.............................................................
بجنورد ، خبرگزاری جمهوری اسلامی 20/09/86
داخلی.فرهنگی.هنری.موسیقی.دوتار.
دوتار از آلات موسیقی شناخته شده در خراسان شمالی است که از گذشته تا
امروز ساز اصلی نوازندگان موسیقی مقامی در این دیار بوده است.
نوازندگان خراسان شمالی با زخمه زدن بر تارهای این ساز، نوایی از آن
برمی انگیزند که طنین آن تداعی گر لحظه لحظه روزهای تلخ و شیرین مردمان این
دیار و حماسه ها، دلاوریها، اعتقادات، خاطرات و آلام آنان است.
یک پژوهشگر موسیقی مقامی خراسان شمالی در گفت و گو با ایرنا گفت: ساز
دوتار یکی از آلات اصلی موسیقی مقامی در خراسان شمالی است.
سیاوش رهنما افزود: این ساز شامل کاسه و دسته است که کاسه ساز از چوب
درخت توت و دسته آن از چوب درخت زردآلو ساخته می شود.
او گفت: کاسه دوتار را از چوب توت می سازند زیرا چوب توت کج نمی شود،
بخوبی اکسیده و خوشرنگ می شود و برای قهوه ای شدن آن را در تنور می پزند.
وی بیان کرد: دسته ساز را از چوب زردآلو می سازند زیرا در مقابل رطوبت
مقاوم تر است و کمتر کج می شود.
او گفت: کاسه و دسته تهیه شده برای ساز را با چسب به هم وصل و تراز
می کنند.
وی ادامه داد: تارهای ساز در گذشته از ابریشم تهیه می شد ولی امروزه به
جای تار ابریشمی، از سیم فنری استفاده می شود.
رهنما به ایرنا گفت: گوشی دوتار از فلز، استخوان و یا چوب معمولی است و
خرک بالا و پایین ساز و نیز سیمگیر آن از استخوان ساخته می شود.
او بیان کرد: ساخت دستی دوتار، یک هفته زمان می برد ولی امروزه ساخت آن
مکانیکی شده و با دستگاه های برقی در زمان کوتاهی می توان یک دوتار ساخت.
وی افزود: اکنون در استان خراسان شمالی افرادی به ساخت دوتار اشتغال
دارند.
پژوهشگری دیگر نیز در این خصوص به ایرنا گفت: در مورد ساخت دوتار باوری
عامیانه وجود دارد که از برخی "بخشی"های خراسان شمالی شنیده می شود.
مهدی رستمی افزود: هنگامی که از "حاج حسین یگانه" از مجرب ترین اساتید
ساخت دوتار، سووال شد "چرا کاسه دوتار را فقط از چوب توت می تراشد" گفت:
"و نیز بپرس که چرا بهترین صدا از دوتاری با تار ابریشم درمی آید؟"
وی ادامه داد: بنا بر گفته این پیشکسوت، در گذشته فردی که کرم ابریشم
پرورش می داده متوجه می شود یکی از کرمها همچنان که در حال تنیدن پیله است
میان دو زائده چوب صاف شاخه توت، تار می تند و بالا و پایین می رود. از حرکات
این کرم و اصابت بدنش به تار، آوای خوشی به گوش شخص می رسد و او در ساخت
دوتار از این صحنه طبیعی الهام می گیرد.
رستمی افزود: دوتار این ناحیه به "تنبور" خراسان معروف است و اقوام ترک
و کرد و ترکمن، این ساز را با دو سیم مورد استفاده قرار می داده اند.
وی گفت: در ناحیه کردنشین کرمانشاه، ساختاری از تنبور وجود دارد که شکل
فیزیکی آن مانند دوتار خراسان شمالی است ولی متشکل از سه سیم است.
عضو انجمن موسیقی بجنورد گفت: ساز دوتار معمول خراسان شمالی دوتار
کرمانجی است که دو تار و 11 پرده دارد.
وی افزود: پیشکسوتان دوتارنواز زبردستی در این دیار بوده اند که اکنون
اگرچه خود نیستند ولی نام و هنرشان باقی مانده است.
او "رحیم خان هنامه ای، علی گل افزوز، حاج حسین یگانه، مختار زنبیل باف،
پرویز دردی و مرحوم رنجبر" را از دوتار نوازان صاحب نام این ناحیه
برشمرد. ک/4
آ/626/659
شماره 722 ساعت 17:40 تمام
