انتخابات 2016 آمریكا و كار دشوار ترامپ برای تغییر رویكرد هژمونیك واشنگتن - بابك جعفری

قطار انتخابات ریاست جمهوری آمریكا پس از حدود دو سال به انتها رسید و دونالد ترامپ را در ایستگاه پایانی به عنوان مستاجر جدید كاخ سفید پیاده كرد.
شاید در میان افكار عمومی جهان كمتر كسی انتظار پیروزی ترامپ را داشت كه این امر نیز تا حد زیادی ناشی از تبلیغات شدید رسانه های غالب آمریكا به منظور ارایه چهره 'شخصیت بد داستان' از ترامپ و جا انداختن پیشتازی 'هیلاری كلینتون' بود.
بررسی نقش رسانه ها در انتخابات آمریكا و شكست رسانه های غالب موضوع مهمی است كه باید در مجال دیگری به آن پرداخت. در این نوشتار تلاش می شود تا پیامدهای راهبردی ریاست جمهوری ترامپ با توجه به مواضع اعلامی او در عرصه سیاست خارجی آمریكا بررسی شود.
** مواضع سیاست خارجی نامشخص و سود محور ترامپ
ترامپ تاجر میلیاردر بدون تجربه سیاسی، زیر پرچم جمهوریخواهان وارد كارزار انتخاباتی شد و در نهایت با مطرح كردن شعارهای ساختارشكنانه و متهم كردن نظام سیاسی آمریكا به فساد و تقلب، توانست چهره های شناخته شده این حزب همچون سناتور 'تد كروز' و سناتور 'ماركو روبیو' را كنار بزند. این مواضع ترامپ تا جایی پیش رفت كه حتی بسیاری از چهره های حزب جمهوریخواه از او اعلام برائت كردند و ترامپ را تنها گذاشتند، اما وی به علت جذابیت شعارهایی كه مطرح می كرد و بیان صریح تر برخی واقعیات درباره نظام سیاسی و جامعه آمریكا، در نهایت رای مردم این كشور را از آن خود كرد.
ترامپ سیاست مشخص و مدونی در عرصه روابط خارجی ارایه نداده و در واقع تنها یك رشته مواضع جنجالی بیان كرده كه بیشتر در میان متحدان این كشور موجب نگرانی شده و لبخند رضایت پنهانی رقیبان آمریكا بخصوص روسیه و چین را در پی داشته است.
مواضع ترامپ حتی در مواردی مانند موضوع سوریه با معاون خود او یعنی 'مایك پنس' نیز تفاوت دارد. به این ترتیب باید منتظر ماند تا مشخص شود در صحنه عمل گروه سیاست خارجی دولت ترامپ مركب از چه افرادی با چه دیدگاههایی خواهد بود.
مواضع اعلام شده ترامپ یك ترجیع بند مشخص دارد و آن 'مذاكره دوباره' درباره شروط قراردادها است كه این مساله هم ناشی از خوی معامله گری و تاجر مسلكی او است كه شرایط قراردادهای مختلف را بیشتر به سود طرف های دیگر معامله می داند. به عنوان مثال او وعده داده كه در قرارداد تجاری 'نفتا' (NAFTA) - قرارداد تجارت آزاد آمریكای شمالی - بازنگری كند.
اظهار نظر او درباره ائتلاف ها سنتی آمریكا مانند 'پیمان آتلانتیك شمالی' (ناتو) نیز با نگرانی متحدان آمریكا همچون آلمان رو به رو شده و اكنون بسیاری از اروپایی ها منتظر هستند تا ببینند ترامپ چه رویكرد عملی را در پیش خواهد گرفت.
** 'نه' بزرگ مردم به سیاست خارجی نظام سیاسی آمریكا
در حوزه تحولات سوریه بطور مشخص مواضع اعلامی ترامپ تفاوت آشكاری با سیاست هیلاری كلینتون نامزد مورد حمایت نظام سیاسی آمریكا داشت.
ذكر این نكته ضروری است كه بر خلاف این نظر رایج در برخی رسانه ها كه ترامپ را فردی خشونتگرا و جنگ طلب معرفی می كنند ، اتفاقا یكی از انتقادهای مهم ترامپ به كلینتون 'حمایت چشم و گوش بسته كلینتون از جنگ عراق' و 'اقدام نظامی در لیبی' بوده است.
كلینتون آشكارا خواستار ایجاد 'منطقه پرواز ممنوع' در سوریه و ایجاد اهرم های فشار جدی برای امتیازگیری از روسیه شده بود، اما ترامپ تاكید كرده كه ظهور گروه تروریستی 'داعش' نتیجه سیاست های 'باراك اوباما' بوده و دولت آمریكا قادر به سرنگونی 'بشار اسد' نیست و باید تمركز خود را بر مبارزه با داعش قرار دهد. در همین ارتباط ، یكی از اتهامات كلینتون و 'حزب دموكرات' به ترامپ هم اتكا به مداخله جویی روسیه در انتخابات آمریكا بود.
از این منظر می توان نتیجه انتخابات آمریكا و رای به ترامپ را رای منفی مردم آمریكا به سیاست هژمونیك دولت آمریكا دانست كه با صرف بودجه های هنگفت در جنگ های خارجی موجب تشدید مشكلات داخلی و همچنین تشدید خطر تروریسم بین المللی و به خطر افتادن امنیت داخلی آمریكا شده است.
با توجه به سیاست های كلینتون و مواضع اعلامی ترامپ و همچنین حمایت شدید نظام غالب سیاسی و رسانه ای آمریكا از كلینتون، رای مردم آمریكا به ترامپ علاوه بر درخواست ایجاد تحرك اقتصادی و افزایش شغل، 'رای نه به جنگ عراق و افغانستان' ، 'نه به مداخله در لیبی' ، 'نه به منطقه پرواز ممنوع در سوریه' و در كل رای نه به مداخله جویی هزینه آور آمریكا در جهان بود.
**چالش های پیش روی ترامپ و دورنمای جنگ در دوران پساترامپ
اكنون ترامپ مانده است و یك نظام سیاسی به قول خودش فاسد و متقلب و مردمی كه خواستار بهبود وضع اقتصادی و مبارزه با فساد سیستمی شده اند. اینكه ترامپ تا چه حد در اجرای مواضع اعلام شده خود جدی یا موفق خواهد بود، موضوعی است كه با آغاز كار دولت ترامپ به تدریج مشخص خواهد شد، هرچند با مطرح شدن نام برخی افراد برای تصدی مناصب كلیدی كابینه ترامپ نباید خیلی به تحقق این خواست مردم آمریكا امیدوار بود، چنانكه اوباما رییس جمهوری كنونی آمریكا نیز كه با شعار 'تغییر' وارد كارزا انتخاباتی شده بود، ولی در عمل نتوانست (یا به ظن قوی تر نخواست) تغییری ساختاری در سیاست خارجی آمریكا ایجاد كند.
تغییر اوباما در سیاست خارجی آمریكا را می توان بیشتر تغییری ظاهری و صوری توصیف كرد كه نماد آن نیز بیرون كشیدن بخشی از نیروهای رزمی از مناطق درگیر جنگ و مداخله دولت های پیشین آمریكا و آن هم بیشتر با انگیزه كاهش هزینه ها بود، هر چند همچنان سیاست هژمونیك آمریكا را ادامه داد.
اما ترامپ در صورت جدیت در اجرای شعارهای خود نیازمند استفاده از قدرت اجرایی رییس جمهوری برای تغییر در سیاست خارجی دو حزبی و سنتی آمریكا است و باید دیدگاه خود را بر وزیران و گروه دفاعی و سیاست خارجی خود دیكته كند. حتی با این فرض، چنانچه ترامپ نتواند رویكرد سیاست خارجی آمریكا را بطور ساختاری تغییر دهد، باید منتظر تشدید تنش ها در روابط آمریكا با قدرت های رقیب در دوران پس از دولت ترامپ بود بخصوص اگر سیاست های ترامپ موجب انباشت بیش از پیش پول و سرمایه در آمریكا شود.
به بیان دیگر، چنانچه سیاست انزواگرایی تجاری و 'مركانتلیستی' (انباشت سرمایه در داخل كشور) ترامپ با هدف تجمیع مشاغل، پول و سرمایه در آمریكا موجب افول بیش از پیش بازیگری جهانی آمریكا و افزایش قدرت روسیه در عرصه جهانی شود، می توان انتظار تشدید تنشهای بین واشنگتن و مسكو در سالهای آتی پس از دولت ترامپ را داشت، چنانكه برخی كارشناسان روابط بین المللی انزواگرایی دهه 1930 آمریكا و كاهش نقش آفرینی واشنگتن در صحنه بین المللی را از علل اصلی قدرت گرفتن 'هیتلر' و بروز جنگ جهانی دوم می دانند.
از این دیدگاه، در دوران چهار یا هشت ساله دولت ترامپ هر چند در كوتاه مدت و میان مدت اوضاع بر وفق مراد قدرت های رقیب آمریكا همانند روسیه خواهد بود و تنش ها در سوریه ممكن است، كاهش یابد، اما از نگاه راهبردی و رقابت هژمونیك می توان در بلندمدت و در دوران پسا ترامپ در صورتی كه نظام سیاسی آمریكا بخواهد به رویكرد سلطه طلبانه سنتی خود بازگردد، انتظار تشدید تنش ها و حتی درگیری مستقیم نظامی را میان آمریكا و قدرت های رقیب داشت.
اروپام**1078**1651
خبرنگار و كارشناس ارشد مطالعات منطقه ای بابك جعفری- انتشاردهنده:مسعودجعفریان