نگاهی به صنایع دستی ساحل نشینان خلیج فارس دراستان هرمزگان
#
بندرعباس ، خبرگزاری جمهوری اسلامی 04/01/85
داخلی. اقتصادی.صنایع دستی.
خداوند به انسان دو دست خالق عطا نمود سپس دست ها تن سخاوتمند طبیعت را
لمس کرد و حاصل ظهور صنایع دستی بود، صنایعی که چون آینه ای تجلی گاه
اعتقادات و نحوه نگرش انسانها به زندگی می باشد.
ایرانیان به واسطه ی پیشینه فرهنگی و تاریخی کهن در میان تمامی ملتهای
جهان، همواره به عنوان یکی از تولیدکنندگان اصلی کالاهای دست ساز مطرح
بوده اند.
درهرگوشه ازایران این سرزمین پنهاور محصولاتی ساخته می شوند که درسراسر جهان
بی نظیرند دراین میان هرمزگان بدلیل واقع شدن درموقعیت جغرافیایی خاص و
بهره مندی از شرایط اقلیمی و فرهنگی ویژه ازجمله مناطقی است که ازتوانمندیهای
چشمگیر در زمینه تولید محصولات و صنایع دستی برخوردار می باشد.
یکی از رایج ترین صنایع دستی این منطقه ، بافت محصولات حصیری است که بطور
عمده توسط زنان انجام می شود.
مواد اولیه مورد استفاده در تولیداین گونه محصولات شامل شاخ وبرک درخت
خرما ، الیاف گیاهی بنام "پیزک " که درزمین های رسی و پرآب می روید و نیز
انواعی از رنک های گیاهی است.
با پیوند دادن این ها با یکدیگر سجاده حصیری ، بادبزن ،نوعی سبدحصیری در
دار " کنتله "، نوعی سبد برای نگهداری نان گفه"، نوعی زیر انداز "سواس"
نوعی پاافزار "جارو" ، نوعی ترازوی حصیری بنام "تل "،قفس حصیری ،"تولک "
نوعی زنبیل کوچک "بادیل " هم بعنوان سفره وهم برای تلنبار کردن خرما و
و تک نوعی زیر انداز ساخته می شود.
سفالگری یکی دیگر از صنایع دستی استان هرمزگان می باشد که گروه اندکی
ازاهالی روستاهای " شهوار حکمی " از توابع شهرستان میناب و بخش "لشتغان "
از توابع شهرستان بندرلنگه هنوز به شیوه سنتی نیکان خود آموخته اند به ساخت
سفالگری مشغول هستنداین صنعت در روستاهای مذکور بویژه شهوار میناب پیشنه ای
کهن دارد.
کوزه های زمینی و چرخ های سفالگری ساده دستی از ویژگی های منحصر به فرد
صنعت سفالگری دراین منطقه است ،فرم شکل این چرخ ها به مرحله پیش ازاختراع
چرغ سفالگری پایی یعنی هزاره سوم پیش از میلاد بر می گردد.
گلدان های سفالی،مجسمه های کوچک گلی ،قلیان ،"جهله "که نوعی کوزه گرد
وبدون پایه است و انواع ظروف سفالی از تولیدات عمده سفالگران این منطقه است.
"رودوزی های سنتی " یکی دیگر صنایع دستی ساحل نشینان خلیج فارس است که
از جمله ویژگی های پوشش سنتی اهالی این خطه بخصوص زنان است و نوع رودوزی
هایی است که به منظور تزیین روی لباس ها اجرا می شود.
"بافته های داری سنتی "از دیگر هنرهای دستی این استان بوده که در برخی
از نواحی هرمزگان بویژه در شهرستان حاجی آباد انواعی خاصی ازبافته های
داری سنتی تولید می شود.
ازجمله این محصولات انواع خورجین ،قالی افشار، گلیم چهل ماشوله،گلیم
سوزنی (شیربکی پیچ ) وگلیم رودان می باشد، لذا تمامی طرحها و نقش هایی
که هنرمندان منطقه در بافت این محصولات بکار می برند، هندسی وذهنی است.
صنایع دستی دریایی با محصولات صدفی توسط هنرمندان با ذوق خطه جنوب با
استفاده از انواع صدف ،مرجان وسایر آبزیان دریایی پاثاری بدیع خلق می
کنند که بیشتر بصورت مجسمه ، تابلوبرجسته ،آویز،پرده و زیورآلات می باشد.
این هنر یادآور آب گرم های خلیج فارس و دست های خلاق و مبتکر ساحل نشینان
جنوب می باشد.
ساخت لنج بوسیله صنایع چوپ از دیگر هنرهای بی بدیل حافظان خلیج فارس
بوده که همواره با ساخت آن دریاهای چون هند و بنگلادش و تاآفریقا راطی
کرده و هنوز بعنوان یک صنعت دریا نوردی مطرح است.
مردم خونگرم این خطه از دیرباز دریانوردانی بنام بوده اند ولنج هایی که
آنها تنها به یاری دست و ابزارهایی ساده می ساختند و هنوز نیز می سازند.
هم اکنون ساخت نمونه های کوچک ومیناتوری این شناور نیز از جمله صنایع
دستی این منطقه محسوب می شود که توسط برخی صنعتگران در قشم وبندرخمیر ،
بندرلنگه ،کنک وجاسک ساخته رایج است.
بربطسازی یکی دیگر از هنر مردمان هرمزگان است ، بربط یا عودکه یکی از
سازهای سنتی کهن ایران می باشد بنا به روایتی،اول بار توسط باربد
(موسیقدان دربار خسروپرویز ساسانی ) ساخته شد.
برخی نیز ساخت این ساز را به فارابی و فیثاغورث نسبت می دهند ، انچه
مسلم است اشکال مختلف این ساز از گذشته های بسیار دور در ایران وجود
داشته است .
بعدها ملتهای مختلف با الهام از آن نسبت به تغییر و تکمیل آن اقدام
کرده اند که این امر سبب پیدایش و اختراع سازهای زهی دیگری شده که ازجمله
آنها عود عربی (Lute Arabic )،عود اسپانیایی (Lute Spanish )، ماندولین
(Mndolin ) گیتار و چیتارون (Chitaron) شده است.
هم اینک ساخت و تولید این ساز در چند کارگاه در بندرعباس وجزیره قشم
انجام می شود.
کنار صنایع دستی فعال رشته هایی چون سنک تراشی ، توربافی ، گچبری سنتی ،
عبا بافی، نخ ریسی و بافت دوزی ،چادر شب بافی ، منبت کاری، رقع سازی ،
پارچه بافی، آهنگری سنتی ، لچک دوزی ، کشکدان (کیسه ای شبیه به گلیم است )
نمکدان (نوع کیسه بافت برای نگهداری نمک ،شکر ،حبوبات،چای نظیرآنها)
از رونق افتاده و برخی فراموش شده است.
بافت سفره (نوعی بافته داری برای نگهداری خمیر و چانه نان ) بافت کارتن
(نوعی بافته داری کیسه مانند برای نگهداری وسالی قالیبافی پشم چینی )بافت
توشه دان یا توبره ،ساخت زیوراآلات نقره ای وفیروزه ،خرسک بافی (نوعی بافته
داری شبیه به گبه ) چنته بافی وبافت کلاه لیحی صنایع و پروند بافی (نوعی
طناب ضخیم جنس الیاف درخت نخل )که آن برای بالا رفتن از درخت خرما استفاده
می شود از دیگر صنایعی است که رونق چندانی در هرمزگان ندارد.
یکی از محل های که از دیرباز محل داد وستد وخرید و فروش محصولات صنایع
دستی دراستان بوده پنج شنبه بازار میناب است.
هنرمندان وصنتگران شهرستان میاب و توابع آن پس ازیک هفته کار ، سرانجام
روزپنجشنبه هر هفته تولیدات به میناب می آورند ودر مکان همیشگی هفته بازار
به معرض فروش می گذراند.
برخی از آنها روستاییانی هستند که از نقاط بسیار دور به طرق مختلف ،
ابتدای صبح خود را به این مکان می رسانند وپس از چیدن دست ساخته های خود
روی زمین تا نزدیکی ظهر به فروش محصولات خود می پردازند.
این هفته بازار ساختاری بسیار سنتی و بومی دارد و تصویری کلی از فرهنک
و سنتهای مردم منطقه به ببینده ارایه می دهد.
مدیر صنایع دستی هرمزگان در این زمینه می گوید: با تلاش های بعمل آمده
سعی می شود این صنایع در استان احیا شود.
مهناز امامدادی ، رونق و احیا این صنایع را حمایت دولت از صنعتگران ،
توجه به خرید محصولات آنها و ارایه تسهیلات برای گسترش آن ذکر کرد.
وی تصریح کرد: در برخی از صنایع تنها یک تا دو صنعتگر دراستان داریم که
سن بالایی دارند.
وی اظهارداشت: برای حمایت از صنعتگران استان و همچنین تبادل اطلاعات و
شناخت بیشتر صنتگران استان با استانهای دگیر دومین نمایشگاه صنایع دستی
از روز چهارشنبه دربوستان خلیج فارس در بندرعباس راه اندازی شد.
وی افزود:این نمایشگاه شامل 100 غرفه واز 24 استان کشورمحصولات وتولیدات
دستی خود را به مدت شش روز به نمایش گذاشته اند.
امامدادی ادامه داد: صنایع دستی صنعتگران این استانها درقالب رو دوزی
سنتی، سفال، آثار چوبی ، بافت داری مثل گلیم وخاتم ، مورق ،بافت حصیر،
تور دوزی می باشد.
(668/587)
