به گزارش خبرنگار ایرنا، به گزارش ایرنا، نام علمی زاغ بور produces pleskei zarudny برگرفته از نام جهانگرد روس که برای نخستین بار این پرنده را شناسایی کرد، اقتباس شده است. با توجه به شهرت جهانی اینگونه پرنده و همچنین تلاش کارشناسان طبیعت ایرانی، نام این پرنده به «زاغ ایرانی» تغییر یافته و در مجامع غربی به این نام شناخته می‌شود.
سیزدهمین جشنواره گردشگری سفر به زیستگاه زاغ بور پنجشنبه و جمعه ۱۸ و ۱۹ آبان ۱۴۰۳ هم‌زمان با فصل طلایی پاییز در روستای هدف گردشگری قلعه‌بالا در بخش بیارجمند شهرستان شاهرود با هدف جذب گردشگر داخلی و خارجی و معرفی بیشتر ظرفیت‌ها و توانمندی‌های بخش بیارجمند و منطقه خارتوران شاهرود برگزار شد.
حضور گردشگران داخلی و خارجی در این نوع جشنواره‌ها موجب رونق اقتصاد بومی و محلی، برندسازی گردشگری و همچنین اشتغال‌زایی با توجه به ظرفیت‌های بوم‌گردی در منطقه می‌شود.
در جشنواره زاغ بور گردشگران، طبیعت‌گردان و علاقه‌مندان به حوزه‌های طبیعی از بافت پلکانی روستای هدف گردشگری قلعه بالا بیارجمند، نمایشگاه صنایع‌دستی و سوغات با اجرای موسیقی محلی و مراسم آیینی بازدید کردند.
برپایی کارگاه‌های تخصصی آموزشی پرنده‌شناسی، طبیعت‌گردی،خزنده شناسی و رصد تخصصی آسمان نیزاز برنامه‌های سیزدهمین جشنواره گردشگری سفر به زیستگاه زاغ بور بود.
زاغ بور، کلاغ انحصاری فلات مرکزی ایران
در ایران گونه‌های جانوری اندمیک(گونه جانوری یا گیاهی که فقط در یک منطقه خاص و محدود مشاهده می‌شود و در سایر نقاط جغرافیایی زیست ندارند) بسیاری وجود دارد که تنها پرنده در این میان، زاغ بور است.
این پرنده منحصربه‌فرد از خانواده کلاغ‌ها است که فقط در بیابان‌های فلات ایران زندگی می‌کند و نمادی برای استان‌های واقع در مرکز و حاشیه کویر همانند سمنان، کرمان، یزد و خراسان‌جنوبی است.
در استان سمنان این پرنده زیبای کویرنشین همنشین قیچ‌ها(درختچه‌های همراه با انشعابات چوبی فراوان) در بخش بیارجمند شهرستان شاهرود و منطقه خارتوران به چشم می‌خورد.
زاغ بور به غیر از ایران، زیستگاه دیگری ندارد و این موضوع سبب توجه بیشتری در گردشگری و پرنده‌نگری به این جانورشده است. این نوع زاغ‌ها پرندگانی هستند که همانند مارها و عقرب‌ها به طور دایمی در کویر و بیابان‌ها زندگی می‌کنند. پرنده‌ای کوچک اندام که ساکن همیشگی سرزمین‌های خشک و بیابانی است و در آنجا از کرم و دانه‌ها تغذیه و زندگی می‌کنند.
پرنده ای با صدهنر برای استتار
زاغ بورها با توجه به رنگ کرم، قهوه‌ای و نخودی خود به خوبی می‌توانند هنگام خطر، همرنگ محیط شوند و به استادی استتار کنند و حتی آشیانه‌هایی که توسط این پرنده ساخته می‌شود همانند محیط اطراف است و تشخیص آن در میان بوته‌های کویری کار دشواری است.
زاغ بور تنها روی درخت‌های مرتفع آشیانه نمی‌سازد و می‌توان بسترهای کوچک‌شان را در میان قیچ‌ها نیز مشاهده کرد.
زاغی که به جای پرواز، می‌دود
یکی از کارشناس محیط زیست شاهرود در این زمینه به خبرنگار ایرنا گفت: اندازه جثه زاغ‌بور حدود ۲۴ سانتی متر طول است.
صمد جلالی با اشاره به اینکه زاغ بور شبیه هدهد است، افزود: بال‌های این پرنده با نواری سفید نقش بسته و انتهای آنها سیاهی خارق العاده‌ای دارد که در پرتوی خورشید رنگ سبز تا آبی از خود بازتاب می‌دهد.
وی با بیان اینکه زاغ بور کنجکاوی و جست‌وجوگری خاصی دارد، ابراز کرد: این پرنده رفتاری عجیب دارد و بیشتر وقت‌ها در حال دویدن به جای پرواز است.
جلالی ادامه داد: این نوع پرنده با دیدن انسان یا خودرو فرار می‌کند و در صورت احساس خطر بیشتر، ممکن است پروازی کوتاه و سریع را نیز هنگام فرار انجام دهد.
این کارشناس محیط زیست گفت: این پرنده‌های زیبا، ترس چندانی از انسان ندارند البته فاصله ایمنی را رعایت می‌کنند و به فعالیت‌های روزمره خود می‌پردازند و تمام رفتارهای انسان‌های پیرامون خودرا زیر چشمی مراقب هستند.
سیب‌هایش را در یک سبد نمی‌گذارد
وی با بیان اینکه زاغ بور بیشتر بر روی زمین راه می‌رود و با نوک قوی خود دانه‌ها و حشرات را جمع می‌کند، اظهار کرد: این پرنده با احتیاط کامل و بهره‌گیری از نوک قوی خود چاله‌ای کوچک حفر و سپس دانه جمع‌آوری شده را پنهان می‌کند.
وی تاکید کرد: رفتار جالب این پرنده کوچک و زیبا این است که همه دانه‌ها را یک جا دفن نمی‌کند، بلکه هر دانه را با فواصل نامعین در چاله‌ای قرار می‌دهد.
این کارشناس محیط زیست تصریح کرد: زاغ بور با جا به جایی دانه‌ها و بذرهای مختلف در پراکنش گیاهان و رویش آنها نقش بسزایی در منطقه دارد.
نقش زاغ بور در بیابان‌زدایی
جلالی به نقش موثر این پرنده در بیابان‌زادیی اشاره کرد و افزود: اگر جمعیت زاغ بور در مناطق کویر افزایش یابد، نیاز به عملیات بیابان‌زدایی از قبیل مالچ پاشی و همچنین کاشت گیاهانی نظیر تاغ کمتر می‌شود.
وی ادامه داد: تخریب زیستگاه‌های جوجه آوری این گونه در اثر گسترش کشاورزی، توسعه مزارع، حضور دام و چرای بی رویه، از جمله عوامل تهدید زندگی زاغ بور محسوب می‌شود.
زاغ بور و زیستی برای کنترل حشرات و آفات
رییس شبکه دامپزشکی شاهرود هم در این زمینه گفت: زاغ بور پرنده کوچک، قلمروطلب و تک‌همسر است که از اردیبهشت چهار تا ۶ تخم می‌گذارد و نر و ماده در پرورش جوجه ها همکاری می‌کنند.
علی نادمی افزود: زاغ بور در کنترل حشرات آفت‌ها و سایر جانوران کوچکی که افزایش جمعیت آنها باعث آسیب به گیاهان و پوشش گیاهی می‌شود، نقش بسیار مهمی ایفا می‌کند.
تمییزبودن لانه زاغ‌بور با کیسه حمل فضولات
وی ادامه داد: نکته قابل تامل و بهداشتی در خصوص جوجه زاغ بور این است که در انتهای مخرج خود کیسه‌ای دارد که تمامی فضولات داخل آن ذخیره و هنگام خروج از لانه این کیسه جدا می شود و با این کار باعث تمیز نگه‌داشتن محل زندگی خود می‌شود.
رییس شبکه دامپزشکی شاهرود اظهار کرد: برخی گزارش‌ها حاکی از کاهش جمعیت این پرنده زیبا در سال‌های اخیر دارد.
«قلعه بالا» نامزد روستای جهانی گردشگری ایران
روستای هدف گردشگری قلعه بالا در جنوب شرقی و فاصله ۲۴ کیلومتری شهر بیارجمند و جوار منطقه نمونه گردشگری زیست‌کره توران قرار دارد که نامزد روستای جهانی گردشگری ایران است.
شهرستان شاهرود در شرق استان سمنان دارای هشت منطقه نمونه و هشت روستای هدف گردشگری است. از این تعداد ۲ منطقه نمونه گردشگری زیست‌کره توران و رضاآباد و سه روستای هدف گردشگری قلعه‌بالا، رضاآباد و زمان‌آباد در بخش بیارجمند در جنوب این شهرستان واقع است.
بخش بیارجمند و منطقه خارتوران دارای مواهب الهی طبیعی، زیبا با ویژگی‌های منحصر به فردی از جمله زیست کره توران محل زندگی یوزپلنگ ایرانی است.
روستاییان این منطقه در بخش کشاورزی به کاشت فلفل‌قرمز، شلغم، هویج سیاه، گزر، چغندر و خربزه دیم علاوه بر زراعت گندم و جو و همچنین باغبانی با تولید گردو، بادام و پسته مشغول هستند.
عشایر و دامداران در منطقه با وجود پوشش گیاهی بیابانی و نیمه بیابانی با پرورش گوسفند، بز، شتر و گاو به تولید گوشت، شیر و لبنیات و همچنین منسوجات الیاف از پشم دام‌های خود زبانزد خاص و عام هستند.
حیوانات و جانوران کمیاب و بی‌نظیری در زیست کره و ذخیرگاه حفاظت شده توران از جمله آهو، جبیر، کل و بز، گربه ایرانی سیاه‌گوش، گورخر آسیایی و یوزپلنگ همراه پرندگان شکاری کبک و تیهو و زاغ بور در این منطقه زندگی می‌کنند.
سیزدهمین جشنواره گردشگری سفر به زیستگاه زاغ بور با همکاری اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شاهرود، بخشداری بیارجمند، اداره پارک ملی توران، شورای اسلامی و دهیاری روستای هدف گردشگری قلعه بالا، نیروی انتظامی، حوزه مقاومت مالک اشتر و اقامتگاه‌های بوم‌گردی برگزار شد.