چند ماهی از کودتای آمریکایی علیه دولت محمد مصدق (نخست‌وزیر ایران ۱۳۳۰ تا ۱۳۳۲) نگذشته بود و روزهای سرد و تاریک پاییز در حالی می‌گذشت که مصدق در دادگاهی فرمایشی محاکمه و تهران آماده برقراری ارتباط دیپلماتیک با انگلیس می‌شد که خبر رسید ریچارد نیکسون معاون رئیس‌جمهوری وقت آمریکا، قصد سفر به ایران دارد.
اما دانشجویان به عنوان آگاه‌ترین قشر جامعه ایرانی نمی‌پذیرفتند عامل خارجی نقض مردم‌سالاری مهمان ایران شود و به گفته شهید مصطفی چمران (که آن‌روزها دانشجوی دانشکده فنی دانشگاه تهران بود) از روز ۱۴ آذر تجمعاتی داخل دانشگاه به وقوع پیوست ولی روز ۱۶ آذر دانشجویان با اطلاع از نیت حکومت مبنی بر حمله به دانشگاه، بدون اینکه بهانه‌ای به دست نیروهای رژیم بدهند، سر کلاس می‌روند و نیروها با یورش به کلاسی در دانشکده فنی ضمن شهید کردن آذر شریعت‌رضوی، مصطفی بزرگ‌نیا و احمد قندچی، عده زیادی را مجروح و بقیه را دستگیر می‌کنند.
اگر ۱۶ آذر را شروع جنبش دانشجویی ایران ندانیم، قطعا نقطه عطفی در مبارزات دانشجویان علیه حکومت وابسته پهلوی است که بعدها با حضور جریان های مختلف فکری شدت یافت و تا پیروزی انقلاب اسلامی با وجود داشتن رنگ‌های متنوع، با بدنه مردم در استقلال و آزادی‌خواهی و برابری همراه بود.
این جنبش فرازوفرودهای زیادی را طی کرد، همیشه و به طور کلی در بازه‌های زمانی گوناگون نقش پیشرو را داشته است و تشکل‌های دانشجویی صدای بلند دانشگاه بودند که طی دهه‌های مختلف و دست‌کم تا دهه ۹۰ از درون یک جامعه نخبگانی با مردم سخن می‌گفتند و با آنها در بحبوحه‌ها همراه بودند و گاهی هم راه‌های نرفته را به آنها نشان می‌داند.
حرکت تشکل‌های سیاسی و فعالیت کنشگران دانشجو همیشه با تایید دولتمردان و مسئولان از جمله مقام معظم رهبری همراه بوده است و ایشان نیز بر این موضوع تاکید داشته‌اند تا جایی که در دهه ۷۰ و زمانی که فعالیت این جنبش‌ها کمرنگ شده بود، در دیداری با دانش‌آموزان در این زمینه فرمودند: «بنده دلم می‌خواهد این جوانان ما شما دانشجویان؛ چه دختر، چه پسر و حتّی دانش‌آموزان مدارس روی این ریزترین پدیده‌های سیاسی دنیا فکر کنید و تحلیل بدهید. گیرم که تحلیلی هم بدهید که خلاف واقع باشد؛ باشد! خدا لعنت کند آن دست هایی را که تلاش کرده‌اند و می‌کنند که قشر جوان و دانشگاه ما را غیر سیاسی کنند».
لزوم فهم درست فضای کشور و نظام بین‌الملل توسط تشکل‌های دانشجویی
حجت‌الاسلام و المسلمین مصطفی رستمی در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا درباره مهمترین وظیفه تشکل‌ها در شرایط کنونی گفت: تشکل‌های دانشجویی نگاهبان و دیده‌بان ارزشمند فضای دانشگاه کشور هستند و به تعبیر شهید بهشتی دانشجو موذن جامعه و تشکل‌های دانشجویی گروه پیشرو این جریان عمومی دانشگاه است.
فهم درست از آنچه در دانشگاه در محیط عمومی و کشور و نظام بین الملل می‌گذرد و متناسب با این فهم درست، اتخاذ موضع صحیح جزو ماموریت‌های دانشجو در راهبری عمومی جامعه برای این حرکت ها است.
رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها گفت: ما در فضایی به سر می بریم که کشور نیاز به یکدلی، هم افقی و هم جهتی برای حل مسائل بزرگ و حرکت به سمت افق‌های بلند را دارد. خیلی‌ها از بدخواهان کشور و این جامعه ارزشمند مایل به اعتلای نام و پرچم ایران عزیز نیستند.
حجت‌الاسلام رستمی معتقد است جریان دانشجویی و تشکل‌های دانشجویی هستند که متناسب با شناخت درست این هدف را پیگیری می کنند. آنچه را کلی می بینیم به نوعی پاسخ به مسائل درونی کشور است در رساندن صدای عمومی، سریع و بی‌تعارف به مدیران کشور، ترویج وحدت و کم‌کردن فاصله‌های تضعیف کننده قوای جامعه درون کشور و حمایت از جریان به پا خواسته در مقابل سلطه‌گران که فقط منحصر به ملت‌های منطقه نیستند.
وی این را هم گفت که امروز ادعای مبارزه با ظلم را از اروپا و آمریکا را از دانشگاه‌ها می‌شنویم. ارتباط با این صداها و نیروهای دانشگاهی در خارج از کشور و تقویت جریان جبهه مقاومت، جزء رسالت‌ها و مسئولیت‌های تشکل‌های دانشجویی است.
رئیس جدید نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها درباره اینکه دانشجویان چگونه می‌توانند به مسئولیت‌های اجتماعی دانشگاه در قبال مردم عمل کنند؟ توضیح داد: تشکل‌های دانشجویی یکی از مهمترین مراکز پاسخ دادن به مسائل و نیازهای جامعه است. جریان علمی و نخبگی کشور که در دانشگاه‌ها متمرکز است، باید مسائل را حل کنند.
در این فضا تشکل‌ها مجموعه حساس، فعال و پیگیری هستند که به دلیل وابسته نبودن به کانون‌های ثروت و قدرت و به دلیل روحیه آزادگی و بی تعلقی و صراحت می‌توانند مطالبه گر نیازها و بیان کننده و منتقل کننده فضای‌های عمومی اجتماعی باشند و از آن سمت انتقال دهنده حرکت‌های درستی که در نظام مدیریتی کشور جهت‌مندی می‌شود به بدنه عمومی جامعه باشند.
وی گفت: در مسئولیت اجتماعی دانشگاه جریان علمی و پاسخ عالمانه به مسائل رتبه اول را دارد ولی در کنار آن فعالیت‌های جهادی که انجام می‌دهند و حضور در میدان‌های نیازِ کشور در همه عرصه‌ها که تا حالا توسط جریان‌های دانشجویی شاهد بودیم، رقم بخورد.