فراز و فرود روابط ايران و تركيه در سال 2016

به گزارش ايرنا، روابط ايران و تركيه در اوايل سال 2016 ميلادي شاهد سفرهاي مهم احمد داوداوغلو نخست وزير وقت به تهران و متعاقب آن سفر حسن روحاني رياست جمهوري اسلامي ايران به تركيه براي شركت در سومين نشست شوراي عالي همكاري هاي راهبردي ايران و تركيه بود.
رويداد مهم كودتاي نافرجام 15 جولاي و رهيافت هاي سياست خارجي منطقه اي تركيه به ويژه در ارتباط با عراق و سوريه و حملات تروريستي پي در پي در شهرهاي بزرگ اين كشور، شرايط و فضاي بسيار متفاوتي را آفريد.
در مقاطعي به طور خواسته و يا ناخواسته شاهد تاثيرگذاري روابط چند جانبه بر فرايند مناسبات دوجانبه ايران و تركيه شديم، اما اقداماتي كه در آخر سال ميلادي در تعامل سه كشور ايران، تركيه و روسيه براي توقف خونريزي ها در سوريه و برقراري آتش صورت گرفت، چشم انداز مثبتي را از نظر روابط سياسي دو كشور بزرگ منطقه در سال 2017 ميلادي نويد مي دهد.
روابط ايران و تركيه در سال 2016 ميلادي به ويژه از منظر سفارت جمهوري اسلامي ايران در آنكارا كه سال بسيار پركاري را از هر نظر پشت سر گذاشت، مي تواند گوياي ترافيك سنگين مراودات سياسي و اقتصادي و اجتماعي بين دو كشور در سال 2017 باشد.
در اين راستا به سراغ محمد ابراهيم طاهريان فرد سفير جمهوري اسلامي ايران در آنكارا رفتيم كه اتفاقا ماموريت وي نيز تقريبا همزمان با سال 2016 در تركيه شروع شده است.
سفير كشورمان در تركيه با اشاره به اينكه حدود 10 ماه است به عنوان سفير در آنكارا حضور دارد، گفت: قبل از عزيمت به تركيه با بخشهاي مختلف دولت و نظام راجع به تركيه صحبت كردم و با شخص رئيس جمهوري، تيم اقتصادي دولت، بخش هاي امنيتي و نظامي ملاقات داشتم و از استان هاي مرزي نزديك تركيه نيز بازديد كرده و با مقامات آنها ملاقات و گفت و گو كردم.
مجموع برداشت من از اين گفت و گوها و بازديدها اين بود كه همه دولت و نظام و كليت نظام توصيه داشتند كه ما خواهان توسعه روابط با تركيه هستيم.
اين امر براي يك سفير سرمايه بزرگي محسوب مي شود كه با چنين پشتيباني و دلگرمي قوي به محل ماموريت خود مي رود.
وحدت نظري كه همه خواهان توسعه روابط بوده و براي همكاري اعلام آمادگي مي كردند، بسيار مهم است.
دكتر حسن روحاني رئيس جمهوري ايران هم در ديدارهايي كه داشتم، تاكيد كردند كه ما خواهان توسعه روابط بازرگاني و اقتصادي با تركيه هستيم و طبعا توسعه متوازن در همه زمينه ها مد نظر ماست و نقشه راه هم براي توسعه روابط مشخص است.
شروع ماموريت من در تركيه با سفر احمد داوداوغلو نخست وزير سابق به ايران و سفر دكتر روحاني رئيس جمهوري براي شركت در سومين نشست شوراي راهبردي با تركيه همزمان شد.
اين دو سفر مطابق با نقشه راهي بود كه دو كشور براي توسعه مناسبات ترسيم كرده اند.
نقشه راه براي رسيدن به هدف 30 ميليارد دلاري در مناسبات بازرگاني دو كشور كه مقدمات آن در حال فراهم شدن است.
برگزاري بيست و ششمين نشست كميسيون اقتصادي و تجاري ايران و تركيه در آنكارا نيز از رويدادهاي قابل ذكر در مناسبات ايران و تركيه در سال 2016 ميلادي است.
با توجه به اينكه هر دو وزير، روساي كميسيون مشترك و نمايندگان ويژه رئيس جمهورهاي ايران و تركيه در روابط دو كشور هستند، اين امر حكايت از اهميت متقابلي دارد كه دو كشور بر توسعه مناسبات اقتصادي و تجاري قائل هستند.
سفير ايران در تركيه با تاكيد بر اينكه تركيه يكي از مهمترين همسايگان ايران است و جايگاه شاخصي در بين 15 كشور همسايه ايران دارد، گفت: نوع روابط همه جانبه اي در همه حوزه ها بين دو كشور وجود دارد.
در سال 2016 رفت و آمدها و گفت و گوهاي زيادي در حوزه هاي حقوقي، قضايي، ورزشي، گردشگري، بهداشت و سلامت، اقتصاد و تجارت، حمل و نقل و گمرك و كشاورزي در سطوح بالا و كارشناسي انجام شد كه همه اينها در راستاي نقشه راه تعيين شده و پيگيري هاي مستمر نمايندگي صورت گرفت.
طاهريان گفت: در سال 2016 ميلادي اتفاقات بسيار مهمي هم در داخل تركيه رخ داد كه كودتاي نافرجام 15 جولاي (25 تيرماه گذشته) مهمترين آن بود كه هم از نظر تاريخ سياسي تركيه و هم از نظر روابط دو كشور قابل توجه است.
علتش اهميت اين رويداد آن است كه به مثابه يك بوته آزمايش براي روابط كشورهايي بود كه با تركيه ارتباط دارند چرا كه روابط كشورها را در عمل مي سنجند نه در گفتار و كشور ما به عنوان نخستين كشور، با منطقي ترين تصميم از دولت قانوني حمايت كرد.
كودتاي نافرجام تركيه شايد از اين منظر كه با مقابله جدي مردم رو به رو شد، كودتاي نمونه اي در تاريخ اين كشور است و ما شاهد بوديم كه مردم از دمكراسي و حق راي خود دفاع كرده و به خيابانها ريخته و مقابل كودتاگران ايستادند.
جمهوري اسلامي ايران به عنوان كشور همسايه تركيه اولين كشوري بود كه به سرعت و به روشني و با صراحت هم در بعد سياسي و هم در بعد عملي نسبت به محكوميت كودتا اقدام كرد.
ما همه امكانات لازم را در مرزهاي خود و اقدامات عملي خود را در جهت حمايت و مقابله با عوارض احتمالي كودتا انجام داديم و از لحاظ سياسي هم ما اولين كشوري بوديم كه در سطح سفارت و سفير، در سطح وزير امور خارجه و دولت و همه اركان كشور در كنار دولت و ملت تركيه قرار گرفتيم.
لذا اگر بخواهيم روابط دو كشور را در سالهاي اخير به لحاظ مواضع عملي مورد ارزيابي قرار دهيم، همان طور كه تركيه در دوران تحريم، تسهيلاتي را براي ما فراهم كرد و در كنار ما بود، دولت و ملت ايران نيز در ماجراي كودتا در سطح قابل ملاحظه اي در كنار دولت و ملت تركيه قرار گرفت.
سفير ايران در ادامه در خصوص نوع روابط ايران و تركيه و چالش هاي محتمل در روابط دو كشور گفت: ما هم در سطح دوجانبه و هم در سطح چند جانبه رابطه فشرده اي را با تركيه داريم.
در خصوص روابط چند جانبه هم همگرايي هاي خوبي بين دو كشور وجود دارد و در خيلي از موضوعات در حوزه هاي چندجانبه مواضع مشترك و هم نظري داريم.
بعد از كودتاي نافرجام در حوزه هايي كه قرائت ما نسبت به تحولات منطقه با تركيه متفاوت بود، از جمله در موضوع عراق و به طور اخص سوريه و بحث حلب، رفت و آمدهاي استثنايي در حوزه چند جانبه بين دو طرف صورت گرفت و وزراي امور خارجه دو كشور رفت و آمدها و ملاقات هاي متعددي را انجام دادند.
براي بررسي و تفاهم نسبت به موضوع حلب كه يكي از مختصات اين رفت و آمدها اين بود، همه عناصر كليدي و مطرحي كه در موضوع پرونده سوريه از دو طرف مسئوليت داشتند، در اين گفت و گو ها حضور داشتند و اين يك تحول عمده بود.
در بالاترين سطح مثل وزير امور خارجه و بقيه مقاماتي كه مسئوليت دارند، در پرونده سوريه كه رفت و آمد داشتند، با بالاترين مقامات كشور ملاقات داشتند كه در نهايت توافق حاصل شده و بحث آتش بس و بحث امداد رساني مشترك در حلب عملي شد.
از آن جايي كه در حوزه موضوعات دوجانبه و چندجانبه بين ايران و تركيه رقبايي وجود دارد، كساني كه مخالف توسعه مناسبات دوجانبه و چندجانبه دو كشور هستند، به خصوص برخي از كشورهاي عربي و كشورهاي فرامنطقه اي و غربي ساكت ننشستند و فضايي ايجاد كردند كه بعد از تحولات ميداني در حلب، نسبت به يك رويداد قرائت و برداشت كاملا متفاوت اتفاق افتاد. به اين صورت كه در يك طرف به خصوص در افكار عمومي ايران و برخي مناطق ديگر وقتي گفته مي شد حلب به دامان سوريه برگشت، اين خبر باعث شادماني مردم و با استقبال مواجه شد و در طرف ديگر برداشت طور ديگري بود.
در پي اين موضوع در تركيه جرياناتي شروع شد كه در حوزه ديپلماسي كم سابقه بود چرا كه ما شاهد تجمعاتي در مقابل مكانهاي ديپلماتيك ايران بوديم و روند تند غيرقابل قبولي در برخي از رسانه هاي نزديك به حاكميت دنبال شد.
ما در گفت و گوهايي كه با مسئولان تركيه اي و مسئولان رسانه ها داشتيم، بارها تذكر داديم كه اين روند، روند خطرناكي است و شايد اين روند را در كف خيابان به راحتي بتوان شروع كرد، ولي كنترل آن در دست شما نخواهد بود.
پس از آن وقايعي اتفاق افتاد كه نشان داد، ارزيابي ما درست بود و ترور سفير فدراسيون روسيه در آنكارا هزينه سنگين چنين روندي بود.
به هر صورت اين مجموعه وقايع نشان مي دهد كه اگر اختلاف نظري بين دو كشور وجود دارد، بايد از طريق كانال هاي رسمي كه باز است، حل و فصل شود.
طاهريان در ادامه گفت: نشست سه جانبه وزراي امور خارجه ايران، تركيه و روسيه در مسكو، رويداد مهمي بود كه نشان داد در مواقعي كه برداشت و قرائت ما از موضوعات متفاوت است، بايد از طريق گفت و گو مسائل را حل كنيم.
در جمع بندي مي توان گفت كه روابط ايران و تركيه به رغم فراز و نشيب ها، روابط رو به جلو و در حال گسترشي است و مطابق نقشه راه پيش مي رود. مناسبات گسترده فرهنگي، گردشگري، تجاري و اقتصادي بين دو كشور برقرار است.
در حوزه روابط چندجانبه باز هم به رغم قرائت هاي متفاوت از مسائل و تحولات منطقه، در اساس داراي ديدگاههاي مهم و مشتركي هستيم و بر لزوم حفظ تماميت ارضي عراق و سوريه تاكيد داريم و اين مساله براي هر دو كشور اصل است و هر دو كشور اين موضوع را به صراحت اعلام كرده اند و لذا در روابط چند جانبه نيز وارد مسير اميدوار كننده اي شده ايم تا نتيجه اش امنيت و توسعه منطقه باشد.
سفير جمهوري اسلامي ايران در تركيه در ادامه در زمينه فرايند همكاريهاي بخش هاي خصوصي دو كشور در سال 2016 ميلادي گفت: يكي از سياست هاي اصولي دولت تدبير و اميد، فعال سازي بخش خصوصي است چرا كه اصولا دولت بازرگان خوبي نيست و بر اين اساس يكي از الزامات ما در سياست خارجي، برجسته سازي نقش بخش خصوصي است و در اين راستا در سفر نخست وزير تركيه به ايران در سال گذشته كه 10 وزير و شمار زيادي معاونان وزير از هر دو طرف حضور داشتند، مجمع كاري با حضور معاون اول رئيس جمهوري ايران و نخست وزير تركيه و با مشاركت حدود 400 شركت بخش خصوصي از ايران و تركيه برگزار شد كه اين رويداد اتفاق مهمي بود.
وي ادامه داد: يكي از مشخصه هاي اين فصل از روابط و به طور عمومي با جامعه بين الملل و به ويژه با همسايگان، بستر سازي براي فعاليت بخش خصوصي كشورمان است.
سفير ايران در تركيه همچنين گفت: رياست جمهوري، معاون اول رئيس جمهوري و وزير امور خارجه دستور ويژه و اكيد دارند كه بسترسازي و تسهيل فعاليت هاي بخش خصوصي كشورمان يكي از مهمترين وظايف شان سفير و سفارت خانه هاست و سفارت ايران در آنكارا نيز خوشبختانه تيم مناسبي در اين زمينه دارد.
وي اضافه كرد: ايران و تركيه ظرفيت هاي همكاري خوبي در حوزه هاي گردشگري، اقتصاد و تجارت و فرهنگ دارند و وظيفه ما تكريم ايرانيان و مساعدت به بخش خصوصي براي به حركت در آوردن اين ظرفيت هاست.
طاهريان در خصوص چشم انداز روابط ايران و تركيه در سال 2017 ميلادي گفت: حتما بايد گامهاي رو به جلويي را در سال 2017 بايد بر داريم چرا كه شرايط امروز ما با شرايط قبل از تحريم فرق كرده و برجام شرايطي را پيش آورده است كه در حوزه گردشگري، حمل و نقل و انرژي ما شاهد تحول قابل توجهي در كشورمان هستيم.
اين ها زمينه همكاري بيشتري را فراهم كرده و سفر معاون اول رياست جمهوري كه به دلايل تكنيكي در اواخر سال 2016 ميلادي به تعويق افتاد، قرار است در سال جديد انجام شود كه در كنار سفرهاي اقتصادي بيشتر روابط دو كشور توسعه خواهد يافت.
يكي از سفر هاي مهمي كه در پيش داريم، سفر معاون اول رئيس جمهوري به تركيه و سفر رئيس جمهوري تركيه به ايران است. لذا نقشه راه ما مشخص است و با طليعه نشست سه جانبه وزراي امور خارجه ايران، تركيه و روسيه در اواخر سال شاهد بوديم، اميدواريم كه در حوزه چندجانبه نيز روابط در سال جديد شاهد تحولات مثبتي باشد.
در اين مسير بايد ديپلماتها مواظب باشند تا روابط چندجانبه، مناسبات دوجانبه را تحت الشعاع قرار ندهد و روابط دوجانبه بايد ادامه روابط چندجانبه باشد. اين درحالي است كه در سال گذشته برعكس اين روند را مشاهده كرديم و بر اين اساس نمايندگي هاي ايران در تركيه تلاش دارند كه اجازه ندهند روابط دو جانبه متاثر از روابط چندجانبه باشد.
خاورم/2011/1905**انتشار دهنده: حسن فاخري