هنر سوزن دوزی محصول پشتکار و ظرافت دست زنان بلوچ
#
زاهدان ، خبرگزاری جمهوری اسلامی 19/08/86
داخلی.فرهنگی.صنایع دستی.سوزن دوزی.
گزارش از میلاد جهانتاب
سوزن دوزی یکی از هنرها و دست آفرینه های سیستان و بلوچستان است که با
ظرافت دستان زن بلوچ و پشتکار مداوم آنان خلق می شود.
قدمت این هنر و رواج آن در همه مناطق بلوچستان به حدی است که از آن به
منزله هویت، موجودیت و شناسنامه فرهنگی این قوم یاد می شود.
سوزن دوزی در منطقه بلوچستان که یادگار پیوند فرهنک ایرانی با گذشته
تاریخی و افسانه ای خود است همواره با ظرافت و توانایی خارق العاده سرپنجه
زنان بلوچ توسعه یافته و همچنان رواج دارد.
سوزن دوزی صنعتی برخوردار از ظرافت دوخت و تنوع رنک است که بیانگر ذوق،
سلیقه، سنت و هنر منطقه است و همانند دیگر هنرهای سیستان و بلوچستان رواج
دیرینه در این منطقه داشته بطوری که نمونه هایی از آن به صدر اسلام، دوران
مغول و به خصوص تیموری و صفوی بر می گردد.
سوزن دوزی بازتاب ذوق، خلاقیت ذهنی و توان جسمی زنان بلوچ است و قدمتی به
بلندای تاریخ بلوچستان دارد که از این رو به آن "بلوچی دوزی" هم می گویند.
ریشه های حیات این هنر را می توان در لایه های زیرین تاریخ سیستان و
بلوچستان یافت، بی هیچ واسطه هرکجا که ردی از بلوچ یافت شود سوزن دوزی نیز
عظمت خویش را به دیده می کشاند.
بیشتر زنان و دختران بلوچ به موازات آموزش اصول زندگی، سوزن دوزی را نیز
فرا می گیرند و با نقوشی هندسی، انواع گل و طبیعت خیال انگیزی را به نمایش
می گذارند.
هنرمندان این رشته با ظرافت دست و حرکت سوزن نقش و نگاره های دل انگیزی
بر لایه سطحی پارچه می آفرینند و ذوق و روح پرمایه خود را با حرکت سوزن و
نخ بر پارچه حک می کنند.
مهمترین موضوع در قلمرو این هنر فقدان استفاده از تجهیزات مکانیکی و
چرخهای خیاطی است زیرا همه چیز با دست پدید می آید.
سوزن دوزی را می توان محصول کار و تلاش سخت زنانه و بازتاب خاطرات تلخ و
شیرین آنان در طول تاریخ برشمرد که خود آمیزه ای ذهنی از آهنک حرکت دست های
زن بلوچ است که منجر به پدید آمدن آثاری جاندار و جاودانه بر تار و پودی
سرد و بی روح می گردد.
اکنون در تمام سیستان و بلوچستان از جمله مناطق اسپکه، هریدک، بمپور،
مته سنک، چانف، مهنت شهرستان نیکشهر، ایرندگان، مارندگان، اسماعیل آباد
خاش، گشت، سوران، جالق، کله گان سراوان و همچنین زاهدان هنر سوزن دوزی زنان
بلوچ خودنمایی کند.
از مشهورترین و مرغوبترین نمونه های سوزن دوزی تولیدات مناطق قاسم آباد و
نکوچ ایرانشهر و چانف در شهرستان نیکشهر است.
سوزن دوزی، نخ دوزی یا گلدوزی یکی از روشهای دیرینه آرایش و تزیین جامه
زنان بلوچ است بگونه ای که هیچ جامه زنانه ای یافت نمی شود که سوزن دوزی بر
روی آن نقش نبسته باشد.
مواد اولیه سوزن دوزی "نخ و پارچه" است. سوزن دوزها بر حسب امکانات و
سلیقه از نخ دمسه، نخهای رنگین ابریشم و امروزه کاموا استفاده می کنند.
پارچه هایی که در سوزن دوزی بلوچ مورد استفاده قرار می گیرد باید دو ویژگی
عمده برای سهولت دوخت داشته باشد. نخست این که دارای تار و پودی مشخص
باشد و دوم این که این تاروپود مشخص باید راست باشد.
ابزار کار سوزن دوزی شامل سوزن یا سوچه، قیچی یا مقراض، انگشتانه یا
شستی است.
نحوه دوخت آن به این شکل است که در ابتدا سوزن دوز از پارچه، قطعه ای
دلخواه را جدا کرده و طرح مورد نظر را بر روی آن منتقل می کنند.
اکنون پس از انتخاب طرح، نوبت سوزن دوز است که با روش دوردوزی، خطوط
محیطی طرح را دوخته و آن را از باقی پارچه مجزا کند.
لباس زنان بلوچ از شش قطعه سوزن دوزی شده شامل "پیش سینه، جی یا زی
گوپتان، پایین دامن، زینت بخش سرآستین پیراهن و زینت بخش سرپاچه های
شلوار" تشکیل شده است.
نقش و نگارهای سوزن دوزی نسل به نسل توسط مادران به دختران انتقال یافته
و امروزه به یکی از مهمترین ابزارهای فرهنگی معرفی زنان مبدل شده است.
اکنون بر مسوولان فرهنگی و هنری است تا هنر سوزن دوزی را که از اصالت و
قدمت دیرینه ای برخوردار است و به مرور زمان دستخوش تغییر و تحول شده با
تمام وجود حفظ و پاسداری کنند.
سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان باید با
توجه به جایگاه این صنعت در اقتصاد منطقه و قابلیتهای آن در توسعه این
هنر به ویژه در مناطق روستایی همت گمارد و با تشویق روستاییان و فراهم
آوردن امکانات عرصه را رواج هرچه بیشتر آن فراهم آورد.ک/4
7311/565/660
