نگاهی به جاذبه های گردشگری در خراسان شمالی، آثار فرهنگی و تاریخی (2)

نگاهی به جاذبه های گردشگری در خراسان شمالی، آثار فرهنگی و تاریخی (2) # بجنورد ، خبرگزاری جمهوری اسلامی 13/12/84 داخلی.اجتماعی.فرهنگی.گردشگری. خراسان شمالی گذرگاه شرق به شمال کشور گنجینه ای از اقوام "کرمانج، ترک، فارس و ترکمن" و آثار تاریخی و فرهنگی برجای مانده از دوران قبل و بعد از اسلام است که گردشگران داخلی و خارجی را جذب می کند. صاحبان آداب، رسوم و خرده فرهنگهای مختلف در خراسان شمالی با پیشینه ای از هزاره چهارم میلاد و بهره گیری از آثار تاریخی و فرهنگی اقوام ماد، هخامنش، پارت، ساسانی و طاهریان صدر اسلام سفره پذیرایی از میهمانان را در طبیعتی سرسبز با آب و هوایی معتدل گسترده اند. معبد سنگی اسپاخو موسوم به آتشکده یا کلیسای اسپاخو منسوب به دوره ساسانی عمارت سردار مفخم مربوط به دوره قاجار، شهر باستانی بلقیس در اسفراین، سنک نگاره "جربت" مربوط به قبل از میلاد و قلعه جلال الدین منسوب به دوره سلجوقی و یا به قولی مربوط به دوره اسماعیلی از آثار تاریخی معروف خراسان شمالی است. کارشناسان قدیمی ترین اثر ثبت شده در این استان را سنک نگاره جربت مربوط به هزاره پنجم قبل از میلاد در جاجرم و قدیمی ترین بنای ثبت شده موسوم به معبد اسپاخو را مربوط به دوره ساسانی و در مانه وسملقان ذکر می کنند. از آثار تاریخی دیدنی شهر بجنورد مرکز خراسان شمالی می توان عمارت سردار مفخم شامل بیمارستان، تالار آیینه خانه و عمارت دارالحکومه را نام برد. به گفته کارشناسان میراث فرهنگی، عمارت سردار مفخم به عنوان شاهکار هنری فرهنگی و تاریخی خراسان محسوب می شود. عمارت مفخم در بجنورد و مقبره وی در تفرجگاه "بش قارداش" به لحاظ نوع معماری، کاملترین آثار برجای مانده از دوران قاجار در این خطه هستند. طرحهای به کار رفته در کاشیکاری و آینه کاری بنای مفخم مرکب از اسلیمی، معقلی، خطهای گل و بته، نقوش انسانی و حیوانی و همچنین شکل های هندسی است.
شهر باستانی بلقیس که کارشناسان بعد از ارک بم آن را دومین بنای عظیم گلی ایران می دانند از دیگر آثار تاریخی خراسان شمالی است که در فاصله سه کیلومتری ابتدای جاده اسفراین به سبزوار قرار دارد. قدمت این شهر به روایتی مربوط به دوران پیش از اسلام و به روایتی دیگر مربوط به دوران صفویه است. این بنای گلی تاریخی از دو قسمت شهر و ارک تشکیل شده که ارک آن به مساحت 48 هزار و 600 متر مربع، 36 متر طول و 135 متر عرض دارد و در مرکز شهر بلقیس قرار دارد. ارتفاع دیوارهای ارک این شهر 6تا 9 متر و مصالح به کار رفته در بنای شهر "خشت" و "گل چینه" است. شهر تاریخی بلقیس در مجموع 29 برج به بلنداهای مختلف دارد که دروازه ورودی قلعه آن در گوشه شمال شرقی بنا شده است. عرض دیوارهای این ارک دربرخی نقاط تا پنج متر می رسد که بنا به قولی عبور سواره نظام از روی این دیواره ها صورت می گرفته است. معبد سنگی و باستانی موسوم به کلیسا یا آتشکده اسپاخو دیگر اثر تاریخی مشهور در خراسان شمالی در شهرستان مانه وسملقان قرار دارد. این بنا در کیلومتر 115 مسیر جاده بجنورد - گلستان و 65 کیلومتری غرب شهر آشخانه مرکز مانه وسملقان بر روی تپه ای مرتفع، در دامنه جنگل های کاج و سرو در کنار دهکده اسپاخو بنا شده است. در وجه تسمیه دهکده "اسپاخو" گفته می شود واژه "هسپ و اسپ" که نامی کهن و پهلوی است به مرور زمان دچار تغییر و تبدیل به "اسب" شده و طبق شواهد احتمالا این منطقه از خراسان شمالی در گذشته، محل پرورش اسب بوده که نام اسپاخو نیز برگرفته از آن است. بنای سنگی اسپاخو در حقیقت پابرجاترین اثر باستانی سده های قبل از اسلام در خراسان پهناور است که از نگاه تاریخی اهمیت ویژه ای دارد. معماری این بنا الگو گرفته از پای فیل، مشهور به "پافیلی" است که از پابرجاترین نوع معماری محسوب می شود. طرح این بنا ترکیبی از یک ایوان با پلان چهار گوش، تالار و یک اتاق چهار گوش در قسمت شرقی است که ایوان آن به وسیله دهلیز به اتاق قسمت شرق ایوان مرتبط است. پوشش سقف اتاق به صورت گنبدی از نوع پوشش های نیمکره ای و قابل مقایسه با گنبد چهار طاق های ساسانی است. با توجه به خصوصیات معماری و کاربرد مصالح، بویژه استفاده از سنک، تیر و شیوه طاقسازی و قوسهای طاقها و موارد دیگر این بنا نظیر کارهای معماری مربوط به دوران اوایل ساسانی و حداکثر اوایل اسلام تا عصر آل بویه است. در اطراف این بنا و دهکده اسپاخو بر روی تپه های مجاور، قبرستانی وجود دارد که از نظر وضع دفن و مقبره سازی با طرز تدفین مسلمانان تفاوت کلی داشته و قبرها به صورت خانوادگی است. به عقیده کارشناسان این شواهد حاکی از آن است که با وجود حضور زردشتیان، اقوامی از این گروه با اعتقادات مذهبی خاص در این منطقه وسیع ساکن بوده و این بنای عظیم متعلق به آنها است. سرپرست اداره میراث فرهنگی و گردشگری مانه وسملقان می گوید با وجود این شواهد، در باور عوام و اهالی منطقه از این بنا به عنوان کلیسا یاد می شود اما هیچگونه دلیلی بر حضور مسیحیان در این منطقه نیز وجود ندارد. حبیب صدری فر معتقد است که از شکل دوار محراب، وجود آتشدان و باقی ماندن حفره هایی در سقف برای خروج دود برمی آید که این بنا توسط زرتشتیان ساخته شده باشد. بنای شگفت انگیز قلعه "جلال الدین" بین گرمه و جاجرم متعلق به دوره سلجوقی و یا به قولی متعلق به دوره اسماعیلی از دیگر جاذبه های تاریخی و فرهنگی خراسان شمالی است. این قلعه با پلان شش ضلعی و شش برج مدور، کاربرد نظامی و دفاعی داشته و بر روی تپه ای در حد فاصل دو منطقه شهری گرمه و جاجرم بنا شده است. بنای تاریخی "چهارتاقی" مربوط به دوره تیموری متعلق به یکی از سرداران گورکانی از دیگر آثار معروف تاریخی خراسان شمالی است که در شمال شرقی شیروان قرار دارد. به گفته مسوولان تاکنون بیش از 700 اثر تاریخی در خراسان شمالی شناسایی شده که از این تعداد 128 اثر در شمار آثار ملی ثبت شده و قدیمی ترین آنها اثری 20 هزار ساله مربوط به دوران پارتها در شهرستان جاجرم است. بر اساس آمارهای اعلام شده، بیش از 88 هزار نفر در نخستین روزهای بهار 84 از جاذبه های تاریخی و گردشگری خراسان شمالی دیدن کرده اند. تفکیک آمار نشان می دهد که سه هزار نفر از این گردشگران موزه های استان، پنج هزار نفر آثار تاریخی و اماکن مذهبی و حدود 80 هزار نفر نیز جاذبه های طبیعی و دیدنی خراسان شمالی را برای دیدن برگزیده اند. ادامه دارد....