جان كلام فراریان از بهشت

خبرنگار ایرنا با دو طیف از زنان گفت و گو كرده است؛ افرادی كه چند وقت از تاهل آنان می گذرد اما میلی برای مادرشدن ندارند و آنهایی كه مدتی است مادر شده اند و مصداق جمله معروف «بهشت زیر پای مادران است» را تجربه كرده اند؛ پاسخ ها قابل توجه و تامل است.
در بخش نخست به سراغ چند تن از زنانی رفته ایم كه از ازدواجشان مدتی می گذرد، فرصت و امكان مادر شدن را دارند اما هنوز آن را انتخاب نكرده اند یا از آن هراس دارند.
زنانی كه برخی از آنان میان حس دوراهی خواستن و نخواستن مانده اند؛ بیشترشان انتخابشان را كرده اند و تاكنون تصمیمی برای مادرشدن نگرفته اند و بعضی هم، تصویر روشنی ندارند از اینكه می توانند مادر بودن و مهر مادری را تجربه كنند یا خیر.

پای صحبت آنان كه نمی خواهند مادر شوند
*زهرا 26 ساله در تهران چهار سالی است كه زندگی مشترك را آغاز كرده است؛ او در یكی از شركت های خصوصی كار می كند و تمایلی برای مادرشدن ندارد:
- اگر مادر شوم باید كارم را تعطیل كنم و به فرزندم برسم چراكه مادر شدن خیلی سخت است.
- بزرگ كردن بچه به همین سادگی نیست باید برایش وقت بگذاری ولی من و همسرم اكنون شرایط فرزندآوری نداریم.
-در این شرایط اقتصادی نمی توانیم به این موضوع فكر كنیم زیرا امروز هزینه های بچه از جمله خرید چیزهایی كه نیاز دارد گران است.
- بچه های امروزی با ما (در زمان بچگی) خیلی فرق دارند، امروز هر چیز را كه می خواهند باید برایشان تهیه كنیم و قانع نیستند، چطور در این شرایط باید تن به فرزندآوری داد؟

*مینا 30 ساله كه سه سال از شروع زندگی مشتركش می گذرد:
- برای مادر شدن خیلی فرصت هست، حالا من و همسرم وقتمان را صرف مسافرت، دورهمی های دوستانه، برنامه ریزی برای ورزش، كلاس های مهارتی و آموزشی و سایر موارد می كنیم، الان وقت این مسئولیت را نداریم.
- با پیشرفت تكنولوژی دیگر نگرانی برای ناباروری وجود ندارد،حالا دیگر همه چیز امكان دارد.

*الهام غیرتهرانی اما ساكن در تهران، 28 سال سن دارد و 2،5 سال پیش ازدواج كرده است:
- با شوهرم در تهران تنها زندگی می كنیم و نمی توانیم تنهایی از پس این مسئولیت بر بیاییم.
- از مادرشدن می ترسم، باید خانواده ام كنارم باشند تا به من كمك كنند.
- تجربه نگهداری از فرزند ندارم و مطمئنم با مشغله ای كه همسرم دارد و تا دیروقت در خارج از منزل است نمی تواند كمكی به من بكند، از این رو نیاز به زمان دارم.

*توصیف دنیای آنان كه مادر شده اند
در ادامه به سراغ چند نفر از زنان رفته ایم كه مدتی از مادرشدن آنان می گذرد؛ نكته جالب اینكه این افراد می گویند قبل از مادر شدن حس آنانی را داشتند كه هنوز مادر نشده اند اما اینك قضیه متفاوت شده است. تعریف ها و باورهایشان تغییر كرده و حتی قادر به تصویركشیدن حس شیرین مادری نیستند.
می گویند: نمی گوییم سخت نیست، بچه دار شدن سخت است اما در برابر حس شیرین مادری و دنیایی كه به آدم عطا می شود این سختی ها هیچ است.

*«سحر اسماعیلی» شاغل در یك نهاد دولتی، مادر كیان و كیارش 2 قلوهای هشت ماهه ای كه مدتی است طعم مادرشدن را چشیده است و در یكی از شهرهای نزدیك به تهران زندگی می كند:
- پیش از تولد فرزندانم هیچ رغبتی به مادرشدن نداشتم، وقتی به دردسرهای مسئولیت نگهداری و رسیدگی به بچه فكر می كردم از مادرشدن می ترسیدم ولی از لحظه ای كه در بیمارستان هنگام تولد، بچه هایم را در آغوشم گذاشتند و مرا مادر صدا زدند، امیدم به زندگی چندین برابر شده است.
- پس از پایان مرخصی زایمان، دیگر اصلا تمایلی به رفتن به سرِ كار نداشتم و دوست داشتم تمام وقتم را صرف فرزندانم كنم؛ روزهای اول كه بچه هایم را برای نگهداری به خواهرم می سپردم انگار نیمی از وجودم در كنار آنان مانده بود و هر لحظه در ذهنم تصاویر زیبایشان را مرور می كردم و از این رو متاسفانه در كارم خیلی تمركز نداشتم.
- من كه علاقه شدیدی به كارم داشتم و حاضر هم نبودم در هیچ شرایطی كارم را كنار بگذارم بعد از مادرشدن دوست دارم كار را رها كنم، لحظه های بیشتری را كنارشان باشم و به آنان عشق بورزم چون چیزی بالاتر از خانواده و فرزندانم نیست؛ ما كار می كنیم برای زندگی مان نه اینكه كار، كل زندگی ما را هرطور كه می خواهد دستخوش تغییر كند.
- تنها به علت آنكه كمك خرجی همسرم در این شرایط اقتصادی باشم هنوز كار می كنم؛ ناچارم برای آسایش خانواده و فرزندانم در تامین هزینه ها كمك كنم، اگر مشكل مالی نداشتیم اصلا سر كار نمی رفتم.

* «معصومه معصومی» مادر علی كه 20 ماه بیشتر از تولدش نمی گذرد
- همیشه از اینكه فرزندم برایم محدودیت ایجاد كند و مانع انجام وظایفم یا حتی مهمانی ها و تفریحاتم شود احساس خوبی نداشتم و فرزنددار شدن را به تاخیر می انداختم، اما از وقتی بچه دار شدم، آنقدر مِهرش به دلم افتاده كه حاضر نیستم لحظه ای او را از خودم جدا كنم.
- اشتباه می كردم، بچه دار شدن مانع مسافرت و تفریحات نمی شود، چون اگر بخواهیم می توانیم مدیریت كنیم، حالا دیگر اگر قرار باشد جایی بروم از قبل وقتم را برنامه ریزی می كنم تا خللی به وظایف مادری ام هم وارد نشود.
- حتی در خانه دیگر احساس تنهایی ندارم و بیشتر وقتم را صرف كسی می كنم كه از تمام وجود خودم هست.
- وظایف و سختی های مادری از جمله شب بیداری ها، مراقبت از سلامت فرزند، رسیدگی به خوراك و تامین پوشاك او بسیار سنگین است ولی با علاقه و عشق این كار را انجام می دهم بدون اینكه نارضایتی داشته باشم؛ احساس می كنم از این به بعد یك همراه و پشتیبان دیگر به زندگی ام اضافه شده است.
- از وقتی فرزنددار شده ام صبر و عشق ورزی را بیشتر و متفاوت تر یاد گرفته ام.

* «زهرا رضایی» مادر «محمد صدرا» نوزاد 30 روزه ای كه تازه وارد زندگی شان در تهران شده است.
- دنیای قبل و بعد از تولد فرزندم بسیار با هم متفاوت است طوری كه فكر نمی كردم اینقدر زندگی ام تغییر كند و از پس این مسئولیت بربیایم.
- پیش از اینكه مادر شوم احساس مسئولیتی نداشتم و روزهایم با بی حوصلگی و تكراری می گذشت ولی حالا هر روز با صدای نوزادم از خواب بیدار می شوم و از داشتن این نعمت كه به زندگی ام روح دوباره داده خدا را شكر می كنم.
- به همه همسالانم پیشنهاد می كنم فرزنددار شدن را به تاخیر نیندازند، من هم قبل از مادرشدن خیلی نگران بودم اما به نظرم شرایط خیلی عوض می شود.
- درست است برخی می گویند هزینه های فرزنددار شدن بالاست ما نیز از نظر مالی در شرایط متوسط جامعه قرار داریم و گاهی تمام پولی كه همسرم به عنوان خرجی به من می دهد صرف خرید لباس، اسباب بازی یا پس انداز برای آینده نوزادم می شود اما داریم هزینه هایمان را مدیریت می كنیم و لَنگ نمانده ایم.

**چرا پولداران هم میلی ندارند؟
به گزارش خبرنگار ایرنا، وقتی موضوع دلایل كم شدن حس فرزندآوری مطرح می شود، بیشتر افراد حتی نخبگان و مسئولان جامعه موضوع مشكلات اقتصادی را به عنوان مهمترین عوامل مطرح می كنند؛ بیراه هم نیست و برخی از طبقات جامعه بشدت درگیر این موضوع می شوند اما در عین حال كمتر به این پرسش پاسخ داده می شود كه چرا نرخ زادآوری براساس آمارها و نیز واقعیت های موجود، در طبقات مرفه و پولداری كه مشكل معیشت ندارند، پایین تر از سایر طبقات جامعه است.
به نظر می رسد كه غیر از مسائل اقتصادی، مولفه های مهم دیگری نیز وجود دارند كه باید در جای خودشان دیده شوند؛ به این منظور به سراغ چند جامعه شناس نیز رفته ایم كه پاسخ هایشان به صورت خلاصه به شرح زیر مطرح می شود:

*«مریم سادات ظهوریان»، جامعه شناس و كارشناس خانواده درمانی:
- بعضی زوج ها قبل از تجربه حسن پدر و مادر شدن، از آوردن فرزند می ترسند، وجود آن را مانع آزادی های مطلق می دانند از این رو سعی می كنند فرزندآوری را به تاخیر بیاندازند كه این نوع نگاه كردن به زندگی بسیار خودخواهانه و سلیقه ای بر می گردد كه در جامعه شاهد رواج آن هستیم.
- البته برخی والدین به دلیل اینكه از جایگاه خودشان احساس رضایت ندارند ترجیح می دهند موجود دیگری را به این دنیا اضافه نكنند و فكر می كنند كار درستی هم می كنند، درصورتی كه تجربه اثبات كرده آمدن فرزند، زندگی زوج ها و حتی شخصیت شان را هم تغییر می دهد و احساس رضایتمندی شان را بالا می برد.
- كسانی كه به بلوغ انسانی و اجتماعی نرسیده باشند خودشان را با یك موجود غیرانسان مقایسه می كنند كه این نوع تفكر منجر به نگهداشتن حیوانات خانگی به جای فرزند هم می شود.
- انتظارها و توقع ها نسبت به گذشته متفاوت شده و تغییراتی در شیوه های زندگی به وجود آمده كه ناشی از تغییر سبك زندگی است و نشان می دهد در فعالیت های فرهنگی در این زمینه كم كار كرده ایم یا كار كارشناسی نكرده ایم.
- در گذشته به فرزندان به عنوان سرمایه های معنوی و مادی نگاه می شد، تغییر سبك زندگی به گونه ای رقم خورده است كه از نظر بسیاری از زوج ها فرزندان نه تنها نمی توانند برای والدین پشتیبان یا كمك خرج شوند بلكه سرمایه بَر نیز تلقی می شوند.
- برخی والدین به گمان خودشان خیلی نگران آینده فرزندانشان هستند و هرچه دارند از لحاظ مادی و معنوی را در اختیار فرزندانشان قرار می دهند، حتی اگر فرزند آنان برای مهاجرت و تحصیل كنارشان نباشند حاضرند به آن تن دهند و بعد همین رویه ها علتی می شود برای اینكه بچه دار شدن خوب نیست.
- البته بخش اقتصادی را نباید نادیده گرفت و مدیریت فكری و فرهنگی مسائل اقتصادی هم از جمله دیگر راهكارهای برون رفت از كاهش فرزندآوری است.
- كسانی كه پدر یا مادر شده اند حتما تایید می كنند فرزند می تواند بخشی از نیازهای روحی و عاطفی انسان را پاسخ دهد.

*«جعفر اردبیلی» جامعه شناس و كارشناس خانواده:
- درآمد و توانایی مالی، نیاز به فرزند و سوگیری فرهنگی در زمینه زادآوری باید به صورت ریشه ای و در سطح و جایگاه كلان جامعه مورد توجه قرار گیرد.
- مسائل اجتماعی در این زمینه از مسائل اقتصادی به عنوان دلایل كاهش بی میلی به فرزندآوری مهمتر هستند؛ هنوز افزایش تولد در روستاها بیشتر از شهرهاست با آنكه مشكلات معیشتی آنان بیشتر است.
- در طبقه بالای جامعه كه مشكلات اقتصادی ندارند هم بی میلی وجود دارد، این افراد نگرانی هایی از جمله اینكه فرزند مانع سفر، تفریح و آزادی های فرد می شود مطرح است.
- رسانه ها، دانشگاهها و مراكز آموزشی و فرهنگی در این زمینه خیلی ضعیف عمل كرده اند و از این پس خلاء ها باید جبران شود؛ البته به شكل كاملا كارشناسی و حرفه ای، نه فعالیت هایی كه ممكن است اثر منفی نیز داشته باشد..

* «محمد حیدرپور» جامعه شناس فرهنگی:
- برخی افراد می گویند نمی خواهند یك موجود زنده را در این شرایط به دنیا بیاورند و از نظر خودشان دارند با عقلانیت تصمیم می گیرند، كه علت های فرهنگی و اجتماعی این پدیده نیز باید واكاوی علمی شود.
- برخی افراد با آوردن حیوانات خانگی به خانواده، خود را مشغول می كنند؛ در حالی كه هر مقوله ای در جای خودش قرار دارد و نباید نگهداری حیوانات را جایگزین بچه كرد، كه این كار در جهان خلقت، شدنی هم نیست.

* «سید محسن میرطالبی» كارشناس مذهبی و دارای مدرك دكتری مهندسی فرهنگی:
- به طور قطع مسائل اقتصادی برای عده ای مهم است اما این مشكلات در قدیم هم بود اما معتقد بودند« هرآنكس كه نان دهد، دندان دهد» و بعد از تجربه بچه دار شدن هم می فهمیدند كه اشتباه نكرده اند؛ اساسا هیچ حس و میلی جای نقش پدری یا مادری را در جهان نمی گیرد.
- از نظر دیدگاه روانشناسی تا زمانی كه فرزندی وارد زندگی نشود زوج ها به آن تعهد، صمیمیت، مودت و احساس مسئولیت واقعی نمی رسند، همچنین اگر زمان فرزندآوری طولانی شود زوج ها دیگر حوصله یا رغبتی برای آوردن فرزند نخواهند داشت.
- برخی افراد غیرمتخصص توصیه هایی به زوج ها می كنند كه اشتباه است اما تاثیر خودش را می گذارد؛ برخی می گویند «تا زندگیتان پایدار نشده بچه دار نشوید و صبور باشید»؛ درست است كه باید همه تلاش ها برای انتخاب همسر به كار گرفت تا زندگی به شكست نرسد اما بعد از یك مدت كه زندگی پایدار شد بهتر است فرزند وارد زندگی شود تا زندگی را معنا و رنگ دهد.
خبرنگاران ایرنا در این گزارش سعی كردند در گفت وگو با چند شهروند، نقطه نظرهای واقعی كه بیان كرده اند را به دور از هرگونه كلیشه و شعاری ارائه دهند و نظر تصمیم گیران فرهنگی را نیز به این موضوع نیز معطوف كنند كه غیر از مسائل اقتصادی كه باید اصلاح شوند تا در افزایش آمار ازدواج و فرزندآوری هم تاثیر خود را بگذارند، به صورت علمی به مسائل غیراقتصادی و مولفه های اجتماعی و فرهنگی آن نیز باید پرداخت.
گزارش از داود میاندهی و فرزانه پیری
تهرام/8138/ 1008