چهارشنبه سوری ، سرخی روی تو زمن ، زردی روی من زتو
#
تهران ، ایرنا: 20 اسفند 1379 برابر با 10 مارس 2001
جشن شب چهارشنبه سوری از قدیمی ترین جشن هایی است که ایرانیان در گوشه
و کنار ایران ، بنابر آداب و سنن قومی خود، رنگی خاص به آن می بخشند.
در تمام شهرهای ایران از آذربایجان تا خراسان و از خوزستان تا گیلان
مردم با شور و دلبستگی به آیین های کهن خویش آن را بر پای می دارند.
چهارشنبه سوری،آیینی است که در میان هیاهو و قیل و قال زندگی ماشینی
امروز رنک نباخته و همچنان ذهن و اندیشه ایرانیان را به خود مشغول داشته
است.
دکتر "محمد مقدم " پژوهشگر،معتقد است که پیشینه برگزاری مراسم
چهارشنبه سوری به سال 1725 قبل از میلاد باز می گردد. زمانی که زرتشت
بزرگترین گاه شماری جهان را حساب کرده و با به وجود آوردن کبیسه،تاریخ های
گذشته را منظم کرده است.
از آن زمان تاکنون مردم به یادبود شبی که زرتشت تاریخ را اصلاح کرده
است، جشنی برپا می کنند و با آتش افروزی،شادی خود را ابراز می کنند.
مردم رصد و اصلاح تاریخ را در هیات جشن و شادمانی چهارشنبه سوری نشان
می دهند.
بنابر اعتقاد دیگری ،ایرانیان آتش را زداینده و برطرف کننده بدبختی و
نحوست می دانسته اند.
آتش در نظر آنان مظهر روشنی و پاکی، طراوت، سازندگی، زندگی و سلامت و
تندرستی و در نهایت مظهر قدرت خدا محسوب می شده است.
بیماریها، زشتی ها، بدیها و همه آفات و بلایا در عرصه تاریکی و ظلمت
ماوا دارند.به همین جهت است که تاریکی جلوه گاه اهریمن است.
آتش افروختن کنایه ای از راه یافتن روشنی معرفت در دل روح است که آثار
اهریمنی و نکبت و بیماری را از بین می برد.
این سنت با ورود اسلام نیز ادامه یافت و ایرانیان مسلمان با پیروی از
آیین گذشتگان آتش می افروختند.
روزهایی که سال کهنه از رفتن دلتنک است و خود را برای رفتن به صندوق
خاطرات تلخ و شیرین آماده می کند ، مردم آتش روشن می کنند و شبی را با جشن
و شادمانی به سر می کنند.
نگریستن به شعله های سرخ و لرزان آتش، به مردم نیروی زندگی و تحرک می
می بخشد و برای زیستن به آنها شوری دوباره می بخشد.
استاد "سعید نفیسی " در مورد مراسم چهارشنبه سوری می نویسد : جشن
چهارشنبه سوری که در آخرین چهارشنبه سال برگزار می شود، دو گونه است : یک
قسمت آن بین همه مردم ایران و دیگر ملتهای آریایی مشترک است و بخش دیگری
توسط مردم تهران اجرا می شود.
* توپ مروارید:
درمیدان ارک تهران ، توپ کهنسالی است که قریب صد سال است بر فراز
صفحه ای جای گرفته و چون پیری زمینگیر که نای حرکت ندارد،ازجای خود
نمی جنبید .شبهای چهارشنبه سوری زنان و دخترانی که آرزوها و رویاهای زیاد
در قلبهای خود داشتند،از آن توپ بالا می رفتند و لحظه ای بر فراز آن
می نشستند و از زیر آن می گذشتند.
گویی گذر از این توپ، به آنان اطمینان می داد که آرزوهای خود را تحقق
یافته خواهند دید.
همچنین در گذشته معتقد بودند که شیر خواران بی قرار با قرار گرفتن در
زیر این توپ آرام خواهند شد.
* آتش افروختن
ایرانیان عهدی است که با افروختن و پریدن از آتش ترانه و آواز سر
می دهند. گویی آتش به جان آنان گرما می دهد و شور زندگی به آنان هدیه می
کند.
مردم ایران تلی از بوته و خارهای بیابانی را بر روی هم می گذارند و آن
را می افروزند و زن و مرد ، پیر و جوان کوچک و بزرک ،درصحن خانه ها،
میدانها یا در گذرگاهها یکی پس از دیگری از روی شعله های افروخته می گذرند
و هر بار که می پرند می گویند:
زردی روی من زتو
سرخی روی تو زمن
یعنی زردی و بیماری و ناتوانی را از من بستان و سرخی و شادابی و
تندرستی خود را که در بوته های خود نهفته داری به من ببخش. در گذشته پس از
سوختن بوته ها، و اتمام مراسم، خاکستر باقیمانده از آتش را در ظرفی جمع
می کردند و در کنار دیواری بیرون از خانه می ریختند.
آن کسی که خاکسترها را بیرون برده در بازگشت در می زند. اهل خانه از
او می پرسند کیست ؟ او پاسخ می دهد که منم. می گویند از کجا آمده ای ؟ پاسخ
می دهد : از عروسی آمده ام و تندرستی آورده ام.
* کوزه شکستن
در تهران قدیم، مردم کوزه ای آب ندیده را از فراز نقاره خانه و یا بام
خانه خود به زمین می افکندند و آن را می شکستند.این سنت هنوز در میان عده ای
از ایرانیان رایج است.مردم معتقدند که بلا و حادثه ای که در کوزه جمع شده
با شکستن آن از آنها دور می شود.
* آجیل چهارشنبه سوری
تهیه آجیل شیرین مخصوص چهارشنبه سوری و توزیع آن از آدابی است که هنوز
در میان بسیاری از ایرانیان مرسوم است.ایرانیان با خوردن آجیل چهارشنبه
سوری حاجت می طلبند و استجابت دعاهای خود را آرزو می کنند.
آجیل چهارشنبه سوری همان آجیل مشکل گشا است که آرزومندان از صمیم قلب
خویش و به امید تحقق حاجات خود آن را تقسیم می کنند.
* فال گوش
در شب چهارشنبه سوری آنها که حاجتی دارند، بر سر چهار راه یا گذر یا
در پشت درخانه و یا در اطاقی فال گوش می ایستند و به سخن نخستین عابری که
می گذرد توجه می کنند و هر چه بر زبان او جاری شود در اجابت آرزوی خود آن
را به فال نیک یا بد می گیرند.
* گره گشایی
آنها که گره ای در کارشان افتاده است ، قفلی را بر پارچه یا دستمال یا
گوشه چادر می بندند و کلید آن را به اولین کسی که از راه می رسد می دهند تا
با آن کلید قفل را باز کند و از مشکل او گره گشایی کند.
* پختن آش
در روز جشن چهارشنبه سوری معمولا خانواده های قدیمی تر و مادربزرگها، با
دعوت اعضای فامیل و با نیت دفع بلاها و روا شدن حاجتها آش رشته می پزند و
آن را تقسیم می کنند.آنها معتقدند با تقسیم این آش،حاجات آنها روا می شود.
* 812 * *
