به یاد شیون فومنی ، مردمی ترین شاعر گیلان
#
خبرگزاری جمهوری اسلامی 88/06/08
فرهنگی.ادبیات.شاعر.شیون فومنی
فومن - شهریورماه هرسال بهانه ای است تا یادی از شیون فومنی به عنوان
مردمی ترین شاعر گیلان زمین به عمل آید.
شیون فومنی (میر احمد سید فخری نژاد) از شاعران محبوب و مشهور خطه شمال
در سوم دی ماه 1325هجری شمسی در شهرستان فومن استان گیلان دیده به جهان
گشود.
او تحصیلات ابتدایی خود را در رشت سپری کرد و بعد از آن به کرمانشاه
کوچ نمود و دوره دبیرستان را تا اخذ دیپلم طبیعی در سال 1345 در آنجا
گذراند.
شیون در سال 1346 وارد سپاهی دانش درطارم زنجان شد و یکسال بعد به
استخدام اداره آموزش و پرورش استان مازندران درآمد ودر سال 1348 وارد
زندگی زناشویی شد.
وی تا سال 1351 با تمام مشکلات دست و پنجه نرم کرد و عاشقانه به رسالت
خود که همانا تعلیم و تربیت بود پرداخت و پس از آن نیز دردیگر نقاط گیلان
به این شغل شریف باز هم ادامه داد.
او در سال 1374 مبتلا به بیماری نارسایی کلیه شد و یک سال بعد برای
درمان این نارسایی به وسیله دیالیز به تهران کوچ کرد و در همین سال با
توجه به درد بیشمار موفق به اخذ فوق دیپلم (تجربی ) از دانشگاه تربیت معلم
گشت.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری جمهوری اسلامی، شیون فومنی یکی از شاعران
نیرومند زمان ما بود که وی را باید شاعر دو زبانه نامید.
به طور کلی شاعران دو زبانه هم در بین مردم منطقه خود رسوخ می کنند و
هم در گستره ملی جایگاه ویژه می یابند.
شیون فومنی به عنوان یکی از شاعران موفق دو زبانه در حوزه شعر محلی و
بومی گیلکی را که داشت در محاق فراموشی قرار می گرفت سینه به سینه تا آن
سوی مرزهای کشورمان اشاعه و ارائه نمود و جاودانه گشت و از سوی دیگر در
حوزه شعر فارسی با انتشار مجموعه های شعر فارسی و ارائه قالبهای معمول و
مرسوم شعر فارسی از شاعران تاثیر گذار و توانای شعر معاصر به شمار می رود
تحقیق و پژوهش در زمینه ی فرهنک و ادب گیلان و ارائه مجموعه اشعار
گیلکی در قالب غزلیات، منظومه ها و دو بیتی های محلی است از جمله آثار
قابل تامل و ماندگار اوست.
علاوه بر اینها، ترانه سرایی یکی از جنبه های ادبی و هنری شیون است که
با مهارت، چیرگی و تسلط بر موسیقی، آواها و ملودی های محلی و فارسی از وی
به عنوان موفق ترین شاعر ترانه سرا شناخت که در این حوزه ترانه های
متعددی از وی به وسیله خوانندگان نامور خوانده شده است.
پرداختن به شعر فارسی از تبحر و قریحه سرشار شاعرانه شیون است که با
انتشار مجموعه اشعار فارسی نشان داد از توانایی ها و برجستگی ادبی
برخوردار است و از این نظر گاه شیون، شعر و زبان شعری خود را محدود به یک
زبان، لهجه و منطقه ننموده با بهره گیری از فرهنک و زبان مادری خود در
عرصه زبان و فرهنک ملی که همانا شعر فارسی است پروازهای دیدنی داشته است.
شیون در کنار شعر گیلکی و شعر فارسی فعالیتهای پر دغدغه ای در سایر
حوزه های ادبی داشته است از آن جمله: شعر و ادبیات کودکان، قصه، داستان
کوتاه و فیلمنامه (سناریو) از دیگر آثار ارزشمند اوست که طبعا برشی دیگر
از توانایی های وی به شمار می رود.
شیون فومنی در شعر فارسی در دو شیوه کلاسیک و نو اشعار ماندگاری را از
خود به یادگار نهاده است. غزل های شیون، از جمله برجسته ترین غزل های
معاصر شعر فارسی است که وی را در ردیف ممتازترین شاعر غزلسرا در حوزه غزل
امروز نئوکلاسیک قرارداده است.
غزل های شیون، شیوه تخیل و مضمون پردازی شاعران سبک هندی، تشبیهات،
استعارات، تصاویر و زبان امروزی همراه با تمثیل، ترکیب سازی، مضمون یابی
و پارادوکس های زیبایی را در خود دارد که البته همه اینها در کنار عناصر
بومی و چه با اصطلاحات و ترکیبات زبانی گیلک، همانند: این سفر (این دفعه )،
وعده خلافی، خرسخواری، تن شده، چموش پا تاوه و ... به واقع دیده می شود
که کلمات را به راحتی دستکاری می کند و با آنها فضای تخیلی می سازد.
در غزل های او حتی قافیه ها بسیار طبیعی و زیبا بجا می نمایند. خود
او می گوید: وزن و قافیه و ردیف اگر اندیشیده آید پوشال کم بهایی است که
خار کنی را به کار نمی رود.
تشخیص زبانی او مربوط به گزینش لطیف ترین واژه های رایج است و
ناخودآگاه از واژه های خشک و خشن پرهیز می کند وی بلاغت را با تخیل و
زیبایی در کنار هم نشانده است ؟ به ویژه که سراسر اشعار و مجموعه های او
هوای شمال را دارد و فضای گیلان را می توان در شعر او به وضوح مشاهده کرد.
این گونه بومگرایی که از عناصر سبکی اوست، یکی از محصولات نو گرایی
نیمایی است که شاعر را با محیط خویش، پیوند می دهد.
در کنار غزل، حوزه اشعار کلاسیک، رباعی، دو بیتی، مثنوی، قصیده از جمله
طبع آزمایی های شاعر بوده است که همواره با توجه به ظرفیت قالبها مشاهده
توانمندیها وموفقیتهای شیون هستیم.
اما اشعار نو و اشعار سپید از پر دغدغه ترین لحظه های سرودن شاعر
بوده است که چهره دیگر شاعر را در این قالب به خوبی می بینیم که چقدر از
ظرفیتهای بیانی، زبانی و عاطفی شاعر را با خود به همراه داشته است که تا
بدان پایه شاعری با آن همه غزل های زیبا و دلنشین گرایش خاصی به سرودن
اشعار سپید نشان می دهد.
شیون فومنی با عنوان مردمی ترین شاعر گیلان در اشعار گیلکی خود از
حکایت های فولکوریک محلی سود بسیار برده است.
زبان شعر گیلکی و بسیار ساده و روان است و این همه مدیون اصطلاحات و
کنایات آشنای بومی و افسانه ها و باورهای محلی و تاثیر محیط زیبایی گیلان
و نیز تصویر اوضاع معیشتی مردم آن سامان است، چنین است که مردم این خطه
خود را در شعر او می یابند و با شعرش احساس پیوند و نزدیکی می کنند و از
این چشم انداز از وی می توان بعنوان یگانه شاعر معاصر شعر گیلکی نام برد
که شعرش دارای مخاطب است.
قدرت در تکنیک روایت، از جمله ساختار روایت، پردازش شخصیت ها در توصیف
و در زبان ، غافلگیری گروه پردازی، زبان سبک، واژگان و تصاویر شعر او را
در پردازش ها، غافلگیری روایت، توصیفات، و زبان و ساختار روایت بسیار
نیرومند نموده است. به طور کلی قدرت شعر محلی شیون در سه امر نهفته است:
شیوه روایت، طنز و زبان پرداخته.
در شعر شیون دو ویژگی دیده می شود او شاعری است: طنز گو و جدی، اما
شیطنتی در بیان او نهفته است که همیشه حتی در اشعار جدی نیز او را شاد
نشان می دهد. اما در شعر محلی او طنز غالب است، چه به صورت مستقیم و چه
به صورت غیر مستقیم، یعنی گاهی مستقیما مورد شلاق طنز می گیرد و گاهی خود
را به جای مورد می گذارد و در معرض تاخت و تاز قرار می دهد.
ابزارهای طنز شیون در روایت، عبارتند از: کنایه، ضرب المثل های
عامیانه، شخصیت پردازی، توصیف، تشبیه و مقایسه، مناظره، نکته گیری و حاضر
جوابی و محاوره گرایی.
شیون با شناخت عمیق و وسیع از مردم، فرهنک و فولکولور گیلان تشخیص داد
که اشعار گیلکی خود را در قالب نوار کاست صوتی با دکلمه و صدای خود ارائه
دهد که در این راه نوارهای کاست گیلکی شیون با عنوان گیله اوخان زبانزد
خاص و عام و مضامین سروده های گیلکی شیون تعیین کننده ی فضاها و قالبهای
ویژه آنهاست و از این نظرگاه در شعر گیلکی شیون قالبهای متنوع اعم از
منظومه، غزل، دو بیتی، مثنوی، اشعار نو و آزاد وبه چشم می خورد که دلیل
این مدعا آثار به یادگار مانده شیون و چاپ و نشر آثار چاپ نشده شاعر به
همت و کوشش فرزند شاعر حامد فومنی است.
شعر گیلگی با حضور شنیدن جان و طراوتی دیگر به خود گرفت و شیون با
ارائه اشعار شیوای گیلکی در قالب نوار کاست صوتی تحول عظیمی در ادب گیلکی
ایجاد نمود.
در حال حاضر اشعار گیلکی شیون هم طراز و همپایه با شاهنامه حکیم
فردوسی طوسی، دیوان حافظ و مثنوی مولانا در تمامی خانه های گیلان حضوری همه
جانبه و چشمگیر دارد.
همچنین آثار فارسی شیون نیز عبارتند از:
* پیش پای برک (برگزیده اشعار): این مجموعه شعر برگرفته و برگزیده
اشعار فارسی شاعر از قالب غزل، مثنوی، رباعی، دو بیتی، نو و سپید از
اواخر دهه چهل تا اوایل دهه هفتاد سالهای شاعری شیون است. ناشر: شاعر،
چاپ اول بهار 1374.
* یک آسمان پرواز (برگزیده اشعار): این مجموعه شعر برگرفته و برگزیده
اشعار فارسی شاعر از قالب غزل، رباعی، دو بیتی، شعر نو، شعر سپید از
اواخر دهه چهل تا اوایل دهه هفتاد سالهای شاعری شیون است. ناشر: شاعر،
چاپ اول بهار 1374.
*از تو برای تو: این مجموعه در برگیرنده ی غزل، رباعی، دو بیتی، مثنوی
سروده ی شاعر است، به کوشش: حامد فومنی. ناشر: خجسته، چاپ اول 1378.
* رودخانه در بهار: این مجموعه در برگیرنده ی اشعار سپید شاعر همراه
با مقدمه ای از شیون در باب دیدگاه وی از شعر و زبان شعری است، به کوشش:
حامد فومنی، ناشر: خجسته، چاپ اول 1378.
* کوچه باغ حرف: این مجموعه در برگیرنده کلیه اشعار شاعر در قالب
رباعی است که در یک کتاب گردآوری و تدوین شده است، به کوشش: حامد فومنی.
ناشر: هدایت، چاپ اول 1382.
آخرین مجموعه شعر شیون فومنی با نام خیاله گرده گیج در اواسط اردیبهشت
ماه هشتادوهفت پس از تلاش های مستمر و دلسوزانه فرزند شیون - حامد فومنی
- توسط نشرثالث انتشار یافت.
این مجموعه دربرگیرنده اشعار گیلکی شیون است که در قالب شعر نو سروده
شده است این مجموعه 83 قطعه شعر سپید گیلکی با برگردان به فارسی و مقدمه
حامد فومنی و دکتر احمد ابومحبوب را شامل می شود
از ویژگیهای خاص این اثر ترجمه واژگان گیلکی در پانوشت هر صفحه است
واژگانی که بعضا در هیچ یک از فرهنک واژگان منتشر شده گیلکی دیده نمی شود
شیون در سال 1376 هجری شمسی پس از سالها تدریس و تعلیم و تربیت
فرزندان این خاک طربناک بازنشسته شد.
او در شهریورماه 1377 پس از یک دوره بیماری مزمن کلیوی و انجام پیوند
کلیه در یکی از بیمارستان های تهران روی از نقاب خاک کشید.
آرامگاهش در بقعه سلیمانداراب رشت بنا به وصیتش در کنار سردار بزرک
میرزا کوچک جنگلی است.
از این شاعر علاوه بر آثار ماندگار ادبی، چهار فرزند به نام های حامد
- کاوه - دامون و آنک - دختر قصیده نذر - نیز به یادگار نهاد. ک/4
7294/1552/508
