نگاهی به هفت هزار سال سابقه سفال سازی کلپورگان
#
زاهدان ، خبرگزاری جمهوری اسلامی 05/02/85
داخلی.فرهنگی.صنایع دستی.سفال.
سفال هفت هزار ساله "کلپورگان"با شهرت جهانی شاهکار اندیشه و هنر زنان
سیستان و بلوچستان در سرزمین ایران است.
سفالگری منحصربفرد کلپورگان هنری هزاران ساله است که نسل به نسل و سینه
به سینه از مادران به دختران بلوچ منتقل شده و گذشت زمان و حوادث تاریخ
نه تنها از زیبایی و اصالت آن نکاسته بلکه بیش از پیش بر ارزشهای هنری آن
افزوده است.
روستای کلپورگان در سیستان و بلوچستان با سفالینه های تاریخی و به تعبیر
کارشناسان میراث فرهنگی "موزه زنده سفال ایران" تاریخی از هنرمندی زنان
بلوچ ایرانی را در دل خود جای داده است.
پیشینه هنر سفالگری در سیستان و بلوچستان با توجه به اسناد و مدارک به
عصر پارینه سنگی و پیش از تاریخ می رسد.
در شهر سوخته سیستان تولید سفال بسیار چشمگیر بوده اما سفالگری
کلپورگان در منطقه بلوچستان حکایتی دیگر دارد.
سفال کلپورگان شباهت بسیاری به سفالهای بدست آمده از کاوشهای باستان
شناسی در هزاره سوم پیش از میلاد کرمان، گیلان و مناطقی از کشورهایی چون
ژاپن و هند دارد.
بارزترین وجه تمایز سفال کلپورگان با سایر موارد مشابه طریقه ساخت آن
است که همچنان بر اساس الگوهای قدیمی و باستانی چند هزار ساله ساخته
می شود.
خالقان سفال کلپورگان در طول تاریخ همیشه زنان بوده اند. آنها از چرخ
نیز برای سفالگری استفاده نمی کنند بلکه سفال را با دست می سازند و برای
تزیین سطح آن از اشکال خاص هندسی استفاده می کنند که قدمتی چند هزار ساله
دارد.
این سبک موسوم به روش لوله ای است و چنین سفالی بدون لعاب و با نقوشی
سیاه رنک تزیین می شود.
تمام تزیینات سفالینه ها، نمادهای تجریدی و ذهنی هستند که نسل به نسل
به یادگار مانده و حکایت از خواستهای روحی هنرمند می کند و گاهی نشانگر
اعتقادات و باورهای نشاء ت گرفته از محیط دارد.
ماده اولیه سفال کلپورگان از نوعی خاک حاصل می شود که مردان بلوچ آن را
از منطقه ای به نام "مش کوتک" واقع در دو کیلومتری شمال شرق روستا تهیه و
سپس با مخلوط کردن به ماده ای دوغاب مانند آن را به گل مبدل ساخته در
اختیار زنان هنرمند بلوچ قرار می دهند.
سفال کلپورگان اغلب به شکل کاسه، کوزه، جام، قدح، پارچ و لیوان ساخته
می شود و اکثر ظرفهای ساخته شده دارای سرپوش است.
این نوع سفال سازی در نقاط دیگری از سیستان و بلوچستان مانند سرباز و
جالق نیز رایج است اما سفال روستای کلپورگان مرغوبتر و از شهرتی بیشتر
برخوردار است.
جایگاه و منزلت صنایع دستی سیستان و بلوچستان به ویژه سفال کلپورگان در
آسمان هنرهای اصیل و مردمی این مرز و بوم آنگونه می درخشد که جاذبه اش
"الینا سوراینن" محقق و سفالگر فنلاندی را به روستای کلپورگان کشانیده
است.
این محقق فنلاندی پس از چهار بار سفر تحقیقی به کلپورگان و جمع آوری
نتایج تحقیقات خود و معرفی سفال کلپورگان در کشورش توانست علاوه بر آشنا
ساختن مردم آن کشور با این هنر منحصربفرد توجه سفیر فنلاند در ایران را
نیز به این هنر جذاب جلب نماید.
سفیر فنلاند در ایران در سال 1381 با سفر به کلپورگان از هنرنمایی زنان
سفالگر این روستا از نزدیک دیدن کرد.
گرچه این صنعت دیرینه با شهرت جهانی جزو شگفتیهای سفالگری ایران به
شمار می رود اما بقا و ادامه این صنعت نیازمند حمایت و توجه است.
کارگاه سفال سنتی کلپورگان در سال 1354 در این منطقه ساخته شد. این
کارگاه شامل سالن کارگاهی، کوره پخت و انبار تولید بود. در سال 1356 حدود
10 هزار قطعه از تولیدات این کارگاه به کشور ژاپن صادر شد.
برای حفظ و ترویج این هنر دیرینه از سال 1381 مربیان مرکز آموزش صنایع
دستی در روستای کلپورگان این صنعت را به دختران روستایی آموزش می دهند.
هم اینک برای حمایت از این هنر، شرکت تعاونی سفال کلپورگان نیز زیر
پوشش سازمان صنایع دستی سیستان و بلوچستان در همان روستا فعال است.
اما این هنر ارزشمند زنان و دختران ایران زمین برای دستیابی به جایگاه
واقعی خود در جهان و شناساندن آن به جهانیان نیازمند توجه بیش از پیش
مسوولان است.
روستای کلپورگان که این صنعت دیرینه به نام آن شهرت دارد با 95 خانوار
جمعیت در 25 کیلومتری شرق سراوان واقع است.
مرکز شهرستان مرزی سراوان نیز در 350 کیلومتری جنوب زاهدان قرار دارد.
2688/589/660
