به گزارش ایرنا، صنایع دستی نمادی از تاریخ و فرهنگ کشور است اما بسیاری از رشته های سنتی با ورود صنایع ماشینی و تغییرات اجتماعی برای ادامه حیات با تهدیدهای جدی مواجه شده است؛ اصفهان که به‌عنوان نخستین شهر ایرانی عضو شبکه شهرهای خلاق یونسکو (سازمان علمی، آموزشی و فرهنگی سازمان ملل متحد) و شهر جهانی صنایع دستی شده است حدود ۲۰۰ رشته صنایع دستی دارد اما برخی از این رشته‌ها در معرض خطر فراموشی و زوال هستند.
معاون صنایع دستی و هنرهای سنتی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان، مهم‌ترین دلیل از بین رفتن برخی از رشته‌های صنایع دستی را عدم کاربرد و بی‌میلی نسل جوان به یادگیری این هنرها دانست و گفت: بسیاری از این رشته‌ها در دنیای مدرن به‌دلایل مختلف کاربرد چندانی ندارند، زمانی که زندگی کشاورزی و سنتی حاکم بود، هنرهای دستی مانند «پالان‌دوزی» و «خورجین‌دوزی » به‌دلیل نیاز به این محصولات رونق داشت اما امروز این هنرها به تدریج منسوخ شده‌اند.
نورالله عبدالهی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: برخی از هنرهای صنایع دستی مانند قفل‌سازی نیز امروزه کاربرد زیادی ندارند زیرا قفل‌های دیجیتال و اتوماتیک جایگزین قفل‌های دستی شده‌اند با این حال، رشته قفل‌سازی سنتی توانسته است با تلاش و آموزش به سمت هنرهای تزیینی برود.
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی اصفهان به احیای هنرهایی چون «زری‌بافی» و «مخمل‌بافی» اشاره کرد و گفت: این هنرها در دوره صفویه رواج داشتند و لباس‌های فاخر سلطنتی از این دستبافته‌های هنری تهیه می‌شد اما با ورود کارخانه‌های ریسندگی، این رشته به حاشیه رفت و در حال منسوخ شدن بود که با تلاش معاونت صنایع دستی در مرکز هنرهای سنتی ادیب و با آموزش و تولید احیا شد.
عبدالهی با بیان اینکه احیای هنر زری‌بافی یکی از دغدغه‌های اداره کل میراث فرهنگی اصفهان بود، تصریح کرد: با احیای آن، این هنر گرانبها جنبه تجملاتی و زینتی پیدا کرد و حتی به مرحله صادرات نیز رسیده است.
وی ادامه داد: بسیاری از رودوزی‌های سنتی نیز منسوخ شده بود اما اکنون در مرحله احیا قرار دارند هرچند برخی دیگر نیز به‌دلیل ورود پارچه‌های جدید به حاشیه رفته‌اند.
اقتصادی کردن صنایع دستی؛ کلید بقا
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی اصفهان، مهم‌ترین راهکار برای حفظ رشته‌های صنایع دستی را کاربردی و اقتصادی کردن آنها دانست و گفت: رشته فیروزه‌کوبی با تلاش چند ساله اداره میراث فرهنگی، دوباره رونق گرفته و به اشتغال‌زایی و جذب علاقه‌مندان به فراگیری این رشته کمک کرده است.
عبدالهی با بیان اینکه بی‌میلی نوجوانان و جوانان در فراگیری این هنرها، تاثیر زیادی در بقاء صنایع دستی دارد، اضافه کرد: در دنیای مدرن امروز نسل جدید با کار و فراگیری هنرهای دستی فاصله گرفته است در حالی که هنرهای دستی می‌تواند همچنان جایی در زندگی مدرن داشته باشد.
وی تصریح کرد: فصل تابستان در گذشته بهترین زمان برای یادگیری صنایع دستی بود زیرا دانش‌آموزان با تعطیلی مدارس به سمت فراگیری هنرهای دستی می‌رفتند اما تغییرات فرهنگی و سبک زندگی کنونی باعث فاصله‌گیری آنها از کارهای این چنینی و آموزش شده است.
عبدالهی افزود: خانواده‌ها نقش مهمی در تشویق فرزندان به یادگیری این هنرهای سنتی دارند و اگر این آموزش‌ها زیر نظر استادان مجرب انجام شود، آینده خوبی در انتظار آنها خواهد بود.
۲۰ رشته صنایع دستی رو به فراموشی است
رییس اتحادیه صنایع دستی اصفهان نیز با تاکید بر لزوم ارتقاء جایگاه صنایع دستی در زندگی مردم گفت: شهر اصفهان به‌عنوان یکی از پایگاه‌های مهم صنایع دستی ایران و جهان شناخته شده است و با توجه به اشتغال و ارزش افزوده زیادی که این عرصه برای کشور دارد در صورت بی‌توجهی و عدم آسیب‌شناسی مناسب، ممکن است برخی از رشته‌های صنایع دستی به‌دلیل مشکلات اقتصادی و نداشتن بازار مناسب در معرض فراموشی قرار بگیرد.
مجدالدین تاج افزود: نزدیک به ۲۰ رشته صنایع دستی در اصفهان رو به فراموشی است و فقط با آموزش می‌توانیم آنها را احیا کنیم.
تاج به خبرنگار ایرنا گفت: اتحادیه صنایع دستی اصفهان فقط با در اختیار داشتن یک مرکز آموزشی، رشته‌های مختلف را آموزش می‌دهد که برای پایگاه مهم صنایع دستی ایران و شهر جهانی صنایع دستی خلاق، کافی نیست.
وی خاطرنشان کرد: درخواست ما از معاونت صنایع دستی میراث فرهنگی و شهرداری اصفهان این است که فضایی را در اختیار اتحادیه صنایع دستی قرار دهند تا با همکاری استادان برجسته بتوانیم هنرهای روبه فراموشی را احیا کنیم .
وی، «نمدمالی»، «کاغذ سازی»، «مخمل بافی»، «عروسک‌سازی سنتی»، «پاپیه ماشه»، «ملقمه سازی»، «قلمزنی ساسانی»، «نقره‌کوبی به روش ساسانی»، «گیوه‌بافی به روش سنتی» و «اسطرلاب سازی» را از مهم‌ترین رشته‌های صنایع دستی اعلام کرد که فراموش شده یا رو به فراموشی است.
رییس اتحادیه صنایع دستی اصفهان از دولت و وزارت میراث فرهنگی خواست تا برای احیای این هنرهای دستی و سنتی زیبا با برنامه حمایتی پیش‌قدم شوند و از طریق تخصیص مکان‌هایی مثل خانه‌های تاریخی، فضا را برای احیای هنرهای فراموش شده فراهم کنند.
ضرورت نوآوری در هنرهای سنتی
یکی از هنرمندان صنایع دستی که بیش از ۱۰ سال در زمینه احیای هنر قفل‌سازی سنتی فعالیت دارد، معتقد است با نوآوری، ذوق و علاقه به یادگیری می‌توان رشته‌های هنری منسوخ شده را احیا کرد.
علی دانش‌پژوه که هنر قفل‌سازی سنتی را خلاقانه و با ابتکاری نو در شهرستان آران و بیدگل اصفهان احیا کرده است، رمز ماندگاری یک هنر سنتی در دنیای مدرن امروز را سخت‌کوشی هنرمندان و خلق هنر متناسب با ذائقه دنیای امروز می‌داند.
این هنرمند صنایع دستی معتقد است در دنیای امروز اگر هنرجو علاقه‌مند نباشد، نمی‌تواند اثری را خلق کرد که مورد استقبال عموم قرار گیرد.
وی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا ادامه داد: با خلق آثار خلاق و تک نسخه نیز می‌توان به احیای هنر کمک کرد چرا که با قرار گرفتن در نمایشگاه مجموعه‌داران می‌تواند ماندگار شود اما تربیت یک هنرمند و انتخاب یک شاگرد علاقه‌مند و خلاق مهم است و این موضوع با ترسیم آینده اقتصادی خوب برای یک رشته هنری فراهم می‌شود.
دانش‌پژوه که خود به احیای هنر قفل‌سازی سنتی اقدام کرده است، دغدغه خود را یافتن و تربیت شاگرد خلاق و علاقه‌مند به این رشته هنری می داند، فردی که مانند او عاشقانه اثری خلق کند، هرچند تک نسخه اما ماندگار.
به گزارش ایرنا، صنایع دستی نه تنها نمادی از فرهنگ و هنر ایرانی است بلکه می‌تواند به اشتغال‌زایی و ارزش افزوده اقتصادی در کشور هم کمک کنند؛ تنها با تغییر نگرش نسل جوان و تشویق آنها به فراگیری این هنرها، می‌توان به حفظ این میراث گرانبها امیدوار بود که این موضوع نیاز به راهکارهایی برای افزایش انگیزه و اشتیاق در این نسل دارد و با ایجاد روش‌های کاربردی و اقتصادی برای احیای هنرهای دستی محقق می‌شود.