سوگواری رهروان امام حسین (ع) در سیستان وبلوچستان همراه با آیینهای ویژه

سوگواری رهروان امام حسین (ع) در سیستان وبلوچستان همراه با آیینهای ویژه ....................................................................
زاهدان ، خبرگزاری جمهوری اسلامی 16/10/87 اجتماعی.محرم 87.
طنین "یاحسین"، چشمان اشکبار، پارچه های عزاداری، پرچم های سیاه و طبل ها و سنج ها در سیستان و بلوچستان به خصوص زاهدان و سیستان نشان از عشق و ارادت مردم این دیار به شهدا کربلاست.
در سرمای زمستان اشک های گرم نوازشگر گونه های ارادتمندان به خاندان نبوت شده و نفس ها با نوای "حسین، حسین" در سینه ها همراه است.
با نزدیک شدن به شبها و روزهای تاسوعا و عاشورا بر شور و هیجان هیاتها و دسته های سینه زنی و زنجیرزنی افزوده می شود.
آیینهای سوگواری در سیستان و بلوچستان که از روز نخست محرم آغاز شده تا پایان روز عاشورا با مراسم ویژه شام غریبان ادامه دارد.
در مناطق مختلف سیستان و بلوچستان بویژه شهرهای زاهدان، زابل، زهک و میانکنگی که بیشترین ساکنان آن را شیعیان تشکیل می دهند، تکیه ها و حسینه های متعددی در محله های مختلف پذیرای عزاداران حسینی است.
در شهرهای جنوبی این استان نیز علاوه بر شیعیان، بسیاری از برادران و خواهران اهل تسنن نیز با حفظ حرمت ماه محرم و ایام سوگواری سرور و سالار شهیدان حسین بن علی (ع) در آیینهای ویژه شرکت می کنند.
مجالس عزاداری امام حسین (ع) در این استان نیز عموما شامل سخنرانی توسط علما و روحانیون و نوحه خوانی و سینه زنی است.
مردم سیستان و بلوچستان همانند دیگر نقاط ایران اسلامی هر یک از روزهای دهه نخست ماه محرم را به نام و یاد اهل بیت و یاران امام حسین (ع) را گرامی می دارند.
از روز چهارم محرم که به عزاداری حر نام گذاری شده مردم همراه با برگزاری مجالس عزا، نذورات خود را نیز در قالب غذاهای گرم تهیه و بین عزداران توزیع می کنند.
روز پنجم به نام فرزندان حضرت زینب (س )، روزهای ششم تا هشتم به یاد حضرت قاسم و حضرت علی اکبر(ع)، نهم به نام حضرت ابوالفضل و دهم به نام و یاد سالار شهیدان حضرت ابا عبدالله الحسین عزاداری می شود.
برخی از مردم استان از روز اول ماه محرم از عزاداران با شربت پذیرایی کردند و در روز هفتم به یاد حضرت علی اصغر(ع) توزیع شیر میان مردم به خصوص کودکان بی سرپرست بسیار رایج است.
در روزهای تاسوعا و عاشورا علاوه بر تهیه غذای گرم در حسینیه ها و تکایا برخی از عزاداران نیز با غذاهای نذری از مردم پذیرایی می کنند.
تهیه و پخت غذاهایی چون قیمه پلو، حلیم، آش و برنج و مرغ برای عزاداران در این استان بیشتر گسترش دارد.
از روزهای نخست تا چهارم محرم در سیستان و بلوچستان عموما مجالس عزاداری در مساجد و حسینه ها برگزار می شود اما در شبهای بعد هیات های سینه زنی و زنجیرزنی به صورت دسته های منظم به خیابان ها آمده و برای عرض تسلیت به سایر هیاتها می روند.
عزاداری تاسوعا و عاشورا که از بامداد آغاز می شود و تا عصر ادامه دارد هیاتها با حرکت از مقابل حسینیه ها و تکایا با نوحه خوانی و سینه زنی به سمت گلزار شهدا رفته و در این محل به عزادارای می پردازند.
خیل عظیم جمعیت که یک پارچه سیاه پوش هستند شور خاصی به آیین عزاداری می دهد بیشتر خیابانهای منتهی به گلزار شهدا و شهدا گمنام مملو از عزادارانی است که در دسته های متعدد حرکت می کنند.
در بیشتر حسینیه های این استان مردان و پسران جوان و نوجوان در دسته های سینه زنی و زنجیرزنی و بانوان در پشت هیاتها حرکت می کنند.
راه رفتن با پای برهنه، گل مالیدن بر سر و پاشیدن کاه بر سر عزاداران از دیگر ویژگیهای عزداران سیستانی و بلوچستانی است.
نماز ظهر تاسوعا و عاشورا نیز با شور خاصی و با شرکت عزاداران در حسینیه ها، مساجد، تکایا و خیابانها اقامه می شود.
برگزاری آیین شام غریبان نیز در حسینیه ها و معمولا در کنار مزار شهدا و شهدا گمنام با روشن کردن شمع و نوحه خوانی و سینه زنی همراه است.
محقق و پژوهشگر سیستان در خصوص برنامه های ویژه ماه محرم در این منطقه گفت: از جمله آداب و رسوم مردم استان در ماه محرم پرهیز از برگزاری آیین ازدواج، جشن تولد و خرید لباس نو است.
"عباس باقری" افزود: همچنین در بیشتر نقاط سیستان زنان در ماه محرم از اصلاح سر و صورت خود پرهیز کرده و تا پایان ماه صفر لباس سیاه بر تن دارند.
او ادامه داد: زنان علاوه بر شرکت در مجالس عمومی حسینه ها، مجالس ویژه ای در منازل خود برگزار کرده و زنان که به "روضه خوان" معروفند برای شرکت کنندگان در مراسم سخنرانی و مرثیه سرایی می کنند.
باقری بیان کرد: در دارالولایه سیستان هر محله دسته عزاداری مخصوص به خود را دارد که غالبا به نام همان محله نامگذاری می شود.
این محقق افزود: در این ایام عزاداران به یاد امام حسین (ع) بر سر و روی خود گل می مالند.
وی درباره نحوه قرار گرفتن افراد در دسته های عزاداری گفت: در جلو هر یک از دسته ها پرچمها و علامتهای سیاه و سبز و پارچه نوشته ها، در صف نخست، بزرگان محل و مردان و پسران و کودکان سینه زن و پس از آن زنجیرزنان حرکت می کنند.
او اظهار داشت: در سیستان مکان زیارتی برای خانم ها به نام "بی بی دوست" وجود دارد که برخی بانوان سیستانی در روز تاسوعا و ظهر عاشورا نذورات خود را در این مکان ادا می کنند.
باقری یاد آور شد: از آیینهای خاص و ویژه محرم در این منطقه که از شب های نخست ماه آغاز می شود، تعزیه خوانی است که ریشه در تمدن این خطه پهلوان پرور دارد.
وی افزود: در تعزیه خوانی یک نفر از گروه تعزیه خوانی با صدای طبل، شروع شدن تعزیه را به اطلاع مردم می رساند، بعد از این که مردم جمع شدند در صحنی که به این منظور تهیه شده است تعزیه خوان ها مرثیه های خود را اجرا می کنند.
این محقق بیان کرد: در سیستان غالبا لوازم و تجهیزات مورد نیاز تعزیه خوانی از نذورات مردم تهیه می شود.
وی در خصوص یکی دیگر از برنامه های خاص سیستان گفت: مردم زابل ظهر روز تاسوعا و عاشورا بهترین غذای خود را تهیه و آن را پس از قرار دادن در سینی های بزرگ بر روی سر گذاشته و به پشت در حسینیه ای که سینه زنان و زنجیرزنها مشغول برگزاری مراسم هستند، می روند.
ساعت 12 ظهر در حسینیه باز می شود و مردم در صف های طولانی، با سینی هایی بر سر که پر از نذورات است وارد حسینیه می شوند و از عزاداران پذیرایی می کنند.
در سیستان اکثرا تا روز دهم غذاهای نذری مردم را معمولا حلیم سنتی که به آن "قلور" گفته می شود تشکیل می دهد و در روز عاشورا با قیمه از سوگواران پذیرایی می شود.
وی درباره شام غریبان نیز می گوید: در این شب مردم به مساجد می روند و چراغها را خاموش می کنند و در نور شمع به سوگواری می پردازند و با شله زرد و آش رشته از سایر عزداران پذیرایی می کنند.
با نگاهی به تاریخ عزاداری سنتی در سیستان به برخی آیین های سنتی از جمله حمل خیمه گاه حسینی و شهدای کربلا و علامت گردانی بر می خوریم که در زمان آل بویه مرسوم بوده و در زمان قاجار نیز با برپا کردن تکیه ها آیین های تعزیه خوانی رونق بیشتری گرفته است.
همچنین سقا خوانی اوج ارادت مردم این خطه را به ابا عبدالله نشان می دهد به طوری که در این ایام ارادتمندان به امام حسین علیه السلام در حالی که با یک دست مشک آب و با دست دیگر کاسه ای در دست دارند به یاد تشنه لبان کربلا، عزاداران را سیراب می کنند.
برخی از سقاها در گذشته اشعاری نیز در قالب مرثیه سرایی می خواندند.
به گزارش ایرنا، عشق و علاقه مردم سیستان به خاندان عصمت و طهارت سبب شده این منطقه به دارالولایه تعبیر شود.
گفته می شود، علاقه مندی به حضرت علی (ع) و فرزندان و خاندان آن بزرگوار موجب شد تامردم این منطقه پس از حادثه عاشورا به خونخواهی ابا عبدالله- الحسین (ع) بپا خیزند.
برگزاری آیینهای ویژه ماه محرم در سیستان سابقه ای طولانی دارد که از آن جمله آیین تعزیه خوانی یا شبیه خوانی است که از زمان حکومت صفویان در این منطقه مرسوم شد.
رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری زابل در خصوص این مراسم به ایرنا گفت: آیین تعزیه خوانی یکی از پر طرفدارترین برنامه ها در بین مردم منطقه سیستان است.
"علی رضا خسروی" ادامه داد: این مراسم پیشینه آیین های نمایشی ایران باستان بوده است.
او با بیان اینکه مراسم "شبیه خوانی" از سوم محرم آغاز و تا عصر عاشورا ادامه دارد، گفت: شخصیت های این نمایش از بین مردم انتخاب شده و برای هر یک از آنان نقش هایی چون یزید و شمر، امام حسین (ع) و طفلان مسلم و حضرت زینب انتخاب می شود که واقعه کربلا را آن گونه که اتفاق افتاده به نمایش می گذارند.
در تعزیه خوانی کلمات به صورت ابیات و اشعار بیان می شود.
خسروی گفت: این آیین بیشتر در روستاهای "سه کوهه، قلعه نو و ادیمی" اجرا می شود و در سایر نقاط نیز به شکل کوچکتری برگزار می شود.
این درحالی است که برخی مناطق شیعه نشین واقع در بلوچستان در جنوب استان سیستان وبلوچستان آیینهای دیرین و سنتی خود در عزاداریها و سوگواریهای مربوط به ایام محرم الحرام را حفظ کرده اند و پس از گذر سالها همچنان از آنها بهره می برند.
به گزارش خبرنگار ایرنا، در مناطقی از بلوچستان همچون بزمان و دلگان (dalgan) عزاداریها به شکل کاملا سنتی، استفاده از نوحه هایی با لهجه محلی و اشعار سنتی اجرا می شود.
استفاده از برخی نمادهای نامتعارف که در برخی دیگر مناطق کشور در هنگام عزاداریها مشکلاتی را نیز ایجاد می کند، در این مناطق جایی ندارد و مردم به شکلی کاملا خودجوش و مردمی و با احساساتی پرشور، عزاداریهای خود را انجام می دهند.
رییس اداره تبلیغات اسلامی شهرستان ایرانشهر در این باره گفت: مردم مناطق بزمان و دلگان آیینهای سنتی خود در عزاداریهای محرم الحرام را حفظ کرده اند.
حجت الاسلام "عیسی بزمانی" روز دوشنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا بیان کرد: استفاده از لهجه خاص محلی در نوحه خوانی ها، نوحه های قدیمی و سبکهای کهن در عزاداریها در این مناطق مشهود است.
وی اضافه کرد: برخی آسیب هایی که در دیگر نقاط کشور هیات های مذهبی را تهدید می کند به علت استفاده از آیین های سنتی در این مناطق مشاهده نمی شود.
او گفت: استفاده از برخی ابزارها همچون موسیقی، نمادهای فلزی، شمایل خاص، طبل و زنجیر در عزاداریهای این مناطق جایگاهی ندارد.
وی با بیان اینکه عزاداری در مناطق شیعه نشین بلوچستان به دو روش نوحه - سرایی و روضه خوانی و منبر اجرا می شود، اظهارداشت:افزون بر 50 هیات مذهبی وابسته به مساجد دراین دو منطقه فعالیت می کنند.
به گزارش ایرنا، یکی از آیینهای خاص این مناطق شیعه نشین در بلوچستان طی سالهای اخیر رواج یافته اجرای آیینی موسوم به " مقتل خوانی" بعد از نماز ظهر عاشوراست که با استقبال چشمگیری از سوی مردم مواجه می شود.
7311/7307/7308/653/569/659 شماره 300 ساعت 16:26 تمام