سنندج مرکز استان کردستان را بشناسیم
#
خبرگزاری جمهوری اسلامی 88/01/04
اجتماعی.گردشگری 88.تاریخچه.سنندج
سنندج- سنندج مرکز استان کردستان در دامنه شرقی کوه آبیدر یکی از شهرهای
زیبای غرب کشور محسوب می شود که با برخورداری از جاذبه های تاریخی و
طبیعی به یکی از مراکز اصلی گردشگری استان تبدیل شده است.
به استناد گفته مورخین، قلعه سنه دژ (سنندج ) را سلیمان خان اردلان والی
کردستان در زمان شاه صفی ـ 1052 ه ـ .ق ) آباد ساخت و کلمه غم ها را که به
حساب ابجد 1046 می شود ماده تاریخ آن قرار داد.
هیچیک از جغرافی نویسان اسلامی این شهر را به این اسم در آثار خود ذکر
نکرده اند در برخی از کتب می خوانیم سنه دژ در سالهای 488 قبل از میلاد
مسیح موجودیت و رسمیت داشته است.
در آن سالها آرتوباران پسر داریوش هخامنشی استاندار آذربایجان، طغیان
کرده و چون شکست خورد به سنه دژ در کردستان گریخت و در قلعه آن مکان رفته
و تحصن کرد.
سین دژ در زبان پهلوی هخامنشی یکی از اسامی آفتاب بود.
آریان مورخ معروف راجع به سین دژ می گوید قلعه ای بود واقع در یک دشت
محاط از کوه و ایرانیان عقیده داشتند که آن قلعه را (دا-آه-وه ) ساخته
استدا آه وه کلمه ای است که در زبان فارسی امروزی به دیو تبدیل شده است و
این بدان معنی بود که معتقد بودن دیواره های قلعه چنان محکمند که انگار
آنرا بشر نساخته است.
البته آریان به این روایت خرافی اعتقاد نداشته و اعلام کرده است که سین دژ
بدست ((اشتو ویگو)) پادشاه معروف قوم ماد ساخته شده است که در ساخت آن
از اسیران آشوری استفاده کرده است.
سینه دژ را سینه کوه و سانان دژ یعنی قله امیران و قلعه عقاب نیز معنی
کرده اند بیشتر مورخان نام سنندج را سینه دژ می دانند که نشان از حصاری
محکم بر قلعه ایکه در محل سنه دارد.
همچنین احتمال دارد که سنندج از ترکیبسنان دچ بوجود آمده باشد که به
معنای دژ سخت چون سنان یا سندان آهنگری است و یا به تعبیر دیگر،سانا دژ
یعنی دژ سلاطین دلایل تاریخی روشن می سازد که هر زمان حکومت مرکزی تضعیف
شده است با شجاعت و دلاوری بیش از حدی به حفظ حدود و ثغور خود پرداخته و
هیچگاه ننک اسارت را نپذیرفته اند در گذشته بجای شهر فعلی شهری بنام ((
سیر)) وجود داشت که این کلمه در فارسی به معنای ((سی سر)) استمجاور سی سر
،محلی بود به نام صد خانیه (صد خانه ) که احتمالا به مرور زمان این نام به
سنه تغییر یافته است.
سنندج مدت چهار قرن تحت حکومت موروثی خاندان اردلان بود که نسبت خود را به
ساسانیان می رساندند کریم خان زند در سال 1146ه ـ ق سنندج را ویران کرد و
پس از یک دوره هرج و مرج،خسرو خان اردلان در سنندج مستقر شد.
آقا محمد خان نیز به پاس خدمات وی سنقر را نیز ضمیمه قلمرو او کرداز سال
1214تا 1240 ه ـ ق امان الله خان پسر خسرو خان در سنندج حکومت کرد که در
این مدت اصلاحات زیادی برای آبادانی و عمران شهر سنندج بعمل آمد.
در حکومت رضا قلی خان اردلان بین اعضای این خانواده اختلافاتی بوجود آمد و
پس از یک سلسله کشمکشها،سرانجام امان الله خان برادر رضا قلی خان به
حکومت رسید و در حقیقت این شخص آخرین والی موروثی سنندج بود که از سال
1265 تا 1284 ه ـ ق حکومت کرد.
درسال 1284 هجری قمری دولت مرکزی،حاج میرزا معتمد الدوله عموی ناصرالدین
شاه را به حکومت کردستان منصوب کرد که تا سال 1291 ه ـ ق در آنجا حکمرانی
کرد.
درحال حاضر سنندج مرکز استان است و یکی از شهرهای زیبای استان کردستان و
غرب کشور محسوب می شود.
سنندج مرکز این شهرستان و استان کردستان است که در فاصله 520
کیلومتری جنوبی غربی تهران در مسیر آسفالته میاندوآب ـ کرمانشاه و
زنجان ـ کرمانشاه قرار دارد.
به دلیل کوهستانی بودن منطقه کردستان ، شهر سنندج که دارای دشت ،
قشلاق و رودخانه است ، همشه عامل جذب عشایر کوچ روی کرد بوده است
این شهرستان دارای شهر دیگری به نام -شویشه < است و جمعیت آن
طبق برآورد سال 1379، 388138 نفر بوده است .
وجه تسمیه شهر سنندج (سنه یا سنه دژ) که از شهرهای کهن و مقدس
است به آیین مهر و زردشت د این بخش ایران باز می گردد.
ارتباط این شهر و نواحی مجاور آن با اساطیر پهلوانی آریایی از
اهمیت و قدمت این شهر حکایت می کند.
این شهر در قدیم روی تپه بزرگی در کنار رودخانه قشلاق به نام -
پیالکه توش نوذر< قرار داشته . قلعه حسن آباد که دژی ساسانی بود،
نزدیک این شهر واقع بود و هماره به عنوان پادگانی برای حمایت از
این شعر عمل می کرد.
شهر کهن -سنه دژ< احتمالا در اثر زلزله و هجوم مغول ویران شد و تا
زمان صفوی به صورت دهکده ای به حیات خود ادامه داد.
مرکز حکومتی این شهر پس از ویرانی ، به قلعه حسن آباد منتقل شد.
شهر جدید سنندج در دوره صفوی و در روزگار شاه صفی در سال 1046 هجری
قمری توسط -سلیمان خان اردلان < پایه گذاری شد.
سلیمان خان مرکز حکومت را از قلعه های حسن آباد و پلنگان به شهر
سنه منتقل و اقدام به آباد ساختن آن نمود.
وی قلعه حکومتی را با استحکام تمام در بالای تپه ای بنا نهاد و
عمارات ، حمام ، مسجد و بازار را در خارج و اطراف قلعه ساخت .
او با احداث یک رشته قنات در دشت -سرنووی < در فاصله هزار قدیمی
شهر که در سال 1309هجری قمری در اثر توسعه شهر داخل محدوده شهر شده
بود آب را به داخل شهر و میان قلعه هدایت کرد.
گسترش شهر مربوط به زمان -امان الله خان اردلان < است . او قلعه
حکومتی را توسعه دادو چندین تالار و عمارت در آنجا ساخ و در فاصله
سال های 30ـ1220 هجری قمری با احداث عمارت های ، بازار، کاروان سرا و
مسجد از جمله مسجد معروف به -دالاحسان < در میان شهر به توسعه شهر
پرداخت .
همچنین در سال 1222 هجری قمری باغ و عمارت خسروآباد را توسعه بخشید.
سنندج به لحاظ موقعیت جغرافیایی و فعالیت های شهرسازی عصر صفوی و
قاجار، از بافت شهری سنتی با ارزشی برخوردار است که بناهای
مسکونی و عام المنفعه متعددی مانند حمام ، مساجد، بازار و تکیه در آن
باقی مانده است .
بافت قدیمی شهر سنندج ، مسجد دارالاحسان ، مسجد دارالامان (مسجد والی )،
بازار قدیمی و بازار سرتپوله ، مسجد رشید قلعه بیگی ، مسجد میرزا فرج
الله ، قرآن نگل در مسجد روستای نگل ، مسجد وزیر، مسجد خورشید لقاخانم
، مسجد وکیل ، مسجد و تکیه عبدالله بیک ، مسجد ملااحمد قیامتی ، مسجد
آویهنک ، کلیسای سنندج ، امامزاده پیر عمر، امامزاده هاجر خاتون
امامزاده طاقه گوره ، مقبره شرف الملک ، بقعه شیخ نجم الدین ، پل
قشلاق ، حمام پاشاخان ، حمام خان ، حمام دوخزینه ، حمام شیشه ، حمام
صلاحی ، حمام عبدالخالق ، حمام وکیل الملک ، عمارت آصف دیوان ، عمارت
و باغ آیت الله مردوخ ، عمارت امجدالاشراف ، عمارت سرهنک آزموده
اردلان ، مجموعه عمارت شیخ محمدباقر غیاثی ، خانه گله داری ، خانه
مجتهدی ، عمارت مشیر دیوان ، خانه معمارباشی ، عمارت ملالطف الله شیخ
الاسلام ، عمارت ملک التجار، عمارت وکیل الملک ، عمارت خسروآباد،
ساختمان شهرداری ، باغ امیریه ، باغ امانیه ، آبیدر، موزه سنندج و
موزه تاریخ طبیعی است.
610/587
