بهره گيري از ظرفيت پتروشيمي به ارتقاي جايگاه كشور مي انجامد

به گزارش گروه اطلاع رساني ايرنا؛ وجود منابع عظيم نفت و گاز در ايران باعث شده است تا اين كشور نقش تعيين كننده و فعالي در صنعت پتروشيمي ايفا كند و اين مهم مي تواند به يك فرصت جدي تبديل شود زيرا مصارف محصولات پتروشيمي در جهان به نسبت زيادي افزايش پيدا كرده است.

اين اتفاق پس از پايان جنگ تحميلي، سياست گذاران كشور را بر آن داشت تا با تمركز در برنامه ريزي، طراحي و احداث مجتمع هاي نفت، گاز و پتروشيمي، درصدد استفاده بهينه از اين منابع اقتصادي با مشاركت سرمايه گذاران داخلي و خارجي بر آيند و با بهره گيري بهينه از منابع عظيم اين حوزه و موقعيت راهبردي كشور با استفاده از آخرين دستاوردهاي دانش و فناوري در اين صنعت به جايگاه شايسته اي در اين عرصه دست يابند.

محصول هاي پتروشيمي در ساخت موادي مانند لاستيك، پلاستيك، شوينده، كود، چسب، رنگ و الياف مصنوعي كه هر كدام ماده اوليه بسياري از مواد ديگر هستند، مورد استفاده قرار مي گيرند. با نگاهي به عملكرد اين بخش مي توان گفت كه اين صنعت از جمله عرصه هاي مهم در سال هاي گذشته بوده كه توجه به آن، رونق و رشد را به دنبال داشته است.

تاثير صنعت پتروشيمي در رشد و پيشرفت كشور باعث شد تا شوراي فرهنگ عمومي در 1393خورشيدي هشتم دي‌ را به عنوان «روز صنعت پتروشيمي» نامگذاري كند.

پژوهشگر گروه اطلاع رساني ايرنا به مناسبت «روز صنعت پتروشيمي» در گفت وگو با «نادعلي باي» كارشناس انرژي و مدير انديشكده انرژي-مالي نَپتا به بررسي مهمترين پتانسيل ها و چالش هاي اين صنعت در وضعيت كنوني پرداخته است.

**ايرنا: ارزيابي شما از پتانسيل هاي ايران در حوزه صنعت پتروشيمي چيست؟
***باي: ايران با توجه به برخورداري از مزاياي نسبي در صنعت پتروشيمي، دومين قدرت پتروشيمي در منطقه خاورميانه بوده و به دنبال آن است تا 1404خورشيدي به جايگاه اول دست يابد. تا پايان سال جاري صنعت پتروشيمي ايران حدود 3.5 ميليون تُن اضافه ظرفيت اتيلن و همچنين افزايش قابل توجهي در ظرفيت هاي پايين دستي به ويژه پلي اتيلن خواهد داشت. خطر افزايش عرضه گسترده، مي تواند توليد ايران را غير اقتصادي و يك تاخير در بهره برداري كامل تجاري ايجاد كند. حتي ظرفيت موجود مي تواند رشد زياد توليد را شكل دهد، هرچند مشكلات تامين خوراك، مي تواند رشد را عقب نگه دارد. براي اجرايي كردن ميزان عقلاني بهره برداري از ظرفيت، محصول الفين ها تا يك سوم و پليمرها نيز تا يك سوم رشد خواهد داشت.

**ايرنا: وضعيت طرح هاي صنعت پتروشيمي ايران چگونه و در مقايسه با گذشته چه تغييري پيدا كرده است؟
***باي: بهره برداري از طرح هاي فاز سوم پتروشيمي پرديس و شركت پتروشيمي مرجان با ظرفيت 1.6 ميليون تُن در سال و بهره برداري از شركت متانول كاوه با ظرفيت 2.3 ميليون تُن در سال تا پايان 1397خورشيدي، اهداف اعلامي در اين زمينه است. از اين رو با توجه به اينكه اين سه طرح در مجموع 5.5 ميليون تُن ظرفيت توليد پتروشيميايي دارند، محقق خواهد شد.

همچنين با بهره برداري فاز دوم خط لوله اتيلن غرب كه اتيلن را به مجتمع هاي پتروشيمي در استان هاي دور از خليج فارس در كردستان و آذربايجان عرضه مي كند، ظرفيت كلي توليد محصولات پتروشيمي كشور به 56 تا 59 ميليون تُن در سال خواهد رسيد كه در مقايسه با سال گذشته، 10 درصد افزايش خواهد داشت. از اين ميزان 23 ميليون تن به ارزش 11 ميليارد دلار به صادرات اختصاص خواهد داشت. رشد پتروشيمي در حوزه توليد متانول مي تواند در توليد الفين ها از جمله اتيلن و پروپيلن استفاده شود. البته ظرفيت كلي توليد 72 ميليون تن فراهم است اما موانعي بر سر راه دارد.

شركت ملي صنايع پتروشيمي در نظر دارد تا ظرفيت توليد را تا 120 ميليون تُن تا 1400خورشيدي افزايش دهد كه پايان برنامه ششم پنج ساله توسعه اقتصادي كشور است. از دو-سوم افزايش در ميزان هدف گذاري توليد در سال مالي گذشته 12 ميليون تن مربوط به ظرفيت پليمرها به شمار مي رود. پيش بيني مي شود كه ارزش كل محصولات اين صنعت تا 1400خورشيدي به 40 ميليارد دلار برسد و همچنان در حدود نيمي از خوراك پتروشيمي ها اتان خواهد بود.

**ايرنا: با توجه به ظرفيت هايي كه ايران در حوزه پتروشيمي دارد، چه چالش هايي در اين حوزه در مسير دستيابي به موفقيت قرار دارد؟
***باي: ايران داراي بيش از نيمي از ظرفيت برنامه ريزي توليد متانول در دنيا است و تا 1400 خورشيدي برنامه ظرفيت كلي توليد 30 ميليون تن متانول را دارد اما در اين ميان به سبب تاخير ساخت و ساز، موانع سرمايه گذاري از جمله تاثير مستمر تحريم هاي آمريكا، دسترسي به تامين مالي و دسترسي ناكافي گاز طبيعي در برخي مجتمع ها كه براي تِرِين هاي جديد متانول انتخاب شده اند، با اين حساب رشد ظرفيت متانول در فاصله 1397 تا 1400خورشيدي احتمالاً كمتر از نصف ميزاني خواهد بود كه ايران براي دستيابي برنامه ريزي كرده است.

**ايرنا: بازگرداندن تحريم ها از طرف دونالد ترامپ رييس جمهوري آمريكا شامل چه مواردي در صنعت پتروشيمي شده است؟
***باي: نمره شاخص ريسك به بازده كل پتروشيمي ايران با توجه به بهبودي قوي توسعه مجتمع هاي پتروشيمي كنوني و برنامه ريزي شده، به بيش از 70 رسيده بود. بازگرداندن تحريم ها باعث كاهش 12 واحدي نمره شاخص ريسك به بازده شده است. در مورد بازگشت تحريم ها بايد اشاره كنم كه اين تحريم ها در صنعت پتروشيمي شامل موارد زير است:

1- تحريم سرمايه گذاري؛ شامل مشاركت در سرمايه گذاري هاي مشترك، كالاها، خدمات، اطلاعات، فناوري و دانش و كمك فني براي بخش هاي نفت، گاز و پتروشيمي.
2- تحريم خريد، تحصيل، فروش، حمل و نقل، بازاريابي نفت، فرآورده هاي پتروشيمي و گاز طبيعي از ايران.
3- تحريم صادرات، فروش يا عرضه فرآورده هاي نفتي تصفيه شده و فرآورده هاي پتروشيمي به ايران.
4- تحريم خدمات وابسته براي هريك از دسته تحريم هاي فوق.

**ايرنا: يكي از چالش هاي صنعت پتروشيمي را تحريم ها دانستيد، اين مهم چه تاثيري در اين حوزه داشته است؟
***باي: در اين ميان، بر پايه دستور اجرايي 13590 نوامبر 2011، ممنوعيت كمك به ايران در توليد پتروشيمي شايسته توجه است زيرا شامل ماده اي به شمار مي رود كه بخش ها و تبصره هاي قوانين مختلف تحريم هاي ايران را در مورد شركت هايي كه بيش از حد معيني به توليدات پتروشيمي ايران كمك كنند، اعمال مي كند.

در نتيجه اعمال مجدد تحريم هاي امريكا، مجتمع هاي پتروشيمي با تامين تجهيزات، فروش محصول، حمل و نقل و بازگردندان ارز مشكل خواهند داشت. تحريم هاي بيمه و بانكي هم مزيد بر علت شده و به مثابه سرعت گير صنعت پتروشيمي كشور درآمده است. در اين ميان رقباي ايران همچون عربستان، امارات، كويت، تركيه، روسيه و در حال افزايش و متنوع سازي پورتفوليوي(سرمايه گذاري به معناي تمام آن چيزي است كه براي سرمايه گذاري در نظر مي گيرند) توليد محصولاتشان هستند.

همچنين تهديد ترامپ در نامگذاري سپاه پاسداران به عنوان يك سازمان تروريستي، با توجه به اينكه اين نهاد دومين سهامدار بزرگ صنعت پتروشيمي كشور پس از خود دولت است، مي تواند تاثيرات آسيب زننده اي بر صنعت پتروشيمي ايران داشته باشد.

جذب 72 ميليارد دلار سرمايه گذاري خارجي براي 80 طرح پتروشيمي براي افزايش ظرفيت تا 130 ميليون تُن در سال تا 2020 ميلادي( 1400خورشيدي) و 180 ميليون تُن تا 2025 ميلادي( 1404خورشيدي) در هاله اي از ابهام قرار دارد.

در نتيجه تحريم ها، ريسك سرمايه گذاري خارجي در ايران افزايش يافته است. در اين ميان در مصرف داخلي محصولات پتروشيمي، تاثير تحريم ها بر خودرو سازي و ساخت و ساز نيز تاثير منفي خواهد داشت و در نتيجه بر رشد كمي و كيفي محصولات پتروشيمي تاثير نامطلوب و مخرب مي گذارد. توليد ناخالص داخلي كشور در سال 1398خورشيدي، 10 درصد كاهش خواهد يافت. همچنين بانك جهاني و صندوق بين المللي پول، ميزان رشد اقتصادي ايران را كاهش داده اند.

پيش بيني مي شود ظرفيت پتروشيمي ايران در 1400خورشيدي، 15.3 ميليون تن در سال اتيلن، 9.9 ميليون تن در سال پلي اتيلن و 1.9 ميليون تن در سال پروپيلن باشد كه به وسيله تكميل طرح هاي 11 و 12 الفين كه به ترتيب 2 و 1.2 ميليون تن در سال ظرفيت توليد دارند، پشتيباني مي شود.

رشد عمده ديگر متعلق به حوزه هاي متانول با 24 ميليون تن در سال، كودهاي شيميايي آمونيا 9.8 ميليون تن در سال و اوره 15.4 ميليون تن در سال، خواهد بود.

**ايرنا: تحريم هايي و چالش هايي كه شما از آن نام برديد چه تاثيري در جايگاه ايران در حوزه صنعت پتروشيمي در سطح جهان و منطقه دارند؟
***باي: اكنون اتيلن و پس از آن متانول بيشترين سهم در بازار محصولات پتروشيمي جهان را در اختيار دارند. نكته مهم ديگر اينكه در پايان 1404خورشيدي هيچ شركت ايراني در ميان 10 غول برتر پتروشيمي جهان حضور ندارد اما سابيك عربستان در رتبه نهم قرار خواهد داشت كه بيانگر تاثير تحريم ها براي توسعه اين صنعت است. ما نتوانستيم از فرصت ها براي توسعه صنعت پتروشيمي با وجود مزاياي نسبي استفاده كنيم اما عربستان سعودي در حال ساخت مجتمع پتروشيمي 9 ميليارد دلاري الجبيل با توتال است كه مي تواند ساليانه 1.5 ميليون تن اتيلن توليد و هشت هزار شغل ايجاد كند. در همين ارتباط مي توان باز به ساخت مجتمع اتيلن گلايكول جبيل عربستان به وسيله سامسونگ اشاره كرد. ايران پس از عربستان سعودي قدرت دوم پتروشيمي خاورميانه و آفريقا خواهد بود البته نتايج فوق همگي بستگي به توانايي ايران در تحقق بخشيدن به اهدافش دارد و تا زماني كه تحريم ها برقرار باشد ممكن نيست.

پژوهشم9370**2002**9131