نگاهی به آیین شب یلدا در قزوین
................................................
قزوین، خبرگزاری جمهوری اسلامی 30/09/87
داخلی.فرهنگی.اجتماعی.شب یلدا.
"یلدا" واژه ای سریانی به معنی تولد، شب چله نشینی ایرانیان، طولانی ترین
شب سال، آخرین شب پاییز و آغاز فصل زمستان است.
اخترشناسان "شب یلدا" را زمانی می دانند که زمین درمدار گردش خود به دور
خورشید در موقعیت 27 درجه قرار گرفته باشد.
شب یلدا یکی از کهن ترین آیین ها نزد ایرانیان می باشد که از دیرباز برای
ما به یادگار مانده است.
این طولانی ترین شب را ایرانیان قدیم نحس می شمردند و معتقد بودند این شب
طولانی ترین حمله اهریمن است.
این شب طولانی، سرانجام در سحرگاه اول دی ماه با پیروزی روشنایی و زایش
خورشید یعنی نشانه های اهورا به پایان می رسید.
ایرانیان قدیم سال را 12 ماه در چهار فصل سه ماهه و این دوره را 365
روز محاسبه کرده بودند که آغاز سال عبارت بود از دوباره زاده شدن یا
دوباره پیدایی خورشید و آن آغاز، اول دی ماه بود که خورشید از چنگال
شبهای اهریمن نجات می یافت و کم کم فرمانروایی خود را بر جهان می گستراند.
در زمانهای دور که خبری از تلویزیون، ماهواره، اینترنت و سیستم گرمایش
گاز و شوفاژ نبود، ایرانیان باستان برای این که شب های دراز و سرد زمستان
را به خوشی دور هم بگذرانند، آتش روشن می کردند تا مایه روشنایی وگرمابخش
خانه هایشان شود.
این دورهم نشینی را "آتشان" می نامیدند و اکنون نیز در برخی روستاها به
شب نشینی "آتشان" گویند.
ایرانیان باستان باور داشتند که هر انسان چهار طبع دارد و خوردن غذاهاو
میوه های متفاوت از جمله هندوانه، انار، گردو، انجیر و خرما تعادل بخش طبع
انسان بوده و در شب نشینی ها نیز از آن استفاده می کردند.
از جمله آداب دیگر ایرانیان باستان در شب یلدا، برنامه ریزی برای آینده
بود که در جای خود درخور تامل است.
در عصر حاضر نیز یلدا، شب مهر و دوستی، شب بیدار نشستن درکنار مادربزرگ
و پدر بزرگ ها، شب قصه های طولانی و خوردن تنقلات و آجیل و هندوانه است.
این شب حتی در گذشته های نزدیک نیز با شاهنامه خوانی پدربزرگ ها و سخن
گفتن از اساطیر، قهرمانان و مردان ایران زمین سپری می شد.
هر چند مراسم شب یلدای امروز ما با اجدادمان متفاوت است اما هنوز هم
"یلدا" برای ایرانیان خاطرات اجدادمان را زنده می کند.
با اندک تشریفات باقی مانده از نسل ها و روزگاران گذشته، "شب یلدا" شب
مهر و دوستی و شب "شب چره ها" است.
مردم استان قزوین نیز همچون دیگر هموطنان ایرانی، این آیین کهن را با
رفتن به خانه بزرگ ترها می گذرانند.
مادر بزرگ ها با آوردن آجیل، انار، هندوانه و آخرین میوه های پاییزی به
همراه فرزندان و نوه ها تا بامداد به شادی می پردازند.
به عقیده بزرگ ترها آوردن میوه های مختلف خشک و تر و میوه های سرخ فام که
به "شب چره" معروف است، همراه با خوراکی های دیگر شگون داشته و زمستان پر
برکتی را نوید می دهد.
در بعضی مواقع که مادر بزرگ ها در آوردن تنقلات تاخیر می کنند کوچک ترها
شعر "هر که نیارد شب چره - انبارش موش بچره" سر می دهند، که مادربزرگ در
آوردن "شب چره" تعجیل می کند.
در این شب اغلب مردم قزوین با خوردن سبزی پلو با ماهی دودی و سپس هندوانه،
انار، انواع تنقلات از جمله کشمش، گردو، تخمه، آجیل مشگل کشا و انجیر خشک،
شب نشینی خود را به اولین صبح زمستانی گره می زنند.
به عقیده مادربزرگ های قزوینی اگر در این شب ننه سرما گریه کند باران
می بارد، اگر پنبه های لحاف بیرون بریزد برف می آید و اگر گردنبند مرواریدش
پاره شود تگرگ می آید.
یکی دیگر از آداب و رسوم "شب یلدا" فرستادن "خنچه چله" ازسوی داماد به
عنوان هدیه زمستانی برای عروس است.
در این خنچه برای عروس پارچه ، جواهر ، کله قند و هفت نوع میوه از جمله
گلابی هندوانه، خربزه و سیب با تزئینات خاصی فرستاده می شود.
از سرگرمی های دیگر شب یلدا، تفال به دیوان خواجه شیراز و همدمی، همدلی
و همزبانی با "لسان الغیب حافظ شیرازی" است که هم گرمابخش محافل خانوادگی
است و هم فرحبخش دل ها که در واقع هم فال است و هم تماشا.
کشاورزان نیز عقیده دارند که اگر شب یلدا برف ببارد، آن سال حاصل خیز و
پر برکت خواهد بود.
بارزترین نقطه اشتراک، رسوم شب یلدا در تمام نقاط ایران از جمله قزوین،
ایجاد محافل مهر و دوستی و شادمانی است.
سنت های ایرانی دارای مفاهیم و مضامینی است که رشته های عواطف ، علایق و
وحدت را در نهاد خانواده ها و جامعه گسترش داده و بر استحکام این پیوندها
با تکیه بر تاریخ پرافتخار "ایران زمین" اهتمام می ورزد.ک/4
7389/ 3404/ 1645
شماره 079 ساعت 11:15 تمام
