..................................................
خبرگزاری جمهوری اسلامی 89/07/03
اقتصاد.منابع طبیعی.جنگل.گیلاس جنگلی
نوشهر - گیلاس جنگلی، درختی کمیاب، با ارزش و بومی جنگل های شمال است که
به اعتقاد کارشناسان به لحاظ ژنتیکی نیاز به تحفیفات، پژوهش و حفاظت دارد
گیلاس جنگلی یا آلوکک، درختی است با نام علمی avium Cerasus و از تیره ؟ گل
سرخ (Rosaceae( که 47 صدم درصد تعداد و یک دهم درصد حجم درختان جنگل های
شمال ایران را تشکیل می دهد.
این درخت که به آن عقیق جنگل های شمال می گویند به طور پراکنده و به
تعداد کم در سرتاسر جنگل های شمال از میان بند تا بالابند دیده می شود و
نوع جنگلی گیلاس خوراکی محسوب می گردد.
تعداد کم این گونه با ارزش و مصرف فراوان آن توسط روستاییان در
گذشته باعث شده است جنگل شناسان همواره توصیه هایی برای حفظ آن مطرح
کنند.از جمله این که تا حد امکان از قطع آن خودداری شود و درختانی که
مزاحم رشد مناسب گیلاس جنگلی هستند قطع شوند تا این درخت بهتر بتواند شاخ
و برگ بگستراند.
موضوع دیگر این که چنین درختان کمیاب از نظر ژنتیکی ارزش وافری
دارند و نگهداری از نمونه بذر آنها اولویت بیشتری دارد، بخصوص که شناخت
زیادی از ساختار ژنتیکی این گونه وجود ندارد و باید تحقیقاتی در این
زمینه انجام شود.
محمدرضا مروی مهاجر استاد منابع طبیعی دانشگاه تهران درباره جایگاه
جهانی گیلاس جنگلی می گوید : این درخت به همراه درختانی همچون راش، بلوط،
ممرز، پلت، نارون، توسکا، نمدار، و زبان گنجشک از درختان شاخص جنگل های
سبز تابستانی یا جنگل های پهن برگ خزان کننده محسوب می شود.
وی در گفت وگو با ایرنا افزود: گیلاس جنگلی از گونه های باارزش و بومی
جنگل های شمال ایران است و باید در تبدیل جنگل های مخروبه به جنگل های
پایدار با روش های طبیعی یا مصنوعی (بذرکاری و نهال کاری ) از آت استفاده
شود.
مروی مهاجر خاطر نشان کرد : روستانشینان کنار و داخل جنگل با
استفاده های مخصوص از قسمت های مختلف درختان جنگلی در مواردی باعث تخریب
و نابودی بعضی از درختان در جنگل شده اند از جمله با استفاده از پوست تنه
درخت گیلاس برای ساخت سبد یا کندوی زنبور عسل، آسیب زیادی به این گونه
وارد شده است به گونه ای که اکنون گیلاس های قطور به تعداد کمی در شمال
دیده می شود.
وی البته به این نکته هم اشاره می کند که عمل گرده افشانی اکثر
درختانی که گل های نر و ماده آنها در کنار هم هستند مانند گیلاس جنگلی به
کمک حشرات از جمله زنبور عسل انجام می شود.
استاد جنگل شناسی دانشگاه تهران ادامه داد : رشد ارتفاعی این درخت
حداکثر به 25 متر می رسد و حساسیت متوسطی در برابر صاعقه زدگی دارد و جزو
درختان آغاز بهاره جنگل های شمال محسوب می شود یعنی در ابتدای بهار گل
می دهد.
مروی مهاجر اضافه کرد : گیلاس جنگلی همچون بلوط و راش و بارانک، بذر
درشتی دارد و پرندگان یکی از عوامل مهم در انتشار بذر درختان جنگلی به
خصوص گونه های با بذر درشت هستند.
وی درباره تکثیر گیلاس جنگلی یادآور شد : به دلیل داشتن همین بذر
درشت، این گونه برای بذرکاری مناسب است زیرا اگر بذرکاری نتیجه مثبت بدهد
نه تنها باعث استقرار طبیعی نهال ها در محل نهالکاری می شود بلکه این
کار از نظر اقتصادی ارزان تر و بهتر از نهالکاری است.
استاد منابع طبیعی دانشگاه تهران با بیان این که مراحل تحول و تکامل
جنگل شامل جنگل پیشرو یا پیشاهنگ و جنگل بینابین و جنگل نهایی است، گفت:
گیلاس جنگلی از مهم ترین گونه های مناسب جنگل های پیشرو است.
وی تاکید کرد : پهن برگان را جز در موارد استثنایی هرس نمی کنند و
صنوبر و گیلاس جنگلی و گردو جزو گونه هایی هستند که می توان عمل هرس را در
آنها اجرا کرد.
با توجه به اهمیت گیلاس جنگلی در شمال کشور و ترجیح دادن این گونه
به بسیاری از گونه های دیگر، این سوال پیش می آید که آیا این مقدار
امتیاز قائل شدن برای گیلاس جنگلی، که حتی برای پایه های به ظاهر نامرغوب
و کج و معوج آن اعمال می شود، صحیح است یا نه.
محمدعلی هدایتی مدیرکل سابق دفتر جنگل کاری و پارک های جنگلی
سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور، در این باره می گوید: کج و معوج
بودن دلیل نامرغوبی نیست زیرا این گونه از نظر ژنتیکی ناشناخته است و
اگر همین پایه ها را هم نگه داریم بهتر است، زیرا ممکن است از نظر ژنتیکی
مقاوم باشند.
وی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا بیان داشت: همان گونه که در برخی
از مناطق البرز مرکزی و خارج از محدوده جنگل های شمال، درختانی از انواع
موجود در جنگل های شمال دیده می شود که نشان می دهد درختانی مقاوم هستند
و توانسته اند خود را با شرایط نامساعد آن مناطق سازگار کنند.
به گفته هدایتی تا چند دهه قبل در شمال کشور با خالی کردن تنه
درختان، کندوهایی لوله ای شکل می ساختند و در طرفین آن درپوش می گذاشتند
و برای جلوگیری از نفوذ آب، پوست گیلاس را که به راحتی از تنه جدا می شود،
به جای پوشش کندو استفاده می کردند.
ا ین جنگل شناس ادامه می دهد : همچنین از الیاف تنه درخت گیلاس جنگلی،
مانند سیم ظرف شویی های امروزی برای تمیز کردن ظروف غذا استفاده می
کردند.
وی درباره میوه گیلاس جنگلی تصریح کرد : میوه آن تا حدی شبیه گیلاس
خوراکی ولی قدری تلخ تر است و در گذشته روستاییان از آن استفاده می کردند
ولی الان کمتر استفاده می شود اما از منابع ارزشمند غذایی پرندگان جنگل
محسوب می گردد که در حفظ تنوع زیستی نقش مهمی دارد.
مدیرکل سابق دفتر جنگل کاری و پارک های جنگلی سازمان جنگل ها خاطر
نشان کرد : برای ازدیاد این درخت، نهال اری و بذرکاری آن توصیه می شود
ولی چون گونه ای انفرادی است و تشکیل جامعه نمی دهد باید در جنگل کاری به
این نکته توجه شود.
هدایتی اضافه کرد : با این که بذرکاری ارزان تر از کاشت نهال است،
نهالکاری در شمال کشور بیشتر رواج دارد زیرا ما درباره بذرکاری با گیلاس
جنگلی اطلاعات کافی نداریم و باید در این زمینه تحقیقات لازم انجام شود.
گیلاس جنگلی از گونه هایی است که هنوز پژوهش های کافی درباره اش انجام
نشده و اطلاعات ما درباره آن کافی نیست، بنابراین شایسته است تا روشن شدن
جزئیات بیشتر از سرشت این درخت، برای حفظ آن احتیاط لازم به کار گرفته
شود.
یوسف گرجی بحری پژوهشگر مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان
مازندران ـ نوشهر به ایرنا گفت: از نظر ژنتیکی جای بررسی دارد که آیا
گیلاس های خوراکی فعلی از این گیلاس منشاء گرفته است یا نه.
وی افزود : همه گونه های گیاهی و چوبی در جنگل های شمال کشور
ارزشمندند، برای مثال ممرز به دلیل فراوانی، کمتر آسیب پذیر است و از این
نظر، مثل گیلاس جنگلی نیست.
گرجی بحری اظهار داشت : درختان کمیاب در معرض خطر هستند و کم بودن
تعداد باعث می شود بیشتر در معرض نابودی باشند، بنابراین سیب جنگلی و
گلابی جنگلی نیز وضعیتی مثل گیلاس جنگلی دارند.
این پژوهشگر تصریح کرد: این گونه های جنگلی ذخایر ژنتیکی محسوب می
شوند زیرا در رقابت با گونه های دیگر، دارای رویشگاه های ویژه ای هستند و
فقط در مکان های خاصی می رویند.
وی با بیان این که گیلاس جنگلی درختی نورپسند و نیازمند خاک کمابیش
غنی است، گفت: این درخت در مجموع ، گونه ای انفرادی است و به طور اجتماعی
دیده نمی شود و چون چوب خوش نقشی دارد در گذشته خیلی قطع شده است.
پژوهشگر مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مازندران یادآور
شد : با تغییر اقلیم ممکن است برخی از گونه ها از بین بروند و باید بذر
آنها را داشته باشیم و گیلاس جنگلی نیز جزو همین گونه هاست.
گیلاس جنگلی یا به قول مازندرانی ها هلی استفاده های صنعتی هم دارد و
از نظر ژنتیکی نیز گونه ای شاخص در جنگل های شمال بوده و نیاز به حفاظت
دارد.
در جنگل های 8/1 میلیون هکتاری شمال کشور 90 گونه درختی و 211 گونه
درختچه ای وجود دارد. ک/4
621/508
شماره 544 ساعت 16:57 تمام