پایبندی كامل ایران به برجام و حق اقدام متقابل دربرابر بدعهدی

به گزارش ایرنا، آژانس بین المللی انرژی اتمی تاكنون در مجموع 14 بار از زمان اجرای برجام ، پایبندی كامل ایران به این توافق را اعلام كرده است. اولین گزارش آژانس مطابق باقطعنامه 2231 شورای امنیت و دستور كار شورای حكام، در 16ژانویه 2016( 26 دی 1394 ) ارائه شد و با تایید اجرای اقدامات مشخص شده درپاراگراف های 15.1 تا 15.11از ضمیمه V (پنجم) برجام، اجرای برجام آغاز شد. روز 16ژانویه 2016 مطابق با برنامه زمانی مشخص شده 'روز اجرای برجام' بود. آژانس در روز 26 فوریه 2016 ( 7 اسفند 1394) نیز با انتشار گزارشی اجرای كامل تعهدات ایران را تایید كرد.
سومین گزارش آژانس به شورای حكام و به موازات آن به شورای امنیت در 27مه 2016 (7 خرداد 1395) منتشر شد و بار دیگر اجرای تعهدات ایران را مورد تایید قرار داد. گزارش چهارم آژانس از روز اجرای برجام، در هشت سپتامبر 2016 (18 شهریور 1395)،گزارش پنجم در تاریخ نهم نوامبر 2016 (19 آبان 1395)، گزارش ششم آژانس در 24 فوریه 2017 (ششم اسفند 1395) منتشر شد و آژانس در تمام این گزارشها بر اجرای كامل و بدون نقص تعهدات ایران مطابق بر برجام و عدم انحراف مواد هسته ای ایران مهر تایید گذاشت.
آژانس بین المللی انرژی اتمی در سال 96 نیز بارها پایبندی ایران به برجام را مورد تاكید قرار داد. گزارش هفتم آژانس درباره پایبندی ایران به برجام روز جمعه 12خرداد 96 (دوم ژوئن 2017) منتشر شد . در این گزارش اعلام شد كه كارخانه تولید آب سنگین ایران مطابق اعلام قبلی ایران برای كار تعمیر ونگهداری تعطیل شده و ذخایر آب سنگین ایران 128.2تن بوده و در طول دوره گزارش، ایران بیش از 130 تن آب سنگین نداشته است. همچنین درگزارش آژانس به ادامه فعالیتهای تحقیق وتوسعه غنی سازی وتولیدروتورها و قطعات سانتریفیوژها درچارچوب برجام اشاره و خاطرنشان شده بود كه ایران فعالیت‌های مرتبط با بازفراوری نیز در راكتور تحقیقاتی تهران یا دیگر تاسیسات اعلام شده به آژانس انجام نداده است.درطول دوره گزارش، كل ذخیره اورانیوم غنی شده ایران از 300 كیلوگرم هگزا فلوراید اورانیوم غنی شده تا حد 3.67 درصد U-235 (یا معادل آن به سایر اشكال شیمیایی)فراتر نرفته است. تا تاریخ 27 می 2017 مقدار اورانیوم غنی شده ایران تاسطح 3.67 درصد 79.8 كیلوگرم بر اساس برجام و تصمیمات كمیسیون مشترك بوده است.
درپی انتشار این گزارش، نشست فصلی شورای حكام آژانس روزهای 22تا26خرداد ماه 96 در وین برگزار شد و مدیركل آژانس در آغاز این نشست گفـت:آژانس به راستی آزمایی و نظارت بر اجرای تمام تعهدات مرتبط با هسته ای ایران طبق برجام و مطابق با رویه های استاندارد پادمانی آژانس به شكلی بی طرفانه ادامه می دهد. آمانو در كنفرانس خبری حاشیه این نشست نیز تایید كرد كه 20 تن از ذخایر آب سنگین ایران در آینده نزدیك به خارج منتقل می شود.
گزارش بعدی آژانس درباره ایران در روزپنجشنبه 9شهریور 1396(31 اوت 2017) منتشر شد و آژانس بار دیگر تایید كرد كه ایران به تمام تعهدات خود درتوافق هسته ای پایبند بوده است. مدیركل آژانس در این گزارش اعلام كرد كه ذخایر اورانیوم كم غنای ایران (LEU)تا تاریخ 21اوت 2017 (30 مرداد 96) معادل 88.4 كیلوگرم بوده كه بسیار پایین تر از سطح تعیین شده مجاز در توافق هسته ای است. سطح مجاز ذخایر اورانیوم غنی شده مطابق بابرجام 300كیلوگرم هگزافلوراید اورانیوم یا 202.8 كیلوگرم اورانیوم است. براساس این گزارش،سطح غنی سازی اورانیوم در ایران نیز از 3.67 درصد فراتر نرفته بود. مدیركل آژانس در این گزارش همچنین میزان ذخایر آب سنگین ایران را111تن اعلام كرد كه آن هم پایینتر ازسطح مجاز130 تن تعیین شده در برجام بود.
این هشتمین گزارش یوكیاآمانو مدیر كل آژانس بین المللی انرژی اتمی از روز 'اجرای برجام' تا آن زمان وسومین گزارش پس از آغاز كار دولت ترامپ در آمریكا بود كه اجرای تعهدات ایران را مطابق با شروط توافق هسته ای ایران و 1+5 و به پشتوانه قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل مورد تایید و راستی آزمایی قرار داد.
ساعاتی پس ازانتشار گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی درنهم شهریور ماه 96 كه برای نهمین بارپایبندی ایران به برجام وارائه تمام دسترسی های لازم را تایید كرد؛ خبرگزاری آسوشیتدپرس آمریكا در كاری شیطنت آمیز تلاش كرد آژانس را در موضوع بازرسی ها در موضعی در برابر ایران به تصویر بكشد.
خبرگزاری رویترز نیز اوایل مهرماه به نقل از مدیركل آژانس بین المللی انرژی اتمی گزارش داد كه آژانس در مورد راستی آزمایی بخش T برجام ابزار های محدودی دارد و به نقل از آمانو اظهار امیدواری كرد كه كمیسیون مشترك برجام این مساله را روشن كند. موضوع ضمیمه T برجام پس از این فضاسازی رسانه های غربی درنیمه دوم سال 96 همواره دركنفرانسهای خبری آمانو بطور پر رنگی مطرح شد و مدیركل آژانس نیز ضمن تكذیب این نقل قول منتسب به او كه دسترسی های محدودی برای راستی آزمایی بخش ضمیمه 'تی' برجام دارد ، تاكید كرد كه این بخش ضمیمه مربوط به دسترسی ها نیست. آمانو تاكید كرد كه درخواست او برای شفاف شدن موضوع به این معنی نیست كه او هم اكنون قادر به انجام راستی آزمایی نیست و تاكید كرد كه آژانس بر اجرای تمام مفاد برجام از جمله ضمیمه ها نظارت دارد.
این گزارش درحالی منتشر شد كه یك هفته قبل از آن (روز چهارشنبه اول شهریور 96)، 'نیكی هیلی' نماینده وقت آمریكا در سازمان ملل، در سفر به وین با آمانو مدیركل آژانس بین المللی انرژی اتمی دیدار كرده بود.نمایندگی آمریكا در آژانس با صدور اطلاعیه ای مواضع قبلی واشنگتن را تكرار كرده وهمچنین بالحنی طلبكارانه مدعی'اهمیت جلوگیری ازسوءاستفاده ایران اززبان مبهم توافق هسته ای'شد.این درحالی بودكه برخی كارشناسان امور هسته ای تاكید كردند سفر هیلی به وین فرصتی است تا دولت آمریكا یك بار دیگر از نزدیك از جزئیات فنی برجام و اهمیت توافق هسته ای، آگاه شود.
از سوی دیگر، محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران در نامه ای به آمانو و فدریكا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا تاكید كرد: هدف اعلام شده سفر هیلی به وین نگرانی های جدی درباره نقض بیش از پیش متن و روح برجام وقطعنامه 2231 سازمان ملل ایجاد می كند.
اجرای مداوم تعهدات ایران دربرجام در حالی بود كه دولت آمریكا از اجرای تعهدات خود طفره می رفت و به گفته مقامات ایران،كارشكنی های آمریكا مانع از بهره مندی ایران از منافع برجام بود. در همین ارتباط ، یوكیا آمانو مدیر كل آژانس بین المللی انرژی اتمی روز جمعه 21 مهر ماه 96 (13 اكتبر 2017) در واكنش به اظهارات رییس جمهوری آمریكا درباره برجام تاكید كرد: ایران در حال حاضر مشمول قوی ترین نظام راستی آزمایی هسته ای است و تمام تعهدات هسته ای طبق برجام در حال اجرا هستند. آمانو با صدور بیانیه ای اعلام كرد: آژانس بین المللی انرژی اتمی از ژانویه 2016 بر اجرای تعهدات مرتبط با هسته ای ایران در چهارچوب برجام نظارت كرده و اجرای این تعهدات را تایید كرده است.
سفر آمانو به ایران وارسال پیام مهم دفاع از جایگاه بین المللی آژانس: مدیر كل آژانس بین المللی انرژی اتمی روز یكشنبه 7 آبان ماه 96 در تهران با مقامات جمهوری اسلامی ایران دیدار و گفتگو كرد. آژانس در بیانیه ای اعلام كرد كه این سفر بخشی از گفت و گوهای منظم و معمول بین آژانس و ایران است و تمركز بحثهایی كه مطرح خواهد شد حول راستی آزمایی و نظارت آژانس درمورد اجرای تعهدات مرتبط با برنامه هسته ای ایران تحت برجام وهمچنین اجرای توافق پادمانی و پروتكل الحاقی خواهد بود. تاكید بر لزوم پایبندی همه طرفین برجام به این توافق بین المللی، دفاع از اعتبار آژانس و پاسخ به اظهارات مقامات آمریكایی در قبال برجام پیام های سفر یك روزه آمانو به تهران بود.
رسانه های مختلف ایران وجهان تاكید كردند كه سفر یك روزه آمانو به تهران حامل این پیام مهم بود كه ایران به تعهداتش دربرجام متعهد بوده است و این مساله همانطور كه در تمام گزارش های مدیر كل آژانس از زمان اجرای برجام تصریح شده است، آمانو در دیدار بامقامهای ارشد ایران در تهران این مساله را مورد تاكید قرار داد. پیام دیگر سفر آمانو این بود كه او در مقام مدیركل آژانس از حیثیت و جایگاه بین المللی این نهاد بین المللی برای تهیه گزارش های راستی آزمایی و نحوه بررسی و ارزیابی تعهدات و طرفین دفاع كرد.
دو هفته پس از سفر آمانو به تهران، نهمین گزارش مدیركل آژانس درباره ایران در روز دوشنبه 22 آبان 96(13 نوامبر 2017) منتشر شد و آژانس بار دیگر پایبندی ایران به توافق هسته ای را اعلام كرد. در این گزارش اعلام شد كه كارخانه تولید آب سنگین در حال فعالیت و ذخیره آب سنگین ایران 114.4متریك تن بوده و در طول دوره گزارش دهی، ایران بیش از 130 متریك تن آب سنگین نداشته است. این گزارش خاطرنشان كرد كه ایران به غنی سازی UF6 دركارخانه غنی سازی سوخت (FEP) ادامه داده و غنی سازی بالاتر از 3.67درصد از اورانیوم 235 را انجام نداده است.
مدیركل آژانس بین المللی انرژی اتمی روزپنجشنبه 3اسفند 96(22 فوریه 2018)باانتشار گزارش فصلی برای دهمین بارپایبندی ایران به مفاد توافق هسته ای را تائیدوهمزمان اعلام كردكه ایران تصمیم خودبرای ساخت پیشران هسته ای دریایی در آینده رابه آژانس اعلام كرده است.دراین گزارش میزان ذخایر اورانیوم غنی شده 3.67 درصدی ایران تا12 فوریه 109.5كیلوگرم ومیزان ذخایر آب سنگین ایران 117.9تن اعلام شد.
درحالی كه جنگ لفظی آمریكا علیه برجام تشدید شده بود، آمانو روز دوشنبه 14 اسفند 96 در آغاز نشست فصلی شورای حكام باتاكید بر اهمیت توافق هسته ای با ایران گفت:اگر بنابر شكست برجام باشد، این امر زیان بزرگی برای راستی آزمایی هسته ای وبرای چندجانبه گرایی خواهد بود. مدیركل آژانس بین المللی انرژی اتمی دركنفرانس خبری 14 اسفند ماه نیز با بیان اینكه بحثهای زیادی درباره آینده برجام مطرح شده است، گفت: نقش آژانس اظهارنظر یاگمانه زنی درباره مواضع طرفهای برجام نیست.وی با بیان اینكه آژانس به تمام اماكن مورد نیازبرای بازرسی دسترسی داشته است، افزود: كار بازرسی ما در ایران از سال 2013 تا كنون دو برابر شده است.
آمانو درتاریخ 24 مه 2018 (سوم خرداد 1397) ، 30 اوت 2018 (هشتم شهریور 1397 ) ، 12 نوامبر 2018 (21 آبان 1397) و 22 فوریه 2019 (سوم اسفند 97) چهار بار دیگر و در مجموع 14 بار پایبندی ایران به برجام را تایید كرد.درتازه ترین گزارش آژانس كه اسفندماه سال گذشته منتشر شد میزان ذخایر اورانیوم غنی شده تا حد 3.67 درصدی ایران 163.8 كیلوگرم اعلام شد كه پایین تر از حد مجاز 300 كیلوگرم مطابق برجام بوده است. دراین گزارش خاطرنشان شد كه ایران فعالیتهای غنی سازی خود را مطابق طرح غنی سازی و تحقیقات و توسعه بلندمدت كه در ژانویه 2016 به آژانس ارائه داده بود، انجام داده است. آژانس همچنین با تاكید بر اقدامات ایران برای اعتمادسازی اعلام كرد كه ایران همچنان به این آژانس اجازه داده تا از مانیتورهای آنلاین غنی سازی و مهر و موم های الكترونیك استفاده كند.
جمهوری اسلامی ایران در مدت بیش ازسه سال از آغاز اجرای برجام تاكنون باهمكاری خوب باآژانس بین المللی انرژی اتمی و اجرای كامل و دقیق تعهدات ضمن اثبات خوش عهدی و پایبندی به تعهدات، مجال هرگونه بهانه جویی را گرفت اما با عهدشكنی آمریكا و خروج این كشور از برجام، طرف های دیگر مطابق وعده های خود نتوانسته اند بطور كامل بهره مندی ایران از منافع پیش بینی شده در برجام را تضمین كنند. در حالی كه یك سال ازخروج آمریكا از برجام گذشته و تحریم های غیرقانونی آمریكا علیه ایران بازگشته است،جمهوری اسلامی ایران با سیاست صبر ومدارا ضمن اجرای كامل تعهدات هسته ای در انتظار گام های عملی طرفهای دیگر از جمله اروپایی ها برای تضمین منافع ایران است.
محمد جواد ظریف وزیر خارجه ایران در سفر اخیر به نیویورك در واكنش به تاخیر در اجرایی شدن تعهدات اروپایی ها در قبال برجام و عملیاتی كردن ساز وكار حمایت مالی(اینستكس) گفت: اروپایی ها یكسال فرصت داشتند و متاسفانه اقدام عملی نكردند؛ انتظار ما این است كه نشان دهند این طور نیست و فكر نمی كنم فرصت زیادی برای آنها مانده باشد.
عباس عراقچی معاون وزیر خارجه نیز به تازگی در سخنانی در انستیتو تفكر استراتژیك تركیه در آنكارا با بیان اینكه صبر ایران در آستانه لبریز شدن است، گفت: قرارداد هسته ای بیشتر از آنكه اقتصادی باشد یك توافق امنیتی بوده كه با كل جهان در ارتباط است و در حالی كه برجام بدلیل موضع آمریكا به مخاطره افتاده هر لحظه امكان پایان یافتن آن وجود دارد.
در پی انتشار چهاردمین گزارش آژانس در اسفند ماه گذشته،كاظم غریب آبادی سفیر ونماینده دائم ایران درسازمان ملل در وین باتاكید بر اینكه ' همكاری تنها گزینه ایران نیست' گفت: اگر قرار است برجام حفظ شود ، دیگر اعضای این توافق باید بطور كامل تعهدات خود را از طریق برداشتن گامهای عملی فوری در این ارتباط اجرا نمایند.
این در حالی است كه حق اقدام متقابل برای ایران در برابر بدعهدی طرفهای دیگر در برجام پیش بینی شده است. مطابق بند36برجام،'چنانچه ایران معتقد باشد كه هر یك یا كلیه اعضای گروه 1+5 تعهدات خود را طبق برجام رعایت ننموده اند، می تواند موضوع رابه منظور حل و فصل به كمیسیون مشترك ارجاع نماید'.این بند از برجام ضمن توضیح فرایند شكایت درباره نقض برجام می افزاید:' چنانچه موضوع كماكان به نحو مورد رضایت طرف شاكی فیصله نیافته باشد، و چنانچه طرف شاكی معتقد باشد كه موضوع، مصداق«عدم پایبندی اساسی» می باشد، آنگاه آن طرف میتواند موضوع فیصله نیافته را به عنوان مبنای توقف كلی و یا جزئی اجرای تعهداتش وفق برجام قلمداد كرده و/یا به شورای امنیت سازمان ملل متحد ابلاغ نماید كه معتقد است موضوع مصداق «عدم پایبندی اساسی» بشمار می آید.'
این درحالی است كه دولت قانون شكن آمریكا با اعمال تحریم های جدید هسته ای نیز شمشیر را علیه برجام از رو بسته است. درحالی كه مدیر كل آژانس بین المللی انرژی اتمی بارها تاكید كرده كه برجام یك موهبت بزرگ برای راستی آزمایی هسته ای است و آژانس دسترسی های كامل مورد نیاز خود را دارد و شكست برجام شكست چندجانبه گرایی خواهد بود، مقامات اروپایی باید به این نكته مهم بیش از پیش توجه داشته باشند كه به گفته مقامات ایران،برجام بیش ازتوافقی اقتصادی یك توافق امنیتی بوده است وخدشه به برجام منافع امنیتی اروپا را نیزبه خطرخواهد انداخت.
اروپام**1078**1590