نقش های 'برم دلک ' از اندیشه و کوه،زدوده می شوند
..................................................
تهران ، خبرگزاری جمهوری اسلامی 89/09/22
فرهنگی.میراث.برم دلک
به یاد خاطرات شیرین گذشته راهی جایی شدم که نامش از ذهن و زبان بسیاری
ازمردم شیراز رخت بربسته است. هم نام محل برای مردم نا آشنا شده و هم راه
رسیدن به آن چقدر ناآشناست: تعمیرگاه ها ، کارگاه ها و مغازه ها چشم
انداز طبیعت را گرفته اند و از میان آنها گذرگاهی به ' برم دلک ' راه
دارد.
دشت سرسبزی نمی بینم و از افراد محلی سراغ برم دلک را می گیرم ، راهی
ناهموار را پیدا می کنم وبا وحشت از کنار آن می گذرم چون هرلحظه ممکن است
چرخ های ماشین از این راه باریک منحرف شود و به داخل بستر خشک رودخانه
بیفتد.
رودخانه برم دلک با زباله های مانده و پوسیده به سان عجوزه ای زشت و
لجباز به هر رهگذری دهن کجی می کند ، عفریت خشکسالی آب رودخانه را
خشکانده است.
اما رهگذران روزگار هم به آن رحمی نکرده اند و گوشه و کنار رودخانه را
محل دفن زباله هایشان کرده اند و چهره آن را کریه تر و زشت تر کرده اند.
آن خاطرات چه بود و کجا رفت ؟
خاطره ای که درمتن تصویراست: درختان درهم پیچیده، کوه و دشت سرسبزبا
شقایق های قرمز، رودخانه پرعمق و پرآب برم دلک.
خاطره شادی ها و شیطنت های کودکانه در یک روز سیزده بدر ، یادگاری مانده
در تصویر.
همانطور که به عکس نگاه می کنم، روزهای خوشی را که با خویشان برای تفریح
به برم دلک رفته بودم مانند فیلمی از جلوی چشمم می گذرد.
ازکنار کوه سنگی که بر روی آن نقش هایی حجاری شده بود بالا می رفتیم و
رودخانه خروشان در زیرپایمان از سرخوشی هیاهو می کرد، دوان دوان به دنبال
بزرگترها مسیر کوه را طی می کردیم و به جایی که به آن قصر ابونصر یا تخت
ابونصرمی گفتند می رسیدیم.
از فراز کوه دشت های پراز گل و سرسبز بسیار دیدنی بود و در راه بازگشت
بغل بغل گلهای صحرایی می چیدیم و دوباره به سرچشمه می آمدیم تا روزی را
در کنار آن با شادی بگذرانیم.
اینک دیگر نه از سرسبزی و سبزه، خبر است و نه آن شقایق های قرمز و زیبا
در برابر نسیم می چمند.
نقش های برجسته در دل کوه به سختی پیداست.
از کناره، راه پیدا می کنم و تابلو رنگ و رو رفته آن را می خوانم : '
نقوش برجسته برم دلک ، سه نقش برجسته حجاری شده در بدنه این کوه متعلق به
دوره ساسانیان است که نقش اول یکی از شهریاران ساسانی ، نقش دوم بهرام
دوم و نقش سوم شاپور اول است.این اثر در تاریخ 15/10/1310 به شماره 71 در
فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.'
کارخانه مخروبه ای روبه روی برم دلک،توجهم را جلب می کند به این طرف
رودخانه می آیم و از حیاط کارخانه که رو به پشت رودخانه باز است می گذرم،
قبرستانی در آنجاست که من ردی از آن در خاطرات کودکی ام ندارم.
با اندوهی که احساس می کنم خاطراتم را در اینجا جا گذاشته ام سوار ماشین
می شوم و راه را به سوی قصرابونصر ادامه می دهم.
ازرهگذران ناآشنا که چهرهای مانند زردپوستان چشم بادامی دارند ، سراغ قصر
را می گیریم ، کوچه ای باریک که شاید حکایت از تنگ نظری ایام دارد به
سوی این اثر تاریخی باز است.
راهی که از کنار پسماندهای فاضلاب خانه های اطراف منطقه به سوی کوهپایه ای
که قصر ابونصر باز شده هدایتگر راه کوه است.
درزیردست قصر ابونصر، مزرعه های کلم با چند کارگر چشم بادامی و سیه چرده،
جای دشت های سرسبز و گل های صحرایی را پرکرده و خطی سیاه بر روی خاطراتم
می کشد.
به قصرابونصرکه تنها دیواره های عظیم آن برپاست نزدیک می شوم،کبوتران
سفیدی که در کناره های دیوار لانه کرده اند با وحشت پرواز می کنند گویی
ترس دارند که انسان ها به این مکان نزدیک شوند و ناآبادی بیفزایند .
در کنار دیوارها، زباله های مانده از سالها دیده می شود.
پرسشی در اندیشه ام جولان می دهد و پوزخندی بر چهرهام می نشاند: آثار
تاریخی ما چقدر گرانبهاست ؟
به خانه برمی گردم ، عکس را در قابی شیشه ای می گذارم تا آسیب نبیند و
اگر روزی خواستم برای فرزندانم و نوه هایم یادی ازبرم دلک خاطره انگیز
داشته باشم،عکس را نشان دهم چون برم دلک دیگر آن برم زیبا نیست بلکه تنها
متروکه ای پراز خاک و زباله از آن برجای مانده است.
برم چه معنایی دارد؟ برای معنای آن به یاد برخی فرهنگ نویسان واژگان
افتادم که می نویسند: برم بر وزن شرم .
این واژه به معنای بستن آب و جلوگیری از حرکت آب در مسیر و هدایت آن در
مسیر دلخواه است.
یکی از استادان بنام دانشگاه شیراز معتقد است: در گویش فارسی، برم به
معنای چشمه است و عمق آب این چشمه یعنی برم دلک در برخی نقاط آن به چهار
متر تا حد متوسط 5/2 متر می رسد و تردیدی نیست که آب این چشمه در دوره
ساسانیان مقدس بوده است زیرا ساسانیان نقوش خود را عمدتا درجاهایی که آب
مقدس وجود داشته نقش کرده اند.
دکتر جمشید صداقت کیش به ایرنا گفت: در سالهای 1311 تا 1313 گروهی علمی
از موزه متروپلیتن نیویورک در قصر ابونصر کاوش هایی انجام دادند و نمونه
های سفال و قطعات ظروف سنگی از دوره هخامنشی و سکه و آثاری از عهد سلوکی
، اشکانی و ساسانی را در آنجا کشف کردند.
وی درگفت و گو با ایرنا افزود:براساس مطالعات انجام شده ، در زمان
اشکانیان این بنا ، ساختمان محکمی بوده است که تا سده پنجم هجری قمری از
این ساختمان استفاده می کردند.ابونصر والی فارس در سال 420 هجری قمری در
این ساختمان زندگی می کرده و به همین دلیل این بنا به قصر ابونصر معروف
شده است.
در این تپه چند قطعه نقش برجسته از نوع نقوش تخت جمشید و آستانه سنگی در
وجود داشته که خانم تلیا باستان شناس ایتالیایی زمانی که بر روی تز
دکترای خود در مورد پلکان ورودی تخت جمشید کار می کرد تشخیص داد که
آستانه در سنگی مربوط به تخت جمشید است.
آستانه در سنگی موجود در قصر ابونصر در سال 54 به تخت جمشید منتقل شد و
در جای خود قرار گرفت .
به گفته صداقت کیش ، قصر ابونصر در 24/6/1310 به شماره 13 در فهرست آثار
باستانی ایران به ثبت رسیده ، حریم و محدوده آن مشخص شده است اما در آغاز
انقلاب،عدهای به حریم اطراف آن تجاوز کردند و در اطراف آن ساخت و ساز
انجام شد.متاسفانه در اطراف این اثر باستانی آثاری از حفاریهای غیر مجاز
مشاده می شود و هنوز مخروبه های آن باقی مانده است.
در محدوده قصر ابونصر ، زیارتگاه دست خضر در روستای دست خضر وجود دارد که
در سال 1365 هنگامی که لودر مشغول تسطیح زمین بود ، سرستونی مربوط به
دوره ساسانی کشف شد.
این سر ستون به موزه نارنجستان قوام منتقل شد ، این سرستون نشان می دهد
که شاپور اول ساسانی نذر کرده بود اگر در جنگ بر پادشاه روم پیروز شود در
این مکان (روستای دست خضر) آتشگاهی بسازد و این سرستون مربوط به آن
آتشگاه است.
این استاد دانشگاه گفت: در مجاورت زیارتگاه دست خضر که به تپه ای سنگی
وصل است ، چشمه آب شیرین وجود داشته که در سالهای اخیر خشک شده است.این
بدان معناست که در آن دوران تمدن از مرکز شهر و عادل آباد به قصر ابونصر
و برم دلک منتقل شده است.
چشمه برم دلک از جلو تپه سنگی کم ارتفاعی می گذرد که بر روی آن سه نقش از
دوره ساسانیان بر دل آن حجاری شده ، نقش اول مردی را نشان می دهد که گلی
در دست دارد و به طرف زنی گرفته و زن دست خود را به سوی او دراز کرده
است.
نقش وسط نقش برجسته ای است که احتمال می دهند صورت بهرام پنجم است و نقش
سوم تصویر مرد جوانی با موهای زیاد و کلاه نمدی را نشان می دهد.
این آثار که در سال 1310 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است بدلیل
بی توجهی در حال نابودی است.
صداقت کیش گفت: مردم رهگذر با نوشتن یادگاری روی آنها و در اثر بالارفتن
از این نقوش لطمه زیادی به آنها وارد کرده اند ، حفظ و نگهداری این آثار
نیاز به رعایت کردن مسایل فنی و ایمنی دارد.
مدیر کل میراث فرهنگی ،گردشگری و صنایع دستی استان فارس گفت: قصر ابونصر
که یکی از یادمانهای زمان ساسانیان است در هشت دهه قبل در فهرست آثارملی
به ثبت رسیده است.
محمدرضا بذرگر اضافه کرد: برای حفظ و نگهداری این اثر با همکاری شهرداری
منطقه هفت تلاش شده اما تصرف حریم آن نیاز به اعتباردارد. همچنین منطقه
برم دلک که گردشگاهی خاطره انگیز برای شیرازیهاست نیاز به احیا، حفظ و
نگهداری دارد.
وی ادامه داد: نقوش برجسته برم دلک نیز که از آثار دوره ساسانیان است
برای حفظ و نگهداری اعتبار ویژه نیاز دارد و در صورتی که اعتبارات آن
تامین شود اقدامات لازم در این زمینه انجام می شود.
مدیرکل میراث فرهنگی فارس اظهار داشت: متاسفانه زمین های حریم این اثر
باستانی در ملک یک کارخانه قرار گرفته و مالک آن برای این اراضی سند
گرفته است ، در حالی که حریم آثار باستانی جزیی از آثار محسوب می شود .
بذرگر درگفت وگو با ایرنا افزود: برگرداندن این اراضی به حریم میراث در
صورت پرداخت بهای زمین به مالک آن امکان پذیر است و این مهم نیاز به
اعتبار دارد.
شهردار منطقه هفت شیراز نیز گفت: آثار برم دلک و قصر ابونصر بسیار
ارزشمند است ، این آثار تاریخ و تمدن در فارس و شیراز را به دوران پیش از
اسلام پیوند می دهد.
سعید معصومی افزود: برای ایجاد منطقه گردشگری در برم دلک با میراث فرهنگی
تفاهم نامه ای ایجاد شد ، اما در زمان اجرا با مشکلات روبرو شدیم و کار
تعطیل شد.
شهردار منطقه هفت شیراز گفت: حریم آثار تاریخی قابل خرید و فروش و نقل و
انتقال نیست اما اراضی این محدوده در سال 1354 در تملک یک کارخانه درآمده
و برای آن سند صادر شده است.
معصومی ادامه داد: از سازمان مسکن و شهرسازی و وزیر محترم درخواست شده تا
زمین معوضی به کارخانه داده شود تا بتوان پارک گردشگری را در این منطقه
ایجاد کنیم اما هنوز پاسخی دریافت نشده است.
شهردار منطقه هفت اظهار داشت: برای قصر ابونصر نیز مجموعه گردشگری طراحی
شده است و نیاز به حمایت مسوولان دارد.
اراضی اطراف قصر ابونصر در اجاره کشاورزان است و در حالیکه این محدوده در
حریم قصر ابونصر قرار دارد و جزو اراضی ملی محسوب می شود.
آثار تاریخی شناسنامه و هویت منطقه است و میراثی گرانبها از گذشتگان است
که به دست ما رسیده است ، نباید با غفلت و بی توجهی ها آنها را از بین
برد و پاسخی برای آیندگان نداشت.
شماره 057 ساعت 11:47 تمام
