اوپک و 51 سال فعالیت
..................................................
خبرگزاری جمهوری اسلامی 90/06/23
سیاسی.مناسبت ها.اوپک
گروه اسناد و اطلاع رسانی- 51 سال پیش کشورهای صادرکننده نفت به منظور
محافظت و نگهداری از منافع خود اقدام به تاسیس سازمانی بین المللی با نام
اوپک کردند تا نقشی تاثیرگذار بر بازار نفت و اعاده حقوق کشورهای تولید
کننده داشته و بتواند با افزایش وحدت نظر اعضای خویش روند مثبت در زمینه
جلوگیری از سقوط ناگهانی و همچنین افزایش انفجاری قیمت نفت داشته باشد.
سازمان کشورهای صادرکننده نفت ( Exporting petroleum of Organization
Counteries( با نام اختصاری اوپک (opec( در 14 سپتامبر1960 میلادی برابر
با 23 شهریور 1339در پایان مذاکرات دو روزه در بغداد که به منظور کاهش
قیمت مواد خام تولید شده صورت گرفته بود، با حضور ایران، عراق، کویت،
عربستان سعودی و ونزوئلا تشکیل شد.
درواقع پیدایش این سازمان واکنشی از سوی کشورهای در حال توسعه به سیاست
های ظالمانه شرکت های چندملیتی علیه تولیدکنندگان نفت بود. این شرکت ها
در دهه های طولانی نفت را که نخستین منبع انرژی و عامل توسعه کشورهای
توسعه یافته بود با بهایی بسیار نازل خریداری می کردند.
امادر دهه 1950 زمانی که ایران درگیر مذاکره با شرکت نفتی ایران -
انگلیس و قرارداد نفتی اش بود، دولت ونزوئلا با افزایش مالیات بر فعالیت
های شرکت های نفتی، مبارزه گسترده ای را با کارتل های نفتی آغاز کرد. این
کشور در سپتامبر 1947میلادی، نمایندگانی را به سوی ایران، عراق، عربستان
و کویت فرستاد تا زمینه همکاری متقابل و اقدام مشترک دراین زمینه را
ایجاد کند. در واقع تلاش دولت ونزوئلا به منظور برانگیختن کشورهای نفتی
خاورمیانه در مقابل اقدامات شرکت های چند ملیتی نفتی بود که منابع انرژی
کشورهای تولیدکننده نفت را به یغما می بردند.
در سال 1959 زمانی که کارتل های غربی خریدار نفت بهای آن را به صورت یک
جانبه کاهش دادند، ضرورت همکاری مشترک میان کشورهای تولیدکننده نفت بیش
از پیش آشکار و در همین سال نخستین کنگره دراین زمینه تشکیل شد.
برخی مورخان اقتصادی پیدایش سازمان اوپک را ناشی از عوامل متعددی
دانستند که عمده ترین آنها عبارت است از:
- اقدام کارتل های نفتی در کاهش قیمت نفت
- رشد جریان ملی شدن صنعت نفت، در کشورهای در حال توسعه، مانند حرکت های
ضد استعماری نفت که از دهه 30 در مکزیک ، در دهه 40 در ونزوئلا آغاز و به
تدریج وارد خاورمیانه شد و در دهه 50 نیز در ایران شکل گرفت.
- بحران کانال سوئز در سال 1356
- آگاهی کشورهای خاورمیانه و ونزوئلا به غارت سرمایه های نفتی آن ها توسط
کارتل های نفتی کشورهای غربی
- دگرگونی قراردادهای امتیاز، به عهدنامه های 50-50، به این صورت که،
هنگامی که دولت ونزوئلا با تصویب قانون 1943میلادی، شیوه سنتی امتیاز نامه
ها را به هم زد و منافع خود را تا 50 درصد سود افزایش داد، انحصار کارتل
های نفتی زیر سوال رفت. این موضوع به سرعت به کشورهای خاورمیانه گسترش
یافت و تولیدکنندگان درصدد ایجاد روشی واحد برای حفظ منافع خود در
برابر قدرت چند ملیتی های نفتی که بازارهای جهانی نفت را به طور انحصاری
در دست داشتند، شدند.
- همکاری متقابل میان کشورهای تولید و صادرکننده نفت در ایجاد
قراردادهای مشترک نفتی
- سیاست های تحمیلی و استعماری نفتی آمریکا و شوروی سابق علیه کشورهای
نفت خیز خاورمیانه و ونزوئلا.
بنابراین سازمان کشورهای تولیدکننده و صادرکننده نفت اوپک با هدف
وحدت بخشیدن و هماهنگ کردن سیاست های نفتی کشورهای عضو تشکیل و البته
فراز و نشیب هایی را نیز درمسیر خود متحمل شد.
اندکی بعد کشورهایی همچون قطر، اندونزی، لیبی، امارات متحده عربی،
الجزایر، اکوادور، گابن و آنگولا به این سازمان پیوستند، اما اکوادور
اواخر سال 1992 عضویت خود را در این سازمان به حال تعلیق در آورد.
البته این کشور در سال 2007 میلادی بار دیگر برای عضویت در این سازمان
ابراز تمایل کرد. گابن نیز در سال 1995 میلادی از عضویت این سازمان خارج
شد.
مقر دبیرخانه اوپک تا سال 1965 در شهر ژنو سوئیس بود و در این سال با
تصویب کنفرانس وزیران به وین اتریش منتقل شد و از سال 1977 نیز در
ساختمان کنونی در کنار کانال دانوب مستقر است. حق عضویت در اوپک سالانه 5
میلیون دلار است و تنها کشورهای صادرکننده نفت می توانند عضو این سازمان
باشند.
اهداف اصلی این سازمان بر اساس اساسنامه آن، هماهنگ و یکپارچه کردن سیاست
های نفتی کشورهای عضو و مشخص کردن بهترین راه برای تامین منافع جمعی و
فردی آنها است.
این سازمان همچنین در پی راه های مختلف برای تضمین قیمت های بازار جهانی
نفت از طریق حذف نوسانات مضر و غیرضرور است. ساختار سازمانی اوپک شامل
کنفرانس وزیران، هیات عامل، دبیرخانه، بخش تحقیقات و کمیسیون اقتصادی است
کنفرانس وزیران عالی ترین رکن سازمان اوپک است و متشکل از سران هیات های
نمایندگی کشورهای عضو - معمولا وزیران نفت - می باشد. نشست وزیران هر سال
حداقل دو نشست برگزار می کند و مسئول تنظیم سیاست عمومی سازمان و تدوین
شیوه های اجرای آن است. وزیران نفت اوپک علاوه بر دو نشست عادی سالانه خود
بنا به ضرورت نشست های فوق العاده نیز دارند.
هیات عامل اوپک متشکل از نمایندگان کشورهای عضو است که توسط کنفرانس
وزیران برای مدت دو سال انتخاب می شود. وظایف هیات عامل، مدیریت سازمان،
اجرای قطعنامه های کنفرانس وزیران، تدوین بودجه سالانه و تقدیم آن به
کنفرانس وزیران است. همچنین این هیات گزارش های ارسالی دبیرخانه را بررسی
می کند.
دبیرخانه اوپک رکن دیگر این سازمان، طبق اساسنامه و زیر نظر هیات عامل
مسئول امور اجرایی اوپک فعالیت دارد. در راس دبیرخانه دبیرکل است که به
عنوان نماینده مجاز قانونی و رئیس اجرایی دبیرخانه طبق دستورالعمل های
هیات عامل امور سازمان را اداره می کند. دبیر کل اوپک برای مدت 3 سال
توسط کنفرانس وزیران از بین نامزدهای معرفی شده از سوی اعضا به اجماع
برگزیده می شود و تمدید دوره تصدی او برای یکبار دیگر نیز بلامانع است.
اوپک همچنین یک بخش تحقیقاتی دارد که زیر نظر دبیرخانه تحقیقات لازم برای
این سازمان را انجام می دهد و دارای سه بخش مطالعات انرژی، تحلیل بازار
نفت و خدمات اطلاعاتی است. کمیسیون اقتصادی اوپک نیز رکن دیگر این سازمان
است که به صورت یک بخش تخصصی در چارچوب دبیرخانه عمل می کند و هدف آن کمک
به سازمان در تقویت ثبات بازار جهانی نفت است.
نخستین تصمیم جدی اوپک هنگام جنگ اعراب و رژیم صهیونیستی در اکتبر 1973
میلادی اخذ شد. دراین سال تعدادی از کشورهای عربی صادرکننده نفت، فروش
نفت را به برخی کشورهای صنعتی حامی این رژیم تحریم کردند. در پی این امر
تولید و صادرات نفت اوپک کاهش یافت وبهای آن در بازارهای جهانی سیر
صعودی پیدا کرد.
ایران به عنوان یکی از اعضای بنیانگذار و فعال این سازمان، نقش
تاثیرگذاری در تصمیمات اوپک ایفا می کند که از جمله می توان به پیشنهاد
تشکیل صندوق بین المللی اوپک با هدف کمک به کشورهای فقیر و جهان سوم
اشاره کرد. وظیفه این صندوق اعطای وام های کم بهره و یا بلاعوض به کشورهای
فقیر است.
در اجلاس یکصد و پنجاه و هفتمین کنفرانس اوپک، ایران بعد از 36 سال برای
دومین بار به عنوان ریاست این سازمان تعیین شد.
اوپک به ویژه در سال های اخیر تاثیر به سزایی بر تحولات بازار نفت داشته
و با اتخاذ سیاست هایی خاص، نقش مهمی در این بازار جهانی ایفا کرده است.
البته به اعتقاد کارشناسان اقتصادی، اوپک می تواند با اتکا به توان
تولید، بهره مندی از ذخایر عمده و اصلی انرژی جهان ، نیاز روز افزون
کشورهای صنعتی و در حال توسعه، حفظ سیاست های هماهنگ و تثبیت وحدت رویه،
کفه تاثیر خود در معادلات اقتصادی سیاسی جهان را بیش از گذشته سنگین تر
کند.
اطلاع1599**1717**2002**
شماره 065 ساعت 18:48 تمام
