آیین 'سور'، جشنی ملی و مردمی است كه از گذشته بسیار دور در ایران مرسوم بوده و امروز به 'چهارشنبه سوری' شناخته می شود؛ این آیین را می توان به نوعی طلایه‌دار نوروز دانست.
آخرین چهارشنبه اسفند ماه هر سال شمسی كه ایرانیان در شب آن جشن چهارشنبه سوری می گیرند، یكی از جشن های ملی و باستانی ایرانیان است كه از دیرباز با آداب و رسوم خاصی همراه بوده است و همچنان در بسیاری از شهرها و روستاهای ایران مراسم این شب به شیوه خاصی برگزارمی شود.
به گواه تاریخ، این جشن ملی از قدیم ترین زمان های تاریخ در میان ایرانیان مرسوم بوده است. آیین چهارشنبه سوری یا شب چهارشنبه آخر سال با یك شیوه كلی و مرسوم در سراسر كشور و تغییراتی جزئی و بومی در شهرها و مناطق مختلف ایران پهناور برگزار می شود.
ضمن آنكه برخی از رسوم این شب در میان مردم كشور آذربایجان نیز پاس داشته می شود و حتی هنوز در میان مردم قفقاز معمول است.
ایرانیانی كه از دیار خود دور افتاده اند نیز آن را فراموش نمی كنند و ایرانیان مقیم تركیه، مصر و هندوستان نیز این رسوم و آداب را معمول می دارند.
** آداب و رسوم آخرین چهارشنبه سال
خوردن آجیل از جمله رسوم شب چهارشنبه سوری است كه اغلب این آجیل تركیبی از شور و شیرین است.
'فالگوش' یكی دیگر از رسوم قدیمی و جالب شب چهارشنبه سوری است. بر اساس این رسم، كسانی كه حاجتی دارند شب چهارشنبه سوری نیت می كنند و بر سر چهار راه یا گذرگاه و یا خانه ای به فالگوش می ایستند و یه سخنان نخستین عابری كه می گذرد، گوش می كنند و هر چه از دهان او برون آمد در استجابت مقصود خود به فال نیك یا به فال بد می گیرند.
اگر آن نخستین سخن به اجابت آرزوی صاحب حاجت مطابق باشد آن آرزوی برآورده است و گرنه برآورده نیست.
دود كردن كندر و اسفند از دیگر آیین های جشن آخرین چهارشنبه سال است كه به نیت دفع چشم زخم می شد.
فال گرفتن نیز یكی دیگر از آداب چهارشنبه سوری كه بیشتر جنبه بازی و تفریح دارد.
اما شاید شادترین و قدیمی ترین آیین این شب، آتش افروختن و جستن از آن و شادی كردن در كنار آتش كه اكنون به غلط بازی خطرناك ترقه بازی جایگزین آن شده است.
بهره گیری از آتش در جشن ها، تاریخ و پیشینه‌ای دیرین در ایران داشته است. در واقع ایرانیان در گذشته، یك یا دو روز پیش از واپسین چهارشنبه سال، برای چیدن بوته های گوناگون به بیرون شهر و صحرا می رفتند و خار، خاشاك و چوب فراهم آمده را در حیاط خانه، میدان روستا یا در خیابان و كوچه روی هم می چیدند.
با غروب خورشید و یا كمی پس از آن، دسته های چوب و خاشاك سوزانیده می شد و هنگامی كه زبانه های آتش در تاریكی به رقص درآمدند، مردان و زنان از روی آن می پرند و یكصدا می خوانند: 'سرخی تو از من، زردی من از تو'.
باور توده مردم بر آن است كه با این كار، آنها برای همه سال در برابر ناخوشی هایی و زیان هایی كه انسان را رنگ پریده، زرد و بیمار می كند، ایمن خواهند شد.
در برخی مناطق ایران چون نایین، انارك، خور و یا ارومیه آتش را بر پشت بام می افروزند و در برخی شهرها هم این آیین بر فراز تپه ها و كوه ها انجام می شود.
گرچه با گسترش زندگی مدرن شهری و تحولات جامعه امروز ایران، برپایی بسیاری از رسوم چون فالگوش امكانپذیر نیست، اما آیین های كهن ایرانی كه ریشه در فرهنگ و سنت ایرانی دارد فرصتی برای با هم بودن و در كنار هم جمع شدن است.
اگر هم فرصتی فراهم شد با افروختن آتش با سرمای زمستان وداع و به پیشواز بهار بروند؛ به امید انكه ناكامی ها و تلخی های سال گذشته در آتش بسوزد و بهار پیش رو آغازی دوباره باشد.
فراهنگ ** 9173 ** 1588 ** 1071
تهران - جشن ها و آيين هاي چهارشنبه آخر سال در واقع پيش درآمد جشن نوروز است كه نويد رسيدن بهار و تازه شدن طبيعت را مي دهند.
