مشکلات کوچ نشینی ، زندگی عشایر فارس را از رونق انداخته است
#
شیراز خبرگزاری جمهوری اسلامی 02/10/76
عدم دسترسی عشایر کوچنده به خدمات زیربنایی ، نبود تعادل نسبی بین
تعداد دام و میزان مرتع و طولانی شدن مسیر کوچ ییلاق تا قشلاق هر روز عرصه
را بر عشایر فارس تنک تر می کند .
مسوولان و کارشناسان امور عشایری فارس معتقدند : تمایل بسیاری از
خانوارهای عشایری به اسکان دائم و بسته شدن ایلراههابر اثر توسعه شهر
نشینی و تبدیل مراتع و چراگاه ها به کشتزارهای کشت محصول لزوم برنامه
ریزی برای اسکان دائم عشایر این منطقه را ضروری تر ساخته است .
بر اساس تازه ترین نظر سنجی 90 درصد از خانوارهای عشایری که در
فارس مسیر ییلاق تا قشلاق را به مسافت 500 کیلومتر طی می کنند با اسکان
دائم در کانون های توسعه موافق هستند.
کارشناسان می گویند : طولانی بودن مسیر ییلاق تا قشلاق در مناطق جنوب
و شمال استان فارس موجب شده تا علاوه بر اینکه 10 درصد از دامهای عشایر در
این مسیر به علت بیماری و حوادث گوناگون تلف شوند 20 درصد افت وزن نیز در
دام ها به وجود آید.
همچنین بسته شدن ایلراهها و برخورد برخی از راه های عشایری با
جاده های بین شهری و همچنین بروز اختلاف بین ایلات عشایری و روستاییان بر
سر تقسیم مراتع و گذر آنها از حاشیه کشتزارها از جمله مشکلاتی است که کوچ
عشایر را هر روز مشکل تر می کند.
مسوولان اداره کل امور عشایری استان فارس می گویند : مهمترین چیزی
که در زندگی عشایری نیاز به ساماندهی و برنامه ریزی بیشتر دارد ایجاد
تعادل بین دام و مرتع است چرا که ظرفیت فعلی مراتع پاسخگوی نیاز دام های
عشایری نیست.
بر اساس آمار موجود مساحت مراتع استان فارس 2/7 میلیون هکتار برآورد
شده که نیمی از آن وضعیتی نامطلوب دارد.
حمید رضا محسنی مدیر کل منابع طبیعی فارس می گوید : ظرفیت چرای
مراتع استان 5/3 میلیون واحد دامی است و در صورت اجرای طرح های احیا و
اصلاح مراتع ظرفیت چرا به 7/5 میلیون واحد دام افزایش خواهد یافت.
این در حالی است که عشایر استان فارس با در اختیار داشتن حدود 45
درصد از دام های استان شش میلیون راس دام را در مراتع چرا می دهند.
مقایسه آمارهای داده شده ، عدم تطابق ظرفیت مراتع و تعداد زاید دام
را در این استان به خوبی روشن می کند.
مدیر کل امور عشایری فارس می گوید : به وجود آمدن مشکلات اجتماعی
ناشی از کوچ در ایلات عشایری طی دو دهه اخیر ساختار ایلی را در طوایف
عشایری تضعیف کرده است.
حمزه منصوری می گوید : پایین رفتن سطح آموزش ، عدم ضمانت کافی برای
خرید محصولات عشایری و ناکافی بودن امکانات بهداشتی و خدمات زیربنایی
بیشترین عواقبی است که از محل کوچ به زندگی عشایر فارس فشار می آورد.
وی می گوید: 62 درصد از جمعیت شش ساله عشایر فارس بی سوادند در
حالیکه میزان باسوادی زنان عشایری دو برابر کمتر از سواد در بین مردان
است.
اگر چه راه اندازی آموزش و پرورش عشایری توانسته به میزان قابل توجهی
کودکان لازم التعلیم را در ایلات عشایری فارس آموزش دهد اما از مجموع 62
درصد جمعیت لازم التعلیم عشایری در این استان تنها 37 درصد از آن باسواد
هستند.
مدیر کل امور عشایری استان فارس استفاده بی رویه از مراتع و عدم
تطابق ظرفیت مراتع و دام را زاییده فروپاشی نظام ایلی و عدم جایگزینی
فرایندی مناسب به جای آن می داند.
منصوری اظهار داشت : استفاده مطلوب از مراتع پیشتر بر اساس یک نظم
و قانون سنتی استوار بوده اما اینک رقابت فشرده و غیرمنطقی برای استفاده
از مراتع وجود دارد.
این امر موجب درگیری و اختلاف در بهره برداری از مراتع شده و عرف
جامعه عشایری را نادیده می گیرد .
با این توصیف و با توجه به اشتغال خانوارهای عشایری برای اسکان دائم
طی سال های گذشته برنامه ریزی جامعی برای شناخت زیست بومها و کانون های
توسعه مناطق عشایری و اسکان آن ها در استان فارس انجام گرفته است.
کارشناسان امور اجتماعی می گویند : توسعه شهرنشینی و لزوم افزایش
تولید محصولات کشاورزی و همچنین طولانی شدن فاصله ییلاق و قشلاق ، کوچ نشینی
را در میان عشایر رایج کرده و برخی از آن ها را به اسکان در مناطق
ناخواسته مجبور کرده است.
به اعتقاد این کارشناسان حاشیه برخی از شهرستان های فارس از جمله
شیراز به محلی برای اسکان خانوارهای عشایری تبدیل شده و مناظر ناخوشایندی
در این مناطق به وجود آورده است .
همچنین تعداد زیادی از خانوارهای عشایری فارس به صورت پراکنده در
آبادی های کوچک و مراکز شهری اسکان یافته اند که خدمات رسانی به این
خانوارها با مشکل مواجه است .
یکی از عشایر ایل عرب خمسه فسا می گوید : هرسال مسیر قشلاقی جنوب
فارس را تا دامنه های غربی رشته کوه زاگرس در شهرستان اقلید و رسیدن
به منطقه ییلاقی طی می کند .
ابوالحسن ناصر خانی می گوید : بسیاری از دام هایش در این مسیر 600
کیلومتری به علت بعد مسافت بر اثر بیماری ، سرما ، ناکافی بودن منابع
تغذیه و خطرات ناشی از حمل و نقل جاده ای تلف می شوند.
یکی از عشایر طایفه کوهمره نودان در شهرستان کازرون می گوید : کوچ
اگرچه یادآور زندگی عشایری اجداد و نیاکان عشایر در سال های گذشته است
لیکن با زندگی ماشینی امروز سازگاری ندارد.
حسین رییسی گفت : برای انتقال خانواده و دامهایش از منطقه کازرون
تا منطقه سردسیری سمیرم در استان اصفهان از خودروهای بارکش استفاده
می کند که مشکلات فراوانی برایش به وجود آورده است.
به اعتقاد منابع آگاه از جمله مواردی که در اجرای برنامه های اسکان
می بایست مد نظر مسوولان و کارشناسان امور عشایری قرار گیرد همگونی فرهنگی
و اجتماعی میان ایلات و طوایف مختلف است.
اینک چهار ایل بزرک قشقایی ، خمسه ، ممسنی و بویراحمد و هشت طایفه
مستقل جشنی ، چهارراهی ، کوهمره سرخی ، کوهمره نودان ، کوهمره جروق ، جبل
انارویه طایفه محلی فیروزآباد و طایفه مستقل داراب در مناطق ییلاقی و
قشلاقی فارس زندگی می کنند.
بر اساس سرشماری های انجام شده عشایر فارس دویست هزار نفر جمعیت
دارند و به همراه شش میلیون راس دام 38 درصد از محصولات دامی این استان
را تامین می کنند.
اکنون 21 کانون توسعه در شهرستان های فیروزآباد ، اقلید ، کازرون ،
شیراز ، آباده ، جهرم ، داراب ، لارستان ، فسا و بوانات با ظرفیتی معادل
چهار هزار و 400 خانوار عشایری شناسایی شده است.
مدیر کل امور عشایری فارس می گوید : در یازده منطقه از شهرستان های
اقلید ، فیروزآباد ، لارستان ، فسا ، جهرم ، کازرون ، داراب و ممسنی طرح
اسکان عشایراجرا شده و سه هزار خانوار عشایری در این منطقه اسکان
یافته اند.
وی افزود : امسال 10 میلیارد ریال برای اجرای طرح های اشکان و
شناسایی کانون های جدید در استان فارس اختصاص یافته است.
در هر حال لزوم برنامه ریزی برای حل مشکلات معیشتی عشایر ، توجه به
توسعه فعالیت های فرهنگی در مناطق عشایری و تلاش برای پیشبرد برنامه های
اسکان در کانون های توسعه در مناطق عشایری استان فارس ضروری است .
