نگاهی به صنایع دستی استان خراسان شمالی
#
بجنورد ، خبرگزاری جمهوری اسلامی 21/12/85
داخلی.اجتماعی.گردشگری.صنایع دستی.سوغات.
صنایع دستی روایتگر صنعت و هنر نیاکان و بیانگر هنر و ذوق مردم هر کشور
است که گوشه ای از هویت تاریخی و فرهنگی آنان را بیان می کند از این رو از
صنایع دستی به عنوان سفیران فرهنگی یک قوم و ملت یاد می کنند.
صنایع دستی و سوغات خراسان شمالی در جاذبه های گردشگری این استان که همه
ساله بیش از سه میلیون مسافر را پذیرا است، جایگاه خاص خود را دارد.
صنایع دستی خراسان شمالی با توجه به حضور قومیت های مختلف مانند کرد، ترک،
ترکمن، تات و فارس در این استان از تنوع چشمگیری برخوردار است.
در این استان گونه های مختلفی از صنایع دستی از قبیل گلیم بافی، زیلوبافی
، سفره کردی، پلاس، پاپوشهای سنتی، چارقدوزی، ساخت و سازهای سنتی، رنگرزی
سنتی و دوخت لباسهای محلی، نمدمالی، سفالگری و دیگر موارد رواج دارد.
وجود مراتع سرسبز و بکر و رونق دامداری که نتیجه آن دسترسی به مواد
اولیه فراوان و ارزان قیمت است، دستبافته های متنوع و چشم نوازی از نظر طرح
و رنک دارد که نقش های ذهنی همگی ریشه در اعتقادات و باورهای بافندگان آن
دارد و معرف ذوق، هنر، خلاقیت، ابتکار و تلاش هنرمندان در این استان است.
"گلیم" از جمله صنایع دستی این استان است که محققان سابقه ای هفت هزار
ساله برای آن قائلند و طرحهای به کار رفته در آن متاثر از فرهنک سنتی و
محیط جغرافیایی طبیعی بافندگان است.
در روستاها بافندگان هنگام بافت از نقشه استفاده نمی کنند و نقشه های
ذهنی آنها به صدها نقش دیگر تقسیم شده و هر نوع سلیقه ای را ارضا می کند و
در قالبهای خورجین، پادری، پشتی، رختخواب بند، کوله پشتی، کیف زنانه،
جوراب، دستکش و بازوبند کاربرد دارد.
"سفره کردی" نیز یک هنر خاص از بافته های منحصربفرد زنان کرد عشایر
خراسان شمالی است و به عنوان هنری وصف ناپذیر که نمادهای مذهبی و احساسی
عشایر را نسبت به طبیعت در خود جای داده و نقش های آن نشانگر عظمت فرهنک و
اعتقادات و آداب و رسوم قوم کرد است.
نمادها در سفره کردی همگی بیانگر شکر به درگاه خدا و نعمات الهی و
احترام به طبیعت است.
نگاره و نقوش گلیم کرمانجی در واقع نقش مایه های کهن هستند که در نوع
خود بی نظیرند و بیان انتزاعی گیاهی و حیوانی، نقوش هندسی به اضافه فرهنک
واژگان اصیل موجود، از خصوصیات این نوع دستبافته است.
نقش های بافته شده بر این سفره ها بیشتر حیوان و انسان است و نیز نقش
انگشتها در سفره، نماد دستهای بلند شده به درگاه خداوند جهت طلب رزق و
روزی است و نقشهای حوض و لاک پشت نیز نماد بارش باران و برکت هستند.
"جاجیم" نیز دستبافته ای دیگر از هنرمندان خراسان شمالی است که ضخیم،
راه راه و رنگین است که به عنوان زیرانداز، پتو، روتختی، جل اسب و کفپوش
منازل کاربرد دارد.
"پلاس" نوعی گلیم پشمی است که از دیرباز به عنوان یک زیرانداز مناسب جهت
محافظت از رطوبت، سرما و گرمای زمین به کار می رود و بدین لحاظ در مفروش
نمودن کف چادرهای عشایر خراسان شمالی و ساختن سیاه چادر و نیز در خانه های
روستایی مورد استفاده است.
پلاس در سایر نقاط ایران نیز بافته می شود ولی بافت "پیچ" آن منحصر به
خراسان شمالی است.
"فرش کردی" نیز از دیگر محصولات ذوق و هنر زنان عشایر خراسان شمالی است
که داربافت آن زمینی بوده و رنک های مورد استفاده در آن عمدتا گرم است که
این از عشق، زندگی و امید به آینده نزد عشایر حکایت دارد.
"فرش و پشتی ترکمن" هنر دست زنان ترکمن استان است که در منطقه جرگلان در
شمال بجنورد و نیز شهرستان مانه وسملقان رواج دارد و مانند سایر دستبافه ها
با نقوش زیبا و خاص خود چشم هر بینده ای را خیره می کند.
طرح فرش های ترکمن از لحاظ شکل هندسی و شکستگی خطوط ایلی، خاص مردم کوچ
نشین است که به صورت ذهنی بافته می شود. "ترکمن یموتی، شانه ای، غزال گز،
آغال، چهارقاب و قاشقی" طرحهای فرعی این نقوش را تشکیل می دهند.
پشتی ترکمن بیشتر شبیه قالیچه است که در آن از چهار رنک قزل، قره، طلایی
و آق استفاده می شود و نقوش را "گلچه" و "قره نقش" می خوانند.
پارچه بافی، چادرشب بافی و حوله بافی نیز از دیگر دستبافهای مردم این
استان است.
"چادرشب" دستبافته ای دستگاهی است که در مناطق جاجرم و رویین اسفراین
بافته می شود و در گذشته از نخ های ابریشمی جهت بافت آن استفاده می شد ولی
اکنون از نخ و کاموا استفاده می کنند که مصارف گوناگون دارد.
پارچه بافی در منطقه جرگلان بجنورد رواج دارد که جنس آن از ابریشم مرغوب
است.
از دیگر رشته های صنایع دستی در خراسان شمالی می توان به نمدمالی، تذهیب،
میناتور، منبت کاری، چلنگری، آهنگری، مسگری، قلم زنی، جلدسازی سنتی، رنگرزی
سنتی، نقاشی روی چرم، پارچه و شیشه سرامیک، جوراب بافی و انواع سوزن دوزی
اشاره کرد.
7184/626/660
