گونه هاي آييني رسوم به سبب خاصيت معنوي همواره از قداست برخوردارند و انجام يك عمل ديني شخصي به صورت حلقه وار زمينه وحدت و همبستگي اجتماعي را موجب شده و ماه رمضان به خاطر داشتن اين ويژگي منحصر به فرد است.
استان مركزي از ديرباز آيين هاي رمضان را با شور و ويژگي هاي خاصي برگزار كرده و در آستانه ماه مبارك مردم اين خطه با غبار روبي مساجد و تكايا و آماده سازي اماكن مذهبي به پيشواز مي روند.
مردم اين استان در زبان محلي به ماه مبارك رمضان عنوان 'ماه روزه' نيز مي دهند و از نيمه هاي شعبان با پاكيزگي و غبارروبي مساجد و حسينيه ها خود را براي ميهماني معنوي و خودسازي آماده مي كنند.
گرفتن روزه مستحبي و به جاي آوردن اعمال مذهبي و دعا از جمله كارهايي است كه در بيشتر مناطق استان مركزي در بين مردم مومن در ايام الله رجب و شعبان رواج دارد و خود را براي ايام پرفيض رمضان مهيا مي كنند.
از گذشته هاي دور همزمان با رمضان، آيين ويژه‌اي به نام 'كلوخ‌اندازان' در بين خانواده‌هاي بخش هايي از استان مركزي مرسوم بود كه هنوز جلوه هايي از آن در گوشه و كنار اين ديار به چشم مي خورد.
در اين آيين كه معمولا در آخرين روز ماه شعبان انجام مي شود، بزرگ فاميل به عنوان عصرانه آش رشته تدارك مي‌بيند و ساير اقوام و با جمع كردن خويشان دورهم، به ميمنت ومباركي آمدن ماه ميهماني خدا جشن كوچكي را برگزار مي‌كنند.
يكي از آيين هاي خاص ماه مبارك رمضان، برنامه رويت ماه است و از ديرباز در مناطق شهري و روستايي اين استان رايج بوده است.
رسم بر اين بوده كه مردم در شب نخسين روز ماه رمضان با داشتن وضو بر بام منازل و مساجد حاضر مي شدند و در صورت رويت ماه خانه به خانه مي رفتند و حلول اين ماه را به صورت چهره به چهره به اطلاع عام مي رساندند.
بر گزاري آيين سحر خواني يكي از سنن زيباي رايج در مناطق شهري و روستايي استان مركزي است.
اين رسم در گذشته و در نبود وسايل ارتباط جمعي چون تلويزيون و ساعت هاي شماته دار انجام مي شده است و نشاني از همدلي مردم براي برگزاري آماده شدن و وارد شدن به ماه رمضان است.
سنت ديرينه اهو اهو يكي ديگر از آداب متداول در اين منطقه است كه شامگاه چهاردهم ماه رمضان شب تولد امام حسن(ع) در روستاي خورهه از توابع شهرستان محلات برگزار مي‌شود.
براساس اين سنت قديمي با تاريك شدن هوا نوجوانان و كودكان در دسته‌هاي مجزا به در خانه‌ها مي‌روند و يكي از اعضاي گروه كه از همه بزرگ تر است با صداي بلند اشعاري را مي‌خواند و ديگران با صداي بلند اهواهو مي‌كنند.
اين گروه ها معمولا به در منازلي مي‌روند كه داراي فرزند خردسال پسر باشند و وقتي كه اشعار خوانده شد، معمولا پسر كوچك خانواده مقداري آجيل و تنقلات براي اعضاي گروه مي‌آورد و اگر پسر خانواده با تاخير اقدام به آوردن تنقلات كند اين گروه اشعارشان را تكرار مي‌كنند.
از گذشته هاي كهن سحر خوانان اغلب از بين افرادي انتخاب مي شدند كه خوش صدا وبا سواد بوده و با اشعارادبي، مناجات و دعاها آشنايي كامل داشتند .
سحرخوانان از شب اول ماه مبارك رمضان بر پشت بام خانه، مسجد و يا تكايا رفته با قرائت دعا و شعرهاي با مضامين، تسبيح و مدح پروردگار، رحمت و شفقت خواهي و طلب بخشش و آمرزش را تا اذان صبح ادامه مي دادند.
آيين هاي سنتي سحرخواني امروز از بلندگوي مساجد در استان مركزي اجرا مي شود و سحرخوانان محلي بيشتر در مناطق روستايي و محله هاي سنتي شهري به ندرت رسوم گذشته را زنده نگه داشته اند.
آيين سحرخواني در گذشته هاي نه چندان دور در برخي از مناطق استان مركزي چون تفرش، دليجان، محلات، كميجان و فراهان با زدن طبل براي بيدار باش مردم همراه بوده است.
بيداركردن همسايگان، دوستان و خويشان به هنگام سحر يكي ديگر از سنت هاي رايج درميان مردم استان مركزي و ديگر شهرهاي استان از جمله فراهان است.
آيين بيدار باش سحري در برخي از مناطق روستايي شهرستان دليجان و محلات با رسم 'سحر خون' همراه بوده به طوري كه فردي با رفتن بر بام، صداي خروس در مي آورده و فردي نيز به عنوان جارچي، كوبه منازل را مي كوبيده و با قرائت بلند آيات وحي و سردادن اذان، مردم را بيدار مي كرده تا سحري بخورند و به عبادت بپردازند.
يكي ديگر از آداب و رسوم رايج در فراهان و ساير نقاط استان مركزي بردن 'شب افطاري' براي نوعروس عقد كرده است كه در يكي از روزهاي ماه رمضان، خانواده داماد از خانواده عروس مي خواهند كه براي افطار چيزي آماده نكنند و آنان با مهيا كردن طبقي از غذا، شيريني، زولبيا و يك هديه مخصوص به منزل عروس مي روند.
در اين ميان بانوان اراكي كدبانو بودن خود را نشان مي دهند و با پختن شيريني هاي محلي مثل گوش فيل سهمي را در ثواب سفره افطار طلب مي كنند.
يكي از رسوم خاص استان مركزي كه امروز به جز در برخي مناطق روستايي كمتر به چشم مي خورد مراسم فتيرپزان است.
فتير كه نوعي نان شيريني محلي استان مركزي است در ماه مبارك رمضان مصرف بيشتري دارد و زنان فاميل و يا همسايه با گرد هم آمدن اقدام به تهيه خمير و پخت اين نان شيريني مي كنند و بخشي از آن را نيز براي خانواده هاي كم درآمد و فقير پيش كش مي كنند.
پخت انواع شيريني هاي خانگي نظير 'زولبيا و گوش فيل' نيز بخش ديگري از سنت هاي ماه مبارك رمضان در استان مركزي است و در سفره افطار و سحر هر خانواده اين استان اين خوراكي ها وجود دارد.
آيين 'الم تراني ' از جمله مراسم سنتي و مذهبي كهني است كه در ماه مبارك رمضان در شهرستان ساوه برگزار مي شود.
اين مراسم در شب هاي پاياني ماه مبارك رمضان به ويژه آخرين چهارشنبه اين ماه بعد از اقامه نماز مغرب و عشا توسط عده اي ازجوانان و نوجوانان ساوجي برگزار مي شود.
شركت كنندگان دراين آيين كه تعدادشان به حدود 10نفر مي رسد با اجتماع در مقابل خانه هاي خويشان و همسايگان به اجراي اين برنامه مي پردازند.
آنان هم صدا با هم اشعاري سرمي دهند و در ادامه نام يكي ازفرزندان خانه اي كه درمقابل آن اجتماع كرده اند را به نيكي ندا مي دهند.
جوانان و نوجوانان شركت كننده درمراسم الم تراني آنگاه با ذكراين گفته كه 'ياثواب ، ياجواب ' براي گرفتن انعام ازصاحب خانه به انتظار مي ايستند.
دراين مرحله از برنامه الم تراني صاحب خانه با خوشرويي و گشاده دستي و تقديم شيريني و تنقلات و احيانا وجه نقد از جوانان ونوجوانان شركت كننده در مراسم به گرمي پذيرايي مي كند.
شركت در ليالي قدر، برتن كردن جامه سياه در اين ايام و شب زنده داري و عبادت در مساجد، تكايا، منازل ونصب پرچم هاي عزا بر سردر اماكن از ديگر آداب حسنه ماه مبارك رمضان دراستان مركزي است.
در ليالي قدر مساجد استان مركزي با سينه زني و نوحه خواني و قرآن سرگرفتن همراه است و مردم با حضور در حسينه و مساجد تا نزديك سحر به دعا و نماز و عبادت مي پردازند .
در روستاي زر از توابع شهرستان دليجان در شب 21 رمضان آيين سينه زني و دسته هاي زنجيززن در اماكن عمومي حاضر مي شوند و در نراق نيز در روز بيست و يكم رمضان نخل بر دوش مردم حمل مي شود.
يكي از آيين ها و باورهاي بسياري از مردم روستايي استان مركزي در 21 ماه رمضان اين است كه دامداران و گله داران شير حاصل از دام ها را به صورت نذري بين فقرا و مردم روزه دار توزيع مي كنند.
در بسياري از روستاهاي تفرش رسم بر آن است كه مراسم احيا با آيين هاي سوگ و روضه خواني در مساجد برگزار مي شود و در اين آيين ها مردم روستا شير نذري و شله زرد پخش مي كنند.
زنان روستاي دستجان تفرش در غروب روز 21 ماه رمضان آيين حلواپزان به راه مي اندازند و بخش اعظم اين حلواها در بين مردم توزيع و بخش ديگر نيز براي افطار روز عيد فطر نگهداري مي شود.
جلسات ختم قرآن مجيد در ايام پر بركت و معنوي رمضان كه با حضور اقشار مختلف مردم در مساجد و مجالس خانگي تشكيل مي شود از ديگر آدابي است كه رونق دارد.
افطاري دادن به دوستان، خويشان و آشنايان از ديگر امور پسنديده و متداول در سطح استان است و در اين شب نشيني ها ضمن پذيرايي با چاي و ميوه و ساير تنقلات مطالبي در مورد آداب و فضايل و بركات مختلف اين ماه روحاني و مسايل ديني مطرح مي شود.
دستگيري از فقرا و نيازمندان و بخشش مال و طعام در ايام رمضان از خصلت هاي خوب مردم استان مركزي است و بسياري از خيران در مساجد با انداختن سفره هاي افطار در اين باور و سنت اصيل مشاركت مي كنند.
رسم زيبايي كه در چند سال اخير رواج يافته جمع آوري كمك براي آزادي زندانيان با جرايم غيرعمد است كه به قداست و معنويت اين ماه افزوده است.
غذاهاي محلي كه اغلب زينت دهنده سفره رمضان روزه داران استان مركزي است شامل آش رشته، شله زرد، رنگينك، مسقطي، شيربرنج، خرما، فتير و نان كنجد زده است.
روحاني اعزامي ماه مبارك رمضان به مناطق روستايي استان هر شامگاه بر سفره افطار يكي از اهالي ميهمان مي شود و روز عيد سعيد فطر اكثر بزرگان روستا با حاضر شدن در مقابل محل استقرار مبلغ ديني، او را با سلام و صلوات تا مسجد ده مشايعت مي كنند.
يكي از سنت هاي مناطق روستايي اين است كه در شب آخر ماه رمضان در هنگام غروب آفتاب عده اي بر پشت بام ها مي رفتند تا آيين رويت ماه را برگزار كنند، بيشتر اهالي بر اين باور بودند كه ديدن ماه جديد موجب استجابت دعا است و با خواندن دو ركعت نماز شكر بر بام منزل دعاي سلامت و توفيق روزه داري به جاي مي آوردند.
يكي از مهمترين آيين ماه ضيافت الله، برپايي عيد فطر است كه با پخش شيريني و شكلات به استقبال بزرگترين عيد معنوي مسلمانان رفته و با برگزاري مراسمي اين عيد فرخنده را جشن مي گيرند.
استان مركزي با يك ميليون و 414 هزار نفر جمعيت داراي 13 شهرستان و 32 شهر است.ك/4
6991/1352/6013/
اراك - ايرنا - ماه مبارك رمضان از جمله ماه هاي مهم معنوي مسلمانان است كه در استان مركزي به خاطر پيشينه فرهنگي و اسلامي غني با استقبال مردم و با آيين هاي خاص برگزار مي شود.