" عودلاجان " روایتی از تاریخ قاجاریه در قلب تهران
.................................................
خبرگزاری جمهوری اسلامی 21/07/1390
اقتصاد.بازار تهران.محله عودلاجان.معرفی
تهران- منطقه بازار تهران یکی از مناطق قدیمی شهر تهران است که دارای محله ها و
برزن های مختلفی است که هر کدام به نوبه خود می تواند قطبی برای جذب
گردشگران داخلی و خارجی باشند . یکی از این محله ها، محله قدیمی و در زمان خود
اعیان نشین عودلاجان است.
"عودلاجان"یکی از پنج محله بسیارقدیمی شهر تهران و در منطقه بازاربزرگ
است."عودلاجان" متعلق به دورانی است که تهران روستایی بیش نبوده است و تنها
به چهار محله بازار، سنگلج، چال میدان و عودلاجان تقسیم شده بوده است.
قسمتی از "محله عودلاجان" در اذهان قدیمی های تهران با عنوان محله کلیمی ها به
یاد مانده است و به گفته آنان؛ کلیمی ها این بخش را "سرچال " می گفتند، شاید
به این دلیل که برای رسیدن به یکی دیگر از محله های قدیمی تهران یعنی "چاله
میدان" عابران باید از این محل گذر می کردند و عودلاجان را بیرون از چال یا
سرچال می گفتند، اما بعدها قسمت یهودی نشین عودلاجان بین اهالی یهودی و مسلمان
با عنوان "محله" یا "سرچال" معرفی شد و این عنوان هنوز هم معتبر است.
یکی از قدیمی های بازار تهران که بخشی از دوران کودکی خود را در محله عودلاجان
گذرانده است به خبرنگار ایرنااستان تهران گفت: این محله قدیمی در مقابل بازار
آهنگران که معروف است ، قرار گرفته و ساکنان آن بیشتر کلیمیان بودند.
حاج "رفعت طلب "افزود: محله عودلاجان در خیابان 15 خرداد فعلی واقع شده است
که سابق بر این خیابان نبود بلکه با بازار آهنگران ارتباط تنگاتنگ داشت.
بافت تاریخی عودلاجان تقریبا مساحتی 16 هکتاری داشته است و بر اساس اولین
سرشماری نفوس در سال 1284 هجری قمری که به وسیله " عبد الغفار نجم الملک "
صورت گرفت ، حدود 36 هزار نفر جمعیت را در خود اسکان می‌داده است.
اسناد تاریخی موجود همه محله عود لاجان را به عنوان یکی از بخش های مهم تهران
ناصری بیان می کنند چه به لحاظ سیاسی و چه به دلیل ارتفاع آن و فراوانی آب
در آنجا که همین امر سبب شده بوده تعداد زیادی از رجال نامی قاجاری در آنجا
زندگی کنند.
آقای رفعت طلب که روزگاری چند در این محله زندگی کرده است ، گفت: ساکنان
کلیمی عودلاجان بیشتر از راه اجاره دادن چادر های بزرگ امرار معاش می کردند
به این طریق که اینان چادرهایی بزرگ تهیه کرده و آنها را به اجاره در اختیار
خانواده هایی که مراسم داشتند ، قرار می دادند.
وی گفت: سال ها پیش در تهرانی که من دوران کودکیم را درآن سپری کردم ، رسم
خانواده های بزرگ آن بود که مراسم های عروسی و احیانا عزاداری را در چادر
می گرفتند و برای تهیه این چادرها به محله عودلاجان و نزد کلیمیان می رفتند و
با اجاره این چادرها نیاز خود را بر طرف می کردند.
این قدیمی بازار تهران افزود: قسم دیگری از درآمد کلیمیان محله عودلاجان از
طریق اجاره دادن فرش های مندرس تامین می شد و این فرش ها نیز در چادرها و
برای مراسم مختلف مورد استفاده قرار می گرفت.
وی طریق دیگر امرار معاش ساکنان کلیمی محله عودلاجان را فروش اسباب موسیقی
عنوان کرد و گفت: برخی از این ساکنان اصطلاحا مطرب بودند و در خیابان سیروس
وسایل موسیقی را به فروش می رساندند و از این راه نیازهای مادی زندگی خود
را تامین می کردند.
عودلاجان محله‌ای با باغات و خانه‌های باشکوه بسیار بوده است که باغ نظام
الدوله در گذر نظام الدوله و باغ نظام العلما در گذر نظام العلما از معروف
ترین باغات این محل بوده است و خانه مدرس و باغ ملک‌الشعرا و کاخ گلستان و
بنای مسعودیه نیزدر این منطقه جای گرفته‌اند.
یکی دیگر از قدیمی های بازار تهران که افزون بر پنجاه سال در بازار تهران تجارت
می کند به خبرنگار ایرنا استان تهران گفت: امامزاده پیرعطا در محله قدیمی
عودلاجان قرار گرفته بود که اکنون نیز در این محله قرار دارد و محل مراجعه
مشتاقان است.
جعفر محسنی افزود: در امامزاده پیر عطا سابق بر این مراسم عزاداری با شکوه
خاصی برگزار می شد و از همه جای تهران برای شرکت در این مراسم می آمدند.
وی گفت: در گذشته خیابان 15 خرداد وجود نداشت و این منطقه کنار خندق بود و
بازار آهنگران و محله عودلاجان یکسره بود و مردم برای رفتن به امامزاده از این
قسمت عبور می کردند.
این قدیمی بازار تهران افزود: متاسفانه آثار با شکوه تهران قدیم کم کم دچار
تخریب می شوند و کسی هم به فکر احیا و نگهداری آنها نیست.
آقای رفعت طلب گفت: کلیمیان محله عودلاجان شب شنبه ها رسم نداشتند چراغ روشن
کنند بنابراین با اجیر کردن کودکان مسلمان و دادن یک شاهی آنان را وادار می
کردند چراغ ها را روشن کنند.
بناهای مهم و متعددی در این محله وجود دارد که برخی از آنان عبارتند از:
مسجد خان مروی، خانه فرمانفرما، آب انبار مسجد حکیم، امامزاده یحیی، باغ
سفارت روسیه، خانه قوام الدوله و....
این محله واقع در محدوده? خیابان‌های پامنار (از غرب)، سیروس (از شرق)، چراغ
برق (امیر کبیر) (از شمال) و بوذرجمهری (از جنوب) بوده است.
عودلاجان قدیم با 2619 خانه و 1146 دکان بزرگ‌ترین محله شهر و مرفه‌نشین بود.
خانه‌های پراتاق این محله در عرف عوام به خانه قمر خانم معروف بوده است.
مردم عودلاجان در قدیم به همان زبان بومی تاتی که هنوز برخی پیران روستاهای
دوردست کوه‌های شمیران با آن آشنایند ، صحبت می‌کردند و پیش از گسترش فارسی در
منطقه تهران، زبان اصلی منطقه در زمان‌های دور تاتی (مادی) بوده‌است.
تهرام/9977/1666
