض یک عمل جراحی اعم از عارضه بیهوشی، چسبندگی اندام‌های داخل شکم و خونریزی را دارد؛ در صورتی که زایمان طبیعی یک فرایند فیزیولوژیک است.
به گفته وی، ۵۶ درصد از زایمان‌ها در کشور سزارین است و امیدواریم با ابلاغ دستورالعمل ماده ۵۰ قانون جوانی جمعیت بتوانیم این آمار را کاهش دهیم.
جباری به تازگی آمار بهبود موالید در کشور را رسانه ای کرده است؛ وی در نشستی که در آستانه هفته جمعیت برگزار شد، این نکته را گفت که سال گذشته آمار زایمان سوم به بیش از ۱۸۸ هزار تولد، زایمان چهارم به بیش از ۶۳ هزار تولد و زایمان پنجم نیز بیش از ۲۰ هزار تولد رسیده است.
رئیس مرکز جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی از فعال شدن ۴۴۴ گروه مردمی در زمینه جوان سازی جمعیت برای نخستین بار خبر داد.
جباری درباره اقدامات انجام شده برای ترویج زایمان طبیعی گفته است، ۳۲ هزار بهورز و ۲۲ هزار مراقب سلامت و ۱۳ هزار و ۸۰۹ ماما در مراکز بهداشتی و درمانی داریم که در حوزه‌هایی چون زایمان طبیعی و مشاوره فرزندآوری فعالند.
چرایی تمایل به عمل سزارین
دکتر طاهره لباف متخصص زنان و زایمان در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا درباره مضرات عمل سزارین گفت: برای انجام هر نوع عملی در شرایط عادی، روش طبیعی آن بهتر از روش غیرطبیعی است؛ در مورد زایمان نیز اینگونه است و زایمان طبیعی مناسب‌تر است اما گاهی شرایط عادی نیست و در آن زمان برای نجات جان مادر یا جنین، عمل سزارین انجام می‌شود.
وی با بیان شرایطی که عمل سزارین اجتناب ناپذیر می‌شود، اظهار داشت: در شرایطی که جنین با سر نباشد و با پا باشد، جنین موقع زایمان به طور عرضی در شکم قرار گرفته باشد، جفت جلو باشد، پارگی جفت وجود داشته باشد و فردی چندین بار سزارین شده باشد که همان عارضه سزارین تکراری است، پزشک ناگزیر به انجام عمل سزارین است.
در شرایطی که جنین با سر نباشد و با پا باشد، جنین موقع زایمان به طور عرضی در شکم قرار گرفته باشد، جفت جلو باشد، پارگی جفت وجود داشته باشد و فردی چندین بار سزارین شده باشد که همان عارضه سزارین تکراری است، پزشک ناگزیر به انجام عمل سزارین است. دکتر لباف با بیان اینکه در صورت بروز چنین مواردی، ممکن است زایمان طبیعی اشکلاتی ایجاد کند و حتما باید عمل سزارین انجام شود، اظهار داشت: به طور معمول در دنیا از نظر علمی بین ۱۵ تا ۲۰ درصد زایمان‌ها ممکن است به دلیل این عارضه‌ها انجام شود.
این متخصص زنان و زایمان، تاکید کرد: به دلیل فرهنگ اشتباهی که در جامعه ما پیش آمده است، افراد فکر می‌کنند چون زایمان طبیعی درد دارد و در سزارین به خاطر بیهوشی و بی حسی دردی وجود ندارد، درصد سزارین‌ها بالا رفته و در برخی موارد بالای ۹۰ درصد سزارین داریم.
وی تاکید کرد: مادران باردار باید متوجه باشند که در زایمان طبیعی جنین از یک مجرای طبیعی خارج می‌شود اما در سزارین، پزشک هشت لایه از شکم را برش می‌زند تا به داخل رحم برسد و جنین را در بیاورد؛ علاوه بر این، عمل سزارین دو برابر زایمان طبیعی خونریزی دارد و بهبودی زایمان طبیعی سریعتر حاصل می‌شود.
دکتر لباف افزود: در عمل سزارین اختلالاتی مانند چسبندگی های داخل شکمی و چسبندگی چربی روده و مثانه به جدار رحم وجود دارد علاوه بر آن چسبندگی جفت به جدار رحم در سزارین چندین برابر زایمان طبیعی است و عوارض زیادی برای مادر ایجاد می‌کند.
این متخصص زنان و زایمان با بیان اینکه معمولا نوزادانی که از طریق زایمان طبیعی به دنیا می‌آیند از استعداد بالاتری برخوردارند و به اصطلاح آپگار بالاتری دارند، گفت: در آزمایش آپگار یک آزمایش سریع است که یک دقیقه پس از تولد و سپس پنج دقیقه پس از تولد نوزاد انجام و نوزاد ارزیابی می شود؛ در این آزمایش به وضعیت جنین از نظر تنفس، قلب، رنگ، حرکت اندام، بین صفر تا ۲ نمره داده می‌شود و آپگار دقیقه اول و پنجم در نظر گرفته می شود که نوزادانی که به شیوه طبیعی به دنیا می آیند در این ارزیابی نمره بالاتری دارند.
به گفته دکتر لباف، به دلایل مختلف از جمله سبک زندگی غلط، میزان سزارین افزایش یافته است؛ ترس بی‌جا از زایمان طبیعی یا همان فوبیای زایمانی به دلیل اطلاعات غلطی که یک دختر جوان از مساله زایمان دارد درصد سزارین را بالا می برد؛ همچنین به دلیل تمایلاتی که در خانواده وجود دارد که می‌خواهند تاریخ های تولد رُند داشته باشند و یا روز تولد فرزند با یکی از اعضای خانواده در یک روز باشد، یا در تاریخ های خاص باشد؛ چندین روز زودتر یا دیرتر نوزاد را به شیوه سزارین به دنیا می‌آورند.
وی افزود: برای متولد شدن در اواخر اسفند نیز تمایلی وجود ندارد؛ کسانی که قرار است اواخر اسفند به دنیا بیایند، با تقاضا قصد دارند تولد را به اول فروردین باندازند که برای تهیه شناسنامه راحت تر باشند و می گویند نمی خواهند نوزارد یک سال عقب بماند و تقاضا می کنند که سزارین شوند.
این متخصص زنان و زایمان می‌گوید: برخی از عوامل سزارین نیز پزشکی است؛ برخی پزشکان حال و حوصله زایمان و صبر زایمان طبیعی را ندارند و به مادر باردار پیشنهاد سزارین می کنند که البته با تغییر تعرفه‌ها حالت کاذب تمایل پزشک به سزارین کمتر شده اما هنوز مسائل خانوادگی که به خاطر روز خاص و تولد افراد مشابه یا فامیل و یا اواخر سال که به سال بعد بیاندازند یا اوایل مهر که می خواهند به شهریور موکول کنند، وجود دارد.
دکتر لباف تاکید کرد که بسیاری از عمل‌های سزارین دلایل علمی ندارد و دلایل غیرعلمی و اجتماعی دارد.
قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت چه می‌گوید؟
ماده ۵۰ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت به موضوع شیوه به دنیا آوردن فرزند توجه داشته و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مکلف شده است در راستای تامین، حفظ، ارتقای سلامت مادر و نوزاد و کاهش سالانه پنج درصد از میزان زایمان غیرطبیعی نسبت به نرخ کل زایمان در کشور تا رسیدن به نرخ میانگین جهانی، اقداماتی را انجام دهد و هر سه ماه یک بار به ستاد ملی جمعیت گزارش ارائه کنند.
بیشتر بخوانید:
چرا هدف قانون جوانی جمعیت در افزایش زایمان طبیعی هنوز محقق نشده است؟
بر این اساس، یکپارچه سازی سیاست‌های ترویج زایمان طبیعی و کاهش زایمان غیرطبیعی در حوزه های بهداشت، درمان، آموزش، پژوهش، غذا، دارو، خدمات بیمه ای و برقراری ارتباط منطقی بین آنها، آموزش و فرهنگ سازی برای زایمان طبیعی و آموزش های فردی به مادر باردار و خانواده، برقراری نظام تضمین کیفیت مهارت آموزی و ارائه خدمات مراقبت بارداری و زایمان در قالب کارگروهی توسط ماماها، پزشکان و متخصصان زنان و زایمان، اطفال، بیهوشی و بقیه کارکنان مرتبط، پذیرش دستیار زنان و زایمان متناسب با سهمیه مناطق با اولویت مناطق محروم و ممانعت از خروج متخصصان از محل تعیین شده در زمان پذیرش سهمیه مناطق از جمله اقداماتی است که باید از سوی این نهاد انجام شود.
همچنین اصلاح تعرفه‌ها و کارانه برای افزایش زایمان طبیعی در چارچوب قوانین و مقررات، توسعه منظم و منسجم زایمان‌های بدون درد با تجهیز بیمارستان های دانشگاه‌های علوم پزشکی و تامین متخصص و کاردان و کارشناس بیهوشی و مانند آن به عنوان جایگزین زایمان به روش جراحی به میزان سالانه پنج درصد افزایش، نسبت به سال پایه و تاثیرگذاری آن بر شاخص های اعتبارسنجی بیمارستان ها، ارتقای کیفیت مراقبت‌های بارداری در راستای فرزند آوری و زایمان طبیعی از دیگر اقدامات و راهکارهایی است که باید از سوی وزارت بهداشت انجام و گزارش آن ارائه شود.
آنچه مسلم است ارائه اطلاعات درست درباره شیوه زایمان طبیعی و مضرات ناشی از انجام عمل سزارین برای بانوان باید تبیین شود و آگاهی لازم در اختیار آنان باشد تا با انتخاب مناسب از بروز برخی مشکلات برای بانوان و در سطح کلان‌تر برای کشور پیشگیری شود.