طرح و نقوش نمد ترکمن ازجهات تنوع و تعدد درهنردستی ایران بی نظیراست

طرح و نقوش نمد ترکمن ازجهات تنوع و تعدد درهنردستی ایران بی نظیراست ..................................................................
گرگان ، خبرگزاری جمهوری اسلامی 14/01/87 داخلی.اجتماعی.صنایع دستی.
طرح و نقوش نمد ترکمنی از بی نظیرترین نقوش از جهات تنوع و تعدد در هنرهای سنتی کشور به شمار می رود.
نمد ترکمن از انواع مهم و معروف نمد ایرانی بوده که در ترکمن صحرا به ان "کچه" گفته می شود. ترکمنها به نمدمالی "کچه باسماق "می گویند و آن را بمنظور پوشش اسب، زین و پوشاندن دیوارهای آلاچیق استفاده می کنند.
در گلستان اقوام مختلف هریک فرهنگ، آداب و رسوم و صنایع دستی خاص خود را داشته و ابداعکننده و ادامه دهنده حیات بسیاری ازصنایع دستی منطقه و کشور هستند.
نمد ساده ترین نوع فرش است که ساخت آن نسبتا آسان بوده و نیاز به دستگاه خاصی برای تولید آن نیست و بیشتر با دستان توانای نمدمال تهیه می شود.
این نوع فرش در بسیاری از نقاط کشور و از جمله استان گلستان تولید می شود. در این استان دو نوع نمد متفاوت تولید و بعبارتی مالیده می شود که بیشترین وجه تمایز آنها نقوش انداخته شده روی آن است.
صنایع دستی، که هر یک با حفظ طرحهای اصیل و با الهام از طبیعت همچنان در این منطقه از کشور و شاید نقاطی دیگر رواج دارد و نمدمالی از جمله این صنایع دستی زیبا و ساده است که در گلستان درقالب نمد مالی ترکمن و نمد مالی کوهستان تولید می شود.
به گفته جعفر خاندوزی که در زمینه نمدمالی در گلستان تحقیقاتی انجام داده است، دلیل اینکه صرفا نمدمالی در این دو ناحیه انجام می شود بدلیل عواملی نظیر سردسیر بودن منطقه زیست و نگهداری گوسفندان است.
کچه های تیره برای فرش کردن کف ودیواره آلاچیق نیز به کار می رود و این نوع گاهی دارای نقش های تزیینی نیز می باشد.
خاندوزی می گوید: بهترین نمد ترکمن مربوط به قوم یموت است و هم اکنون نیز بیشتر در مناطق یموت نشین رواج دارد زیرا پرورش و نگهداری گوسفندان نیز در این خانواده ها مرسوم است.
در گذشته نمدمالی در شهرهای گنبدکاووس، کلاله، گمیشان وبرخی روستاهای ترکمن نشین نیز رواج داشت.
بدلیل اینکه تولید نمد نیاز به قدرت بدنی فراوان دارد در بیشتر نقاط ایران نمدمالی توسط مردان انجام می شود اما نمد ترکمن را صرفا زنان تولید می کنند.
نمدمالی کوهستان بیشتر در روستاهای کوهستانی شهرستانهای گرگان، رامیان علی آبادکتول و مینودشت رواج داشته و در این مناطق به نمد "لمد" گفته می شود.
شیوه نمدمالی درمناطق مختلف و از ادوار گذشته تاکنون تغییری نکرده و شامل مراحل جور کردن پشم، تهیه قالب، حلاجی پشم، رنگرزی و نقش زنی است.
در این زمینه دانشنامه گلستان می نویسد که ماده اولیه نمد پشم گوسفند است و درواقع در نمدمالی از خاصیت طبیعی پشم استفاده می شود و به عبارتی نمد نسج نابافته ای است که با ایجاد فشار، رطوبت، حرارت، متراکم شدن پشم وکرک واز طریق ورز دادن تولید می شود ودر این زمینه از دار استفاده نشده و تار وپودی در آن به کار نمی رود.
معمولا نمدمالان فعالیت خود را از اوایل فروردین ماه آغاز کرده و در اواخر مهرماه خاتمه می دهند و بهترین پشم در کار نمدمالی پشم شش ماهه اول سال یا بهاره گوسفند است.
برای تهیه زمینه نمد بیشتر از رنگ های طبیعی پشم و برای نقوش از پشم- های رنگ شده استفاده می شود و در کارگاه از قالب های حصیری یا چیق بکار برده می شود.
قطع واندازه تولیدات نمدی استاندارد نیست و بستگی به درخواست متقاضی دارد و نمدترکمنی به شکل منحنی است و نحوه اندازه گیری آن به وسیله وجب دست که در ترکمنی به "قاریش" معروف است انجام می گیرد.
نی تنها ابزار نمدمالی است و بدون در اختیار داشتن آن عمل نمدمالی غیرممکن بوده اما درحال حاضر نمدمالان کوهستان به جای حصیر از کیسه های پلاستیکی استفاده می کنند.
تهیه یک قطعه نمد معمولا یکروزه انجام می شود و نمدمالان بیشتر بصورت دو نفره کار می کنند.
در مراحل تهیه آن صبح تا ظهر به حلاجی پشم ها می گذرد و بعداز ظهر کار اصلی شروع می شود و نمدمال پشم جور شده را توسط شانه، کمان و هشته حلاجی کرده تا به طور کامل آماده مالیدن شود هرچند در بعضی از مناطق به حلاجی با دست آن پرداخته و یا به کارگاههای پشم ریسی می دهند.
همچنین روش دیگر حلاجی و پشم زنی، روش ماشینی و صنعتی است که توسط ماشین های مخصوص انجام می شود.
ماده اصلی نمد، پشم گوسفند است که رنگهای طبیعی آن مانند سفید، قهوه ای، سیاه یا ترکیبی از آنها است که برای زمینه و مقداری نیز به عنوان پشم رنگ شده مورد استفاده قرار می گیرد.
در زمینه نقش زنی مناطق ترکمن نشین و فارس نشین گلستان در یک ویژگی مشترکند و آن اینکه نقوش نمدی را به طور ذهنی بر روی قالب نمد اجرا می- کنند و این نقوش مانند گنجینه ای از پیشینیان سینه به سینه به ارث رسیده است.
از سوی دیگر طرح و نقش نمد برخلاف دست بافته هایی چون قالی، گلیم و پلاس که به صورت تصوری در باطن و ضمیر هنرمند وجود دارد، به واسطه فتیله های رنگی که از قبل آماده شده بر روی قالب نمد طراحی می شود.
دربرخی ازموارد این نقوش براساس ایل، منطقه جغرافیایی و نوع نگاه زنان هنرمندان به دنیای پیرامون خود متغیر است.
نقوش عمده در میان ایل یموت شامل "بوستانی، آلاجه، قوچق، امزگ، ساری ایچیان (عقرب ) گل، کچه نقش، تیرانا، گزرمن، توینک نقش، دیه گزی (چشم شتر)، بستان نقش، دورت امزگ، تاریم نقش" بوده و نیز طرح قوچ که در بیشتر دست بافته های ترکمن کاربرد دارد که یکی از اصلی ترین طرحهای نمد می باشد.
در مالیدن نمد از ابزاری چون قالب نمد، کمان حلاجی، چاقو وچخماق استفاده می شود و پشم و آب و صابون نیز موارد اولیه آن بشمار می رود و هشته نیز ابزاری شبیه گوشت کوب است که جهت حلاجی پشم با کمان به کار می رود.
نمد در گلستان علاوه بر کاربردهایی چون زیرانداز و فرش بعنوان جل اسب (زیرزین )، خورجین، پادری، پوشش آلاچیق، تن پوش چوپانان و سجاده کاربرد دارد.
امروزه تکنولوژی و صنعت پیشرفته در تسهیل کار نمدمالی دخیل شده و دستگاهی تولید گردیده که در میزان وقت مصرفی برای امر نمدمالی صرفه جویی کرده و هنرمندان با راحتی و حداقل زمان می توانند نمدمالی را انجام دهند هرچند تنها مالش نمد بوسیله دستگاه انجام شده و مراحل دیگر توسط نمدمال انجام می گیرد.ک 4 506/601/579 شماره 217 ساعت 15:09 تمام