فرسایش خاک ، میراث دخالت انسان در طبیعت
...............................................
نوشهر ، خبرگزاری جمهوری اسلامی 20/12/86
داخلی.اقتصادی.منابع طبیعی.فرسایش خاک.
جمعی از کارشناسان و استادان رشته منابع طبیعی درغرب مازندران ، فرسایش
خاک را نتیجه و میراث دخالت بی رویه انسان در طبیعت دانسته و توجه ویژه به
حفاظت از آب و خاک را ضرورتی اجتناب ناپذیر دانستند.
یافته های پژوهشی نشان می دهد که انسان مهمترین عامل فرسایش خاک است، به
طوری که 83 درصد فرسایش خاک مربوط به انسان در 63 درصد از خشکی های زمین
رخ می دهد.
پژوهشگران ارزش اقتصادی خسارات سالانه فرسایش خاک در کشور را ده ها هزار
میلیارد ریال معادل تخریب یک میلیون هکتار زمین کشاورزی برآورد کرده اند.
اکنون میزان سالانه فرسایش خاک در جهان 75 میلیارد تن است که سهم ایران
حدود دو میلیارد تن و حدود سه برابر متوسط فرسایش خاک در آسیا است.
همچنین میزان فرسایش خاک در مناطق شمالی ایران، 15 تا 25 میلیون تن در
سال است، در حالی که میزان سرانه جنگل در ایران دو دهم هکتار و در جهان
هشت دهم هکتار است.
به گزارش موسسه تحقیقات آب وزارت نیرو ، سالانه حدود دو میلیارد مترمکعب
رسوب بر اثر فرسایش خاک در سدهای کشور جمع می شود و سالانه 30 میلیارد متر
مکعب آب در کشور هدر می رود.
حدود 200 سد با ظرفیت بیش از یکصد میلیارد مترمکعب آب درکشور وجوددارد.
این کارشناسان، تخریب منابع پایدار، بروز سیلاب ، حذف پوشش گیاهی،کاهش
عمر مفید سدها و برهم خوردن تعادل طبیعی حوزه آبخیز را از جمله پیامدهای
مخرب فرسایش خاک عنوان کرده اند.
آنان در گفت و گو باخبرگزاری جمهوری اسلامی ، بهره برداری بهینه ازمنابع،
فرهنگ سازی، آموزش و آمایش سرزمین ، تهیه نقشه دقیق از فرسایش خاک و اجرای
طرحهای اصولی را در کنترل پدیده فرسایش خاک موثر برشمردند.
5/32 میلیون هکتار از مجموع 136 میلیون هکتار عرصه های طبیعی کشوربیابان
است و از اینرو ایران در معرض بیابانزایی قرار دارد.
استادیار دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تربیت مدرس گفت : آمار دقیقی از
فرسایش خاک در کشور وجود ندارد، از اینرو تهیه نقشه جامع در این زمینه
الزامی است.
"سیدمحسن حسینی" در گفت و گو با ایرنا افزود : آنچه مشخص است وضعیت
فرسایش خاک در ایران نگران کننده است و هر روز این روند بدتر می شود.
وی اظهار داشت : فرسایش خاک معادل 14 درصد درآمد ناخالص ملی بوده واین
نشان می دهد که این امر چقدر نگران کننده است.
وی خاطرنشان کرد : برای کنترل این روند به مدیریت جامع و همه جانبه در
زمینه آب و خاک نیاز داریم تا به توسعه پایدار دست یابیم.
به گفته حسینی متاسفانه مراتع کشور ما فقیر بوده و 90 میلیون هکتار از
عرصه های طبیعی کشور در معرض سیل قرار دارد.
این استادیار دانشگاه تربیت مدرس با اشاره به اینکه سالانه حدود دو تا
پنج درصد ظرفیت سدها بر اثر فرسایش خاک پر می شود، ادامه داد : با این
وضعیت عمر مفید سدها طی 50 سال آینده به پایان می رسد، در حالی که عمر
مفید سد در کشورهای توسعه یافته حدود یک هزار سال است.
حسینی یادآور شد : در فرسایش خاک عواملی مانند بارندگی ، شیب اراضی و
جنس خاک نیز نقش دارند که برخی از این وضعیت در کشور حاکم است.
استاد دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تربیت مدرس اضافه کرد : وضعیت پوشش
گیاهی در ایران بسیار نامناسب است که در این زمینه باید چاره اساسی اتخاذ
شود.
وی تصریح کرد: کمبود آب، گرم شدن کره زمین و بیابانزایی سه چالش عمده
جهان بوده که کشور ما را نیز تهدید می کند.
حسینی بیان داشت: بر اساس گزارش سال 2005 میلادی دانشگاه کلمبیا ، ایران
از بین 140 کشور مورد مطالعه به رتبه 133 از نظر فرسایش خاک دست یافت ،
بنابراین احتیاج به بازنگری جدی داریم.
این استادیار دانشگاه تربیت مدرس گفت: برای تولید هر سانتی متر خاک در
برخی مناطق به 300 سال زمان نیاز است و در حالی که این منابع ارزشمند بر
اثر بارندگی شدید و نداشتن پوشش گیاهی مناسب از دسترس خارج می شوند.
وی با بیان وجود درصدی از بیابان های جهان در ایران افزود: ایران در
کمربند خشک جهان واقع شده، از اینرو توجه بیشتر به منابع آب و خاک نیاز
است.
وی اضافه کرد: کنترل چرای بی رویه دام ، جلوگیری از تغییرکاربری اراضی،
مدیریت برداشت آب از سفره های زیرزمینی، حل مسایل اقتصادی و اجتماعی و
برخورد قاطع با متخلفان در کنترل روند فرسایش خاک موثر است.
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات خاک و آبخیزداری وزارت کشاورزی در گفت و گو
با خبرگزاری جمهوری اسلامی گفت: متاسفانه میزان فرسایش خاک درایران بیش از
استاندارد جهانی است.
"محمد غفوری" اضافه کرد: از بین رفتن پوشش گیاهی و تداوم فرسایش خاک به
منزله از دست دادن تولید است که پیامدهای زیانباری از نظر اقتصادی و
اجتماعی دارد.
وی گفت : استفاده نامناسب از زمین ، چرای بیش از حد و خارج از ظرفیت،
انجام فعالیتهای عمرانی بدون توجه به مسایل زیست محیطی روند فرسایش خاک
در کشور را شدت بخشیده است.
طبق آمار شمار دام موجود در مراتع کشور 5/2 برابر ظرفیت مراتع است.
وی تصریح کرد : باید راه کارهای مناسب برای کنترل اثرات منفی فرسایش بر
طبیعت بررسی و به آمایش سرزمین نیز توجه ویژه شود.
این استاد دانشگاه یادآور شد: ارتقای سطح آگاهی های عمومی از طریق
تشکلهای غیر دولتی و مردم نهاد و اجرای طرحهای آبخیزداری برای کاهش اثرات
مخرب فرسایش خاک ضروری است.
غفوری تاکید کرد: در حال حاضر اجرای طرحهای آبخیزداری در 30 درصد
حوضه های آبریز، 10 درصد سایرنقاط کشور و 5/1 میلیون هکتار زمین کشاورزی
انجام می شود.
مساحت حوضه های آبریز کوهستانی ، سد و رودخانه ای کشور بیش از 160 میلیون
هکتار است.
طبق آمار بروز سیلاب از دیگر پیامدهای فرسایش خاک بوده از اینرو میزان
وقوع آن در دهه های اخیر افزایش یافته است.
پژوهشگر مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مازندران به ایرنا
گفت: بخشی از فرسایش خاک از عوامل طبیعی است که چندان نمی توان کاری کرد و
به میزان بارندگی ، نوع خاک ، سنگ و وضعیت پوشش گیاهی بستگی دارد.
"یوسف گرجی بحری" خاطرنشان کرد : آن بخشی از فرسایش خاک که بیش از حد
طبیعی بوده ناشی از دخالت انسان است.
وی ادامه داد : در گذشته بهره برداری ها در حوضه های آبریز شمال سنتی بوده
که چندان آسیب نمی رساند ولی اکنون بیشتر بهره برداری ها مطابق با اصول و
روشهای فنی نیست.
وی گفت : اگر میزان برداشت بالا باشد این مساله در اراضی و مناطق شیبدار
بر اثر بارندگی شدید موجب جابجایی و حمل خاک می شود.
به تاکید گرجی بحری آنچه که در مناطق کوهستانی می تواند برای جلوگیری از
روند فرسایش موثر باشد، پوشش گیاهی و کاشت درخت اعم از یکساله و بالاتر
است.
این پژوهشگر مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مازندران گفت :
مدیریت در حوزه های آبخیز برای کنترل روند فرسایش خاک امری الزامی است وهر
کدام از حوزه های آبخیز به مدیریت مستقل نیازمند است.
وی ادامه داد : برای جلوگیری از فرسایش خاک باید شمار دام موجود در
حوزه های آبریز مشخص و متناسب با سطح، تعداد دام تعیین و باید اطلاعات
جامعی در زمینه حوزه آبخیز کسب شود.
این پژوهشگر و استاد دانشگاه افزود : متاسفانه اکنون با هر مقدار بارش
در استانهای شمالی ، شاهد وقوع سیلابهای مخرب در این نواحی هستیم.
وی بیان داشت : همه تقصیرها را نباید به گردن سازمان جنگلها و مراتع
انداخت زیرا بخشی از این روند به دلیل تغییر اقلیم زمین است.
وسعت جنگل های شمال 8/1 میلیون هکتار وسعت دارد. ک/4
7516/621/508
شماره 050 ساعت 13:22 تمام
