آمارها می گویند - جلوگیری یا کاهش ضایعات مواد غذایی در ایران یک ضرورت

آمارها می گویند - جلوگیری یا کاهش ضایعات مواد غذایی در ایران یک ضرورت ملی است # تهران - خبرگزاری جمهوری اسلامی 14/11/74 آیا تاکنون به میزان تولید محصولات غذایی و امارهای مربوط به صادرات ، واردات ، مصرف و ضایعات این مواد ارزشمند و حیاتی فکر کرده اید ؟ ایا می دانید در این چرخه حیاتی کشور چه سرمایه عظیمی در گردش است و به چه میزان درامدها و هزینه های کشور را شامل می شود ؟ بی شک اگر عموم مردم کشور و کلیه عوامل چرخه تولید تا مصرف و دستگاههای ذیربط به دقت، به این آمار وارقام توجه کنند، بخش عمده ای از مشکلات در بخش کشاورزی و مواد غذایی حل خواهد شد.
بر اساس آمارهای اعلام شده سالانه 30 درصد از محصولات کشاورزی کشورمان از زمان برداشت تامصرف از بین می رود بطوری که دکتر کلانتری وزیرکشاورزی میزان ضایعات مواد غذایی و محصولات کشاورزی سالجاری کشورمان را بین 5 تا 7 میلیارد دلار اعلام می کند.
البته در مورد اینکه در چرخه تولید تامصرف مهمترین عامل ضایعات محصولات کدام است ؟ ، کارشناسان مسایل اقتصادی نظرات متفاوتی دارند.
در عین حال بیشتر کارشناسان معتقدند که ضایعات محصولات در ایران در مرحله تولید، توزیع و تبدیل بیشتر از مرحله مصرف است .
سال گذشته حدود 52 میلیون تن محصولات کشاورزی اعم از زراعی ، باغی ، و صیفی جات در کشور تولید شده است که از این میزان حدود 21 میلیون تن محصولات باغی و صیفی و 31 تن محصول زراعی بوده است .
یک کارشناس امور کشاورزی می گوید از 21میلیون تن محصولات باغی و صیفی 6 میلیون تن یعنی 5/28 درصد ان به خاطر عواملی از جمله نبود انبار مناسب ، ماشینهای سورتینک ، (درجه بندی ) و کمبود و فرسودگی و پایین بودن ظرفیت صنایع تبدیلی کشور از بین رفته است .
یکی دیگر از عوامل ضایع کننده محصولات باغی در کشور استفاده از انبارهای سنتی برای نگهداری محصولات است . اکنون مشکل عمده ای را که باغداران بویژه در مناطق دور افتاده کشور مطرح می کنند نبود و یا کمبود سردخانه با ظرفیت مناسب است .
مطالعات نشان می دهد که شرایط نگهداری محصولات کشاورزی و مدیریت ان نسبت مستقیمی با ضایعات این محصولات دارد .
مهندس احمدی یکی از کارشناسان مواد غذایی می گوید میزان ضایعات در کشور بسیار بالاست بطوری که امارها،ایران را جزو سه کشوری قرار داده اند که دارای بالاترین ضایعات مواد غذایی در جهان است .
وی می گوید در حال حاضر میزان تولید گندم سالانه حدود 5/11 میلیون تن است که با توجه به مصرف کشور ایجاب می کند که حدود 5/2 میلیون تن نیز از خارج وارد کنیم.
وی ادامه می دهد اما در همین حال میزان ضایعات گندم کشور نزدیک به 5/2 میلیون تن است یعنی بطور تقریبی برابر با میزانی است که گندم وارد می کنیم.
احمدی می گوید ارزش گندم وارداتی کشور بدون در نظر گرفتن هزینه حمل حدود 500 میلیون دلار است که در صورت جلوگیری از ضایعات ان می توان این مبلغ را در توسعه و نوین سازی کشاورزی هزینه کرد.
وی می گوید دولت می تواند با بکارگیری هزینه های واردات در تامین نهاده های کشاورزی و اموزش کشاورزان ، از ضایعات محصولات کشاورزی بکاهد تا دیگر نیازی به واردات این محصولات نداشته باشیم .
به این ترتیب باید بپذیریم که کشورمان دچار یک مشکل اساسی است یعنی بالابودن میزان ضایعات نسبت به واردات محصولات کشاورزی و غذایی است .
مهندس تمیز کار از کارشناسان کشاورزی در این زمینه می گوید از میزان خسارات وارده از طریق ضایعات این محصولات بر کشور هنوز ارقام دقیقی وجود ندارد .
وی با اشاره به اینکه برای واژه ضایعات هنوز تعریف دقیقی ارائه نشده است،می گوید از نظر تعاریف بین المللی و فائو محصولاتی که پیش از برداشت از بین می روند جزو ضایعات به حساب نمی ایند . حتی برای محصول باغدارانی که به دلیل نداشتن انبار ، سردخانه و یا صرفه اقتصادی از درخت برداشت نمی کنند، نیز نمی توان واژه ضایعات را بکار برد .
او معتقد است پیش از انکه میزان ضایعات را براورد کنیم باید تعریف دقیقتری از ضایعات بدهیم و بر اساس ان ارزش ضایعات را در کشور تخمین بزنیم .
در حال حاضر یکی از بحثهای مهم و مطرح روز"دورریز"یا ضایعات نان است .
اگر چه خیلی ها ارزان بودن قیمت نان و پرداخت یارانه از سوی دولت راعامل اصلی دورریز یا اسراف این ماده غذایی می دانند اما بسیاری از کارشناسان معتقدند که ضایعات در مراحل مختلف تولید ، واردات ، و تبدیل بیش از مرحله مصرف است .
ضایعات گندم را می توان از جمله در خیابانهای شهرهای ساحلی و مناطق حاصل خیز کشور مشاهده کرد . کامیونهایی که گندم حمل می کنندبه دلیل نقص در کانتینر خود و وجود روزنه های فراوان در محل بار گندم ، میزان متنابهی از ان را به هدر می دهند ، ضمن انکه نقل و انتقال چند مرحله ای این محصول استراتژیک نیز ضایعاتی را به دنبال دارد .
مساله دیگری که مورد توجه چندانی قرار نمی گیرد ، نظارت همه جانبه بر مرحله تبدیل گندم به آرد و سپس نان است . هم اکنون بیش از یک سوم نانی که اکثر نانوایی ها به مردم می دهند قابل مصرف نیست.
هنگامی که از نانوایی ها علت را جویا می شویم می گویند آرد مرغوب نیست و مردم معتقدند که آرد نامرغوب و عدم نظارت بر چگونگی کار نانوایی ها، هر دو عامل دورریز و ضایعات این محصول مهم غذایی در کشور است .
بهرحال انچه را که نمی توان نادیده گرفت ارزش خسارات وارده بر محصولات کشاورزی کشور است که حدود7 میلیارد دلار براورد می شود و این مقدارهنوز ضایعات دوره مصرف را شامل نمی شود.
ضرورت ایجاد مکانیزمهای مطمئن و کارا برای جلوگیری یا کاهش از ضایعات محصولات کشاورزی و غذایی زمانی بهتر احساس می شود که بدانیم با افزایش رقابت در بازار بین المللی محصولات کشاورزی و کاهش یارانه این محصولات در کشورهای عضو سازمان تجارت جهانی ، بهای غلات دریک سال اخیر تقریبا سه برابر شده و از 120 دلار به حدود 400 دلار در هر تن رسیده است .
با جلوگیری از ضایعات مواد غذایی،ایران قادر خواهد بود ازهزینه واردات این مواد برای توسعه زیربنایی کشاورزی استفاده کند چراکه با رشد جمعیت کشور نیاز به تامین مواد غذایی بیشترخواهد شد و در صورت عدم جلوگیری از روند ضایعات باید هر ساله منابع بیشتری را برای واردات محصولات غذایی تخصیص داد.
انجام این مهم بی شک نیازمند یک عزم و همت ملی و ایجاد حس مسوولیت در کلیه افراد جامعه از تولیدکننده تا عوامل واسطه یی و مصرف کنندگان است ضمن انکه برای نهادینه کردن چنین حرکتی مسوولان کارشناسان و دست اندرکاران دستگاههای مربوط باید برنامه هایی بر اساس معیارهای صحیح همراه با نظارت را طراحی کنند.
بسیاری از کارشناسان اعتقاد دارند که چرخه تولید تامصرف محصولات کشاورزی و غذایی در ایران نیازمند یک اصلاح جدی توام با ارایه یک الگوی مصرف منطقی است .
گروه گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی