در زمان شناسایی رتینوپاتی نوزادان نارس (ROP) در سال 1942، تصور می شد كه این بیماری به دلیل دریافت درصد بالایی از اكسیژن در نوزادان نارس به دلیل تكامل نیافتن ریه بروز می كند. اما به تدریج با پیشرفت علم پزشكان متوجه شدند تنها اكسیژن عامل نابینایی نوزادان نارس نیست بلكه عواملی مانند دریافت اكسیژن با غلظت بیشتر یا كمتر از حد نیاز، وزن كمتر از 1.5 كیلوگرم و سن جنینی كمتر از 34 هفته نیز می تواند منجر به بروز این بیماری می شود.
رتینوپاتی نوزادان نارس علامت مشخصی ندارد و تنها راه تشخیص آن معاینه نوزادان به دست چشم پزشك متخصص است تا بتواند به درستی بیماری را تشخیص دهد و در صورت ابتلای نوزاد به این بیماری بدون از دست رفتن زمان طلایی، اقدام به درمان كند.
در صورت مراجعه دیرهنگام و درمان نشدن نوزاد طی سه تا چهار هفته اول تولد، این بیماری می تواند منجر به نابینایی مطلق و دایمی نوزاد شود. بنابراین آگاهی والدین از این مساله و مراجعه به هنگام برای درمان این بیماری بسیار حائز اهمیت است.
** لزوم آگاهی والدین در مورد حساسیت رتینوپاتی
نوزادان نارس با مشكلات متعددی متولد می شوند كه از جمله آن می توان به تكامل نیافتن برخی اندام های داخلی مانند ریه، مشكلات گوارشی، مغزی، قلبی و چشمی اشاره كرد كه در این صورت لازم است پزشكان معالج، مشكلات نوزاد را برای والدین به درستی تشریح، اولویت بندی و به صورت مكتوب به آنها اعلام كنند تا بر اساس اولویت نسبت به درمان فرزند خود اقدام كنند.
به گفته متخصصان چشم پزشكی، در بین مشكلات نوزادان نارس، معاینه و درمان به موقع مشكلات چشمی در اولویت نخست قرار دارد چراكه درمان نشدن به موقع آنها می تواند منجر به نابینایی شود؛ گاهی فرصت برای درمان مشكلات چشمی برخی نوزادان نارس كمتر از 72 ساعت است بنابراین مراجعه به چشم پزشك مجرب و تشخیص و انجام اقدام لازم در اسرع وقت بسیار حائز اهمیت است.
به گفته دكتر محمود جباروند رییس بیمارستان فارابی، تمام نوزدانی كه كمتر از 34 هفته دوران جنینی آنها طول كشیده است و وزنی كمتر از 2 كیلوگرم دارند، باید تحت غربالگری از نظر ابتلا به بیماری رتینوپاتی قرار گیرند.
وی خاطر نشان كرد: این بیماری بسیار حساس است و نمی توان به خاطر مسایل اقتصادی، درمان این نوزاد را به تعویق انداخت بنابراین پس از مراجعه نوزاد به بیمارستان حتی اگر والدین از نظر مالی تامین نباشند، باید فرزند آنها تحت درمان قرار گیرد.
** شیوع رتینوپاتی نوزادان نارس
به گفته جباروند، آماری در مورد شیوع این بیماری در ایران وجود ندارد اما 34 درصد از هر 100 نوزاد نارسی كه به بیمارستان فارابی مراجعه می كند، مبتلا به رتینوپاتی نوزادی هستند كه از این تعداد هشت درصد به دلیل مراجعه دیرهنگام به كم بینایی یا نابینایی مبتلا و مابقی درمان می شوند.
وی اظهار كرد: هیچ نوزاد نارسی نباید در صف انتظار برای تشخیص و درمان رتینوپاتی قرار گیرد و حتی در ایام تعطیل بلافاصله پس از مراجعه باید معاینه و تحت مراقبت قرار گیرد. درمان این بیماری هزینه چندانی ندارد و تحت پوشش بیمه است؛ هزینه ای كه مراجعان شهرستانی برای درمان این بیماری پرداخت می كنند 3 درصد و بیماران تهرانی 6 درصد است.
** لزوم توجه كادر پزشكی و پرستاری به حفظ سلامت بینایی نوزادان نارس
دكتر محمد ریاضی رییس مركز تحقیقات بیمارستان فارابی با بیان اینكه بهترین راه مقابله با رتینوپاتی نوزادان نارس پیشگیری از آن است، افزود: لازم است كادر پزشكی و پرستاری از شرایط استاندارد مراقبت از این نوزادان، اطلاع كافی داشته باشند و با توجه به اهمیت این موضوع در حفظ این شرایط كوشا باشند.
وی افزود: همچنین لازم است زمانی كه این نوزادان در بخش مراقبت های ویژه (NICU) قرار دارند، مقدار اكسیژن محفظه های نگهداری از آنها درصد خاصی باشد، مرتب اندازه گیری شود و نوزاد در فواصل زمانی معین تحت معاینه چشم پزشك قرار گیرد.
ریاضی اظهار كرد: نوزادانی كه مبتلا به رتینوپاتی هستند و شرایط آنها اورژانسی تشخیص داده می شود، باید ظرف مدت 72 ساعت تحت لیزرتراپی قرار گیرند.
** روش های درمان
رییس مركز تحقیقات بیمارستان فارابی با تاكید بر لزوم پیشگیری و اقدام به موقع برای درمان این نوزادان، اظهار كرد: پس از پیشگیری، سه روش درمانی لیزرتراپی، تزریق دارو در چشم و عمل جراحی برای رفع این مشكل پیشنهاد می شود.
ریاضی گفت: در روش لیزرتراپی، لیزر به رگ های شبكیه كه در اثر كمبود اكسیژن رشد نكرده است، تابانده می شود كه این اقدام در حیطه كاركردهای متخصصان شبكیه است.
وی ادامه داد: در روش تزریق دارو نیز داروها سبب مهار فاكتورهایی می شوند كه خود مولد رگ های جدید هستند و در روش سوم، عمل جراحی روی شبكیه با دستگاه های بسیار دقیق و حساس انجام می شود.
** لزوم معاینه دوره ای مبتلایان به رتینوپاتی
كودكان مبتلا به رتینوپاتی برای دیدن اجسام آنها را نزدیك چشم خود نگه می دارند، برای دیدن در فاصله دور مشكل، انحراف چشم و افت ناگهانی دید داشته باشند.
بنابراین به گفته متخصصان چشم پزشكی این بیماران باید همواره تحت نظر پزشك باشند تا دچار اینگونه عوارض نشوند.
به گفته رییس مركز تحقیقات بیمارستان فارابی گفت: نوزادان مبتلا به رتینوپاتی حتی در صورت درمان به موقع، باید تا آخر عمر تحت مراقبت چشم پزشكی باشند و هر چند وقت یك بار معاینه چشم پزشكی شوند تا دچار آسیب های احتمالی نشوند.
** تشكیل كمیته كشوری برای غربالگری رتینوپاتی
رییس مركز تحقیقات بیمارستان فارابی از تشكیل كمیته كشوری برای غربالگری رتینوپاتی نوزادان خبر داد و افزود: درحال حاضر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی به تمام دانشگاه های علوم پزشكی سراسر كشور و مراكز درمانی دولتی و خصوصی دستورالعملی برای معاینه چشم نوزادان نارس از نظر ابتلا به بیماری رتینوپاتی ابلاغ كرده است.
ریاضی ابراز امیدواری كرد: با تشكیل این كمیته فعالیت هایی كه در این زمینه در سراسر كشور انجام می شود، ساماندهی و هماهنگ شود تا هیچ نوزادی در اثر ابتلا به این بیماری كه به سادگی قابل پیشگیری است، دچار نابینایی نشود.
** راه اندازی شبكه اطلاع رسانی به والدین نوزادان نارس
رییس بیمارستان فارابی به طراحی وب سایتی برای شناسایی نوزادان مبتلا به این بیماری در دانشگاه تهران اشاره كرد و گفت: راه اندازی این وب سایت به تمام مراكز درمانی دانشگاه تهران اعلام شده است تا آنها به محض پذیرش نوزاد نارسی كه با دوران جنینی كمتر از 34 هفته و وزن كمتر از 2 كیلوگرم به دنیا آمده است، مشخصات او را اعلام كنند تا زمان معاینه نوزاد در بیمارستان فارابی تعیین شود.
جباروند افزود: همچنین به والدین این نوزادان اطلاع رسانی می شود كه باید نوزاد خود را تحت معاینه چشم پزشكی قرار دهند و در صورتی كه آنها در زمان مقرر مراجعه نكردند، با آنها تماس گرفته می شود و در اولین فرصت مقرر وقت مجدد به آنها داده می شود و حداقل سه بار با والدین این نوزادان تماس گرفته می شود.
وی با بیان اینكه این سیستم درحال حاضر بین بیمارستان فارابی و مراكز درمانی دانشگاه تهران فعال است، ابراز امیدواری كرد این سیستم برای شناسایی تمام نوزادان مبتلا به رتینوپاتی در سراسر كشور گسترش یابد.
** رتینوپاتی دیابتی
بیماری رتینوپاتی تنها مربوط به نوزادان نارس نیست بلكه افراد در سنین بالاتر نیز ممكن است در اثر بیماری دیابت و آسیب به شبكیه چشم به این بیماری مبتلا شوند.
رتینوپاتی دیابتی در اثر كنترل نامناسب قند خون و آسیب به شبكیه چشم بروز می كند. این بیماری سبب رشد رگ های خونی غیرطبیعی در شبكیه چشم و بروز مشكلاتی در بینایی بیماران می شود.
خونریزی زجاجیه چشم از جمله عوارض این بیماری است؛ زجاجیه ماده ژله مانند شفافی است كه در وسط چشم قرار دارد و رگ های خونی جدید تشكیل شده در رتینوپاتی ممكن است سبب خونریزی در این ناحیه از چشم شود.
جدا شدن شبكیه چشم نیز از دیگر عوارض رتینوپاتی دیابتی است؛ در اثر این بیماری رگ های خونی غیرطبیعی كه در اثر رتینوپاتی دیابتی رشد می كنند، سبب ایجاد بافت رخمی روی شبكیه می شود. این بافت زخمی سبب كشیده شدن شبكیه و در نتیجه جدا شدن آن می شود.
بروز آب سیاه چشم (گلوكوم) نیز از دیگر عوارض بیماری رتینوپاتی دیابتی است. رگ های خونی جدیدی كه در اثر رتینوپاتی در چشم رشد می كنند، مانع از جریان طبیعی مایعات به خارج از چشم می شوند. در نتیجه فشار داخل چشم زیاد و سبب بروز گلوكوم می شود.
نابینایی نیز از دیگر عوارض رتینوپاتی دیابتی است؛ در صورتی كه بیماری دیابت كنترل نشود و افراد دیابتی معاینات دوره ای چشم را انجام ندهند، ممكن است عوارض ناشی از دیابت منجر به نابینایی آنها شود.
به گفته متخصصان چشم پزشكی تنها راه مقابله با رتینوپاتی دیابتی پیشگیری از بروز آن است.
دكتر احمد سلامت راد متخصص قرنیه و بیماری های چشم اظهار كرد: رتینوپاتی دیابتی در صورت نبود توجه و مراقبت به موقع می تواند منجر به بروز نابینایی در فرد مبتلا شود.
وی تاكید كرد: بهترین درمان رتینوپاتی، پیشگیری است؛ كنترل مناسب قند و فشار خون، تغذیه مناسب و داشتن فعالیت های بدنی مداوم از بروز رتینوپاتی دیابتی جلوگیری می كند.
علمی(5)1834**1599
تهران- ایرنا- رتینوپاتی نوزادان نارس نوعی بیماری چشمی است كه به دلیل آسیب دیدن شبكیه در اثر تنظیم نبودن اكسیژن محفظه نگهداری و وزن و سن جنینی كم نوزاد بروز می كند. تشخیص و درمان این بیماری یك زمان طلایی (سه تا چهار هفته نخست تولد) دارد كه در صورت از دست رفتن این زمان، منجر به نابینایی می شود.
