خراسان شمالی در گذر تاریخ (قسمت دوم و پایانی )
...............................................
بجنورد ، خبرگزاری جمهوری اسلامی 23/05/86
داخلی.فرهنگی.تاریخی.
* قلعه جلال الدین
این قلعه در فاصله پنج کیلومتری غرب شهرستان جاجرم و حد فاصل دو منطقه
شهری گرمه به جاجرم بر روی تپه نسبتا مرتفع سنگی قرار گرفته که با توجه
به ساختار نظامی و استراتژیکی بنا به قلعه جلال الدین شهرت یافته است.
این قلعه با پلان شش گوش، دارای شش برج مدور در اطراف آن است و در ورودی
آن در ضلع جنوبی بنا قرار گرفته که در گذشته بالای در ورودی عمارتی نیز
وجود داشته که اینک تخریب شده است.
عمده مصالح بکار رفته در بنا از سنک و ملاط ساروج و آجر می باشد و برجهای
این بنا با ارتفاعی حدود 12 متر شکوه و عظمت خاصی به آن بخشیده است.
قدمت این بنا خوارزمشاهی بوده و به شماره 1577/3 در فهرست آثار ملی به
ثبت رسیده است.
* کاروانسرای قره بیل
کاروانسرای رباط قره بیل در روستایی به همین نام در 110 کیلومتری غرب
بجنورد و 88 کیلومتری شمال شرقی شهرستان جاجرم قرار گرفته است.
رباط قره بیل بنایی است با پلان چهار گوش که دو حیاط بزرک و کوچک دارد.
در اطراف حیاط کوچک حجره هایی کوچک و بزرک تو در تو احداث شده که پوشش سقف
آن گنبدی است و زیر سقف با کاربندیهای زیبای گچی تزیین شده است.
قدمت این رباط تیموری بوده و به شماره چهار هزار و 574 در فهرست آثار
ملی به ثبت رسیده است.
* چهارتاقی تیموری
این بنا در شش کیلومتری شهرستان شیروان واقع شده و مقبره آن به عید
خواجه یکی از سراداران تیمور منسوب است.
بنای مقبره تیموری با خشت و آجر ساخته و در مواردی با چوب استحکام بخشی
شده است.
بنای چهار تاقی از بیرون با نمای هشت ضلعی و تاق نماهایی با پوشش جناقی
و آجرچینی خفته راسته در قسمت ساقه گنبد تزیین شده است.
فضای درونی بنا دارای اندود گچی است و بالای سردرها دور تا دور به رنک
فیروزه ای گچبری و کتیبه ای در آن ایجاد شده که از نقوش اسلامی در آن
استفاده شده است.
این بنا به شماره چهار هزار و 808 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
* غارهای هنامه
این غار تحسین برانگیز در 18 کیلومتری شمال شرقی شیروان و در نزدیکی
روستای هنامه قرار دارد.
این مجموعه معماری دستکند، شامل فضاهای متعدد مسکونی، انبار، آغل و ...
است که با اختلاف از سطح و در سه طبقه ساخته شده است.
طبقه اول آخورها و طبقه دوم و سوم انبار آذوقه و اسکان مردم بوده است.
این پدیده معماری احتمالا به دست گروهی از اقوام اشکانی برای مقابله با
تهاجمات از اطراف ایجاد شده است.
دستیابی به غارهای هنامه بدون تجهیزات کوهنوردی دشوار است.
* سنک نگاره های جربت
در فاصله 45 کیلومتری شهر جاجرم و در بخش سنخواست روستایی به نام جربت
واقع است که به لحاظ تاریخی در ادوار مختلف تاریخ جایگاه خاصی داشته است.
مقدار زیادی از این سنگهای سیاه رنک به صورت پراکنده در اندازه های
مختلف به چشم می خورد که تصاویر بر روی آن نقش بسته که بیشتر معرف
حیوانات موجود در منطقه بوده است.
تصاویری از بز کوهی با شاخهای بلند و سایر حیوانات نظیر اسب و سواره و
انسان می باشد.
قدمت این سنک نگاره ها اگر به دلیل ویژگیهایی که دارد به دوران نوسنگی
نرسد اما از هزاره دوم پیش از میلاد جدیدتر نیست.
* معبد اسپاخو
در کیلومتر 67 شهرستان مانه وسملقان به سمت استان گلستان و با فاصله شش
کیلومتری از جاده آسیایی در منطقه کاستان بر روی تپه ای مرتفع بنایی وجود
دارد که بنام معبد اسپاخو شهرت یافته و با توجه به معماری و مصالح بکار
رفته در این بنای زیبا و تاریخی که سالمترین بنای تاریخی باقی مانده
دوران ساسانی در استان خراسان شمالی است از سایر سازه های روستایی که به
همین نام در همجواری این بنا شکل گرفته است متفاوت می باشد.
این بنا آتشکده ای است که از آن به عنوان عبادتگاه استفاده می شده و
مصالح به کار رفته در آن سنگهای نتراشیده و ساروج و در بعضی قسمتها
چوبهای ارسی می باشد.
* تالار آیینه خانه مفخم
بنای آیینه خانه مفخم در شمال شهر بجنورد واقع است. این بنا همزمان با
عصر ناصری در داخل باغ بزرگی به نام دلگشا ساخته شد.
پلان این بنا مستطیل شکل بوده و در دو طبقه با تزیینات خارجی و داخلی
ساخته شده است.
تزیینات خارجی بنا شامل کاشیکاری با اشکال گل و بوته و نقوش انسانی و
حیوانی است.
در طبقه دوم، اتاق آیینه کاری شده ای وجود دارد که نام خود را به کل بنا
بخشیده است. امروز بنای آیینه خانه به عنوان موزه تاریخی فرهنگی بجنورد
مورد استفاده قرار می گیرد.
این بنا به شماره 952 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
* عمارت مفخم
بنای تاریخی عمارت مفخم بزرگترین و شاخصترین اثر تاریخی دوره قاجار در
استان خراسان شمالی است که در شمال شهر بجنور قرار دارد.
این بنا در حدود سالهای 1300 تا 1305 ه.ق و در زمان حکومت ناصرالدین
شاه به دستور یارمحمدخان شادلو(سردار مفخم ) از حکمرانان منطقه ساخته
شده است.
این عمارت دو طبقه محل سکونت سردار مفخم بوده که هر طبقه دو ایوان
شمالی و جنوبی دارد که 9 ستون در ضلع جنوبی و هفت ستون در ضلع شمالی
دارد.
این بنا دارای 34 اتاق بوده و با آیینه کاری، کاشیکاری و گچبری مزین
شده است.
بنای دوره قاجار به شماره هزار و 167 در فهرست آثار ملی ثبت شده است.
* شهر بلقیس
کهندژ اسفراین که به شهر بلقیس معروف شده در سه کیلومتری جنوب شرقی
اسفراین کنونی واقع شده است.
وسعت این شهر کهن در حدود 135 هکتار و ارک (کهندژ) آن حدود پنج هکتار
است.
این شهر بر اساس اسلوب معماری ساسانی و شامل سه بخش کهندژ، ربض و
شارستان ساخته شده و مهمترین مصالح به کار رفته در آن خشت و گل است.
این مجموعه تاریخ را می توان جزو عظیم ترین میراثهای خشتی ایران تلقی کرد
که در طول تاریخ همواره به عنوان یکی از شهرهای مهم در حاشیه جاده معروف
ابریشم قرار داشته است.
این شهر برای آخرین بار در دوره صفوی متروک شد و شهر اسفراین به محل
کنونی حدود سه کیلومتری شمال این ویرانه ها منتقل شده است.
این بنا به شماره چهار هزار و 497 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
ک/4
آ/626/660
شماره 113 ساعت 15:18 تمام
