توتستانها قدیمی ترین تفرجگاه مردم در آذربایجان غربی هستند
#
خبرگزاری جمهوری اسلامی 88/04/08
اجتماعی.تفریحات.توتستان
گزارش از: علی اصغر شادجو
ارومیه- دیربازی است که از نشستن خانواده ها در کنار توتستانهای بزرک و
مملو از درختان سر به فلک کشیده توت در آذربایجان غربی می گذرد.
گرد و غبار صنعت و زندگی ماشینی باعث عدم توجه به سلامت و تفریحی سالم در
میان انسانها شده است.
پارکها و فضاهای سبز اکنون تنها مامن مردم خسته از درگیریهای زندگی
روزمره در شهرهاست.
دراین میان توتستانها که زمانی به عنوان بهترین تفرجگاه مردم در شهرهای
آذربایجان غربی بود، پس از سالها بی مهری، اکنون دوباره رونق گذشته خود
را بدست آورده است.
با نزدیک شدن تابستان و گرم شدن هوا هر روز شاهد هجوم علاقه مندان و مردم
خسته از کار روزانه به صحنه طبیعت و توتستانهای قدیمی ولی تازه جان گرفته
شهرهای استان هستیم.
شهرهای ارومیه و خوی به عنوان اصلی ترین خاستگاه توت در استان مطرح هستند
و هیچگاه در میان مردم شهرستان خوی مغازه ای برای فروش توت پیدا نمی شود
، چرا که میوه توت با زندگی این مردم عجین شده است و هر کس چه مسافر و چه
بومی از هر کجا و دیار به هر میزان که بخواهد، خود توت از سرشاخه ها می
چیند و تناول می کند.
آذربایجان غربی با برخورداری از تمدن کهن و آثار تاریخی غنی و جاذبه های
متعدد فرهنگی و طبیعی به عنوان یکی از قطبهای مهم گردشگری، توان بالقوه
فراوانی در بهره گیری از صنعت گردشگری دارد.
شرایط آب و هوایی مناسب، پوشش گیاهی، رودها، چشمه ها، غارها ، آبشارها ،
پارکهای جنگلی ، جزایر ، قلعه ها و دژها ، مساجد و بازارها ، گونه های
مختلف گیاهی و جانوری، اماکن و ابنیه تاریخی ، صنایع دستی ، تاکستانها ،
توتستانها و باغات اطراف شهر ، جلگه ها و دامنه های پر از گلهای وحشی،
سوغات نقل بیدمشک ارومیه ، قالیچه های تکاب ، دست بافته های عشایر ، لباس
های رنگی محلی و از همه مهمتر مردم خونگرم و مهمان نواز ، زمینه مناسبی
برای جذب مسافران و جهانگردان و ایجاد مراکز تفریحی خدماتی را فراهم
آورده است.
توتستانها نیز در این میان به عنوان قدیمی ترین گردشگاههای طبیعی مردم
آذربایجان غربی این روزها اوقات شیرینی را برای مردم استان فراهم می
آورند.
توت یک درخت قدیمی و تاریخی در اکثر کشورهای جهان موجود است و معمولا
درختی است مقاوم و کم نیاز که در اکثر مناطق با آب و هوای گوناگون رشد می
کند و حتی می تواند به ارتفاع تا 25 متر نیز برسد.
بعضی از درختان توت فقط گلهای نر تولید نموده و بنابراین میوه نمی آورند
و این نوع درختان به عنوان یک درخت زینتی سایه دار بسیار مناسب هستند.
از انواع میوه توت در ساخت مربا ، آب میوه و بصورت خشک به عنوان تنقلات
استفاده می شود.
از میان گونه های توت در جهان، دو گونه توت سفید و زیرگونه آن توت مجنون
و شاه توت در ایران مشهور هستند.
توت سفید درختی است به بلندی ده تا پانزده متر که دارای میوه ای آبدار،
شیرین و لذیذ است.
درخت توت سفید، بزرک تنومند و دارای برگهای پهن است که در تغذیه کرمهای
ابریشم نیز مورد استفاده قرار می گیرد.
توت سفید سرشار از املاح معدنی، تانن ، مواد چربی و ویتامینهای A و C می
باشد و جوشانده پوست خشک شاخه های جوان و تازه درخت توت نیز برای لینت
مزاج بسیار مفید است.
شاه توت یا توت سیاه که ارتفاع درخت آن به سه تا پانزده متر یا بیشتر هم
می رسد و تا قرن پانزدهم میلادی درخت شاه توت را برای استفاده از برک آن
در صنعت پرورش کرم ابریشم، به طور گسترده در اروپا و بخصوص در ایتالیا می
کاشتند که بعدها درخت توت سفید جایگزین آن شده است.
توت مجنون نیز معروفترین زیرگونه توت سفید، به دلیل شباهت شکل چتری زیبای
آن با شاخه های آویزان بید مجنون و داشتن برگهای سبز بزرک، اغلب به
عنوان درختی زینتی کاشته می شود و میوه آن ، که سرانجام سیاهرنک و نسبتا
شیرین می شود، خوراکی است.
میوه شیرین و مطبوع توت خوراک انسان و برک آن خوراک کرم ابریشم است.
میوه سفید توت را خشک می کنند و این میوه های خشک با اینکه شیرین هستند
اما برای ابتلایان به بیماری قند ضرری ندارند.
میوه توت چه خشک و چه تازه، خشکی دماغ را برطرف می کند و از دوستان کبد و
طحال است.
جوشانده پوست ریشه و برک توت ادرار را زیاد می کند و شیره برگهای آن به
عنوان تب بر و التیام دهنده زخم در گذشته استفاده می شد، عصاره برک توت
ضد سم قوی است و قند توت باعث چاقی نمی شود.
افزون بر هشت توتستان بزرک در اطراف و داخل شهرستان ارومیه و نیز ده ها
توتستان در مسیرها و جاده های خارج از شهر که بعد از سالیان ، دوباره
مورد توجه مردم قرار گرفته اند هنوز هم محلی برای گردش و تفریح و استراحت
مردان، زنان و کودکانی است که از گرمای تابستان و شلوغی شهرها به آنها
پناه می برند.
قبل از آنکه پارکها و فضاهای سبز شهری در شهرها خودنمایی کنند، تنها
توتستانها بودند که مردم را برای گردش و تفریح و خوردن میوه های شیرین
توت به سوی خود جلب می کردند.
اکنون نیز هر روز عصرها شاهد حضور انبوهی از خانواده ها در زیر سایه های
درختان سر به فلک کشیده توتستانهای این استان هستیم .
در ایام نه چندان دور چهارگوشه شهرهای آذربایجان غربی مملو از توتستانهای
بیشماری بود، ولی توسعه بی رویه شهرها همه این فضاهای شاد و مفرح را به
خانه ها و آپارتمانهای تنک و بی حیاط تبدیل کرده است.
ولی با توجه به فرهنک سنتی مردم آذربایجان غربی تعدادی از زمین داران
اطراف شهرهای مهم از جمله ارومیه در سالهای اخیر مجددا اقدام به ایجاد
توتستانهای جدید کرده اند که هم اکنون به باردهی رسیده اند.
این توتستانها، علاوه برآنکه موجب توسعه فضاهای سبزشهرها شده اند، امکان
اشتغال و درآمد قابل توجهی را نیز برای بسیاری از جوانان فراهم کرده است.
توتستانها از گذشته تابع مقرراتی و عرفی هستند که ازسوی مشتریان و گردش
گران کاملا رعایت می شود.
در توتستانها صندلی هایی برای مسافران و گردشگران تعبیه شده است، هیچ
گردشگری حق بالا رفتن و چیدن توت را از درختان ندارند، این صاحب توتستان
است که سهم هر گردشگری را همراه با مقداری دوغ به مشتریان عرضه می کند.
باغبانان توتستان در پای هر درخت که مهمانان انتخاب می کنند با یک وسیله
ای چوبی به تنه درخت می کوبند وتوت ریخته شده بر روی پارچه ای بزرک که به
اصطلاح پیراهن گیری گفته می شود در پای درخت نگاه داشته می شود بصورت
کاملا تازه جمع آوری و در اختیار مشتری قرار می گیرد.
در توتستانها انواع خوردنی ها و نوشیدنی های دیگر از جمله شربت به لیمو
یا دوغ تازه به مشتریان عرضه می شود.
دوغ سنتی ایرانی یکی از بهترین نوشیدنی ها به همراه مصرف توت در میان
مردم است که بنا به اعتقاد عموم و نیز نظر پزشکان و متخصصین مصرف دوغ پس
از خوردن توت باعث جلوگیری از نفخ و شکم درد می شود که این امر مورد توجه
خاص خانواده های سنتی ارومیه نیز است.
از آن جایی که درختان توت اکثرا در اطراف امام زاده ها و مکانهای متبرک
کاشته می شوند، برای مردم آذربایجان غربی از نوعی تقدس برخوردارند.
به اعتقاد مردم آذربایجان غربی چوب درخت توت نیز مقدس است و نباید به هر
مشتری و هر خریداری فروخته شود چرا که ممکن است به آلات موسیقی تبدیل شود
که این امر دور از تقدس درخت توت است.
در قدیم صاحب هر باغ توتی درختان خشک و یا بریده شده خود را وقف یکی از
مساجد می کرد تا در فصل زمستان برای گرمایش مسجد استفاده شود.
به خاطر همین تقدس درخت توت، در برخی از نقاط استان درختانی با عمری بیش
از 500 سال وجود دارند.
آذربایجان غربی در حال حاضر دارای 73 هکتار توتستان است که سالانه 500 تن
توت از آنها برداشت می شود.
در این استان انواع توت سفید، شاه توت (توت سیاه ) ، بیدانه و دانه دار
وجود دارد که بهترین آنها در شهرستان خوی به عمل می آید.
در گذشته پرورش کرم ابریشم نیز در آذربایجان غربی متداول بود که در سال
های اخیر به دلیل تخریب باغستان های توت تنها در شهرستان سردشت آن هم به
طور محدود پرورش داده می شود.
توت جزو میوه های کاملا ارگانیک است زیرا هیچ آفت و بیماری ندارد.
قند موجود دراین میوه برای استفاده بیماران دیابتی بسیار مفید است و میوه
خشک شده این محصول نیز به عنوان یک ماده شیرین در کنار چای می تواند
مورد استفاده قرار گیرد.
از قسمتهای مختلف درخت توت نیز استفاده های زیادی می شود ، به عنوان مثال
برگهای جوان توت در التیام سوختگی، انواع ورم ها و زخمها مورد استفاده
قرار می گیرد.
باغستانهای توت آذربایجان غربی، یادآور لحظه های شیرین گذشته های دور
برای سالخوردگان و امیدی برای فردایی بهتر برای جوانان می باشد.
7130/1139/587
