تحولات اخیر در سوریه بدون تردید سخت‌ترین چالش داخلی نظام 'بشار اسد' تاكنون بوده است. این تحولات نه تنها برای اسد و نظام حاكم بر سوریه غیرمنتظره بوده، بلكه بسیاری از دولت‌های منطقه را هم در موضع‌گیری و نوع برخورد با این تحولات دچار تعارض و سردرگمی كرده است.
البته این امر به نقش مهم منطقه ای سوریه و اهمیت بازیگری این كشور بر تحولات منطقه از جمله مباحث مربوط به فلسطین، مقاومت، مذاكرات سازش، مسئله عراق و دیگر مسائل منطقه ای برمی‌گردد.
در این بین مداخله بازیگران خارجی فرامنطقه ای در امور داخلی سوریه، به چالشی جدی برای دولت های منطقه تبدیل شده است.
* آمریكا و تحولات سوریه
پس از حوادث 11 سپتامبر، سوریه به دلایل واهی همچون حمایت از تروریسم، دخالت در ناآرامی‌های عراق، تلاش برای بی‌ثباتی در لبنان و ... آماج حملات و اتهامات نومحافظه‌كاران آمریكا قرار گرفت.
اما از زمان روی كارآمدن اوباما در آمریكا، كاخ سفید تغییرات اساسی و مهمی در سیاستهای خود در قبال خاورمیانه و بشكلی ویژه در برابر سوریه به وجود آورده است؛ از جمله این كه به جای ادامه سیاست آوردن فشار بر رژیم سوریه به تعامل با دمشق روی آورد.
یكی از دلایل نهفته درپس این چرخش سیاسی این بود كه دولتمردان آمریكایی به این نتیجه رسیدند كه سیاست اعمال فشار بر كشورهای خاورمیانه و از جمله سوریه آنها را به تحقق اهدافشان در این منطقه رهنمون نمی‌كند.
'مارك لینچ' عضو ارشد میهمان 'مركز امنیت جدید آمریكا' نیز به كاخ سفید توصیه كرده كه اگر آمریكا و جامعه بین‌الملل می‌خواهند سوریه شانسی برای رسیدن به گذار سیاسی داشته باشد، باید ازطریق افزایش تلاش های دیپلماتیك و نه مداخله نظامی، به خشونت روزافزون در این كشور واكنش نشان دهند.
عامل بعدی در چرخش سیاست آمریكا در برابر سوریه، نقش اساسی و مهم این كشور در پیشبرد روند صلح و تحقق آن بین رژیم صهیونیستی و فلسطینی‌ها است، بویژه آنكه كاخ سفید نیم نگاهی به تحقق صلح جامع و فراگیر درمنطقه نیز داشت كه حل اختلافات میان رژیم صهیونیستی و سوریه برسر بلندی‌های جولان از جمله موانع پیش‌روی تحقق صلح جامع و فراگیر در منطقه به شمار می‌آمد كه باید از پیش رو برداشته می‌شد.
اما پس از گذشت دو سال از اتخاذ این سیاست كاخ سفید به اهداف مورد نظر خود در سوریه دست نیافت، چون دمشق نه به خواسته‌های آژانس بین المللی انرژی اتمی پیرامون محدود كردن فعالیت‌های هسته‌ای خود تن داد و نه از همكاری خود با جمهوری اسلامی ایران و حزب الله كاست و در بعد پیشبرد مذاكرات صلح سوریه ـ رژیم صهیونیستی نیز اسد هیچ گامی در این راه برنداشت و این مذاكرات بسان گذشته راكد و بدون تحرك بود.
سیاست آمریكا در برابر سوریه نه تنها نتایج مثبتی به همراه نداشت بلكه با معایب بسیاری همراه بود؛ این ناكامی موجب شد تا برخی از دولتمردان اوباما دریابند كه كاخ سفید باید در اندیشه تغییر سیاست‌هایش در برابر سوریه باشد و بروز حوادث اخیر جاری در سوریه این سیاستمداران را در اتخاذ این راهبرد بیش از پیش، مصمم كرد.
از سوی دیگر سیاست دولت اوباما طی شش ماه گذشته از براندازی به فشار مستمر به دولت سوریه تغییر كرده است به ویژه آنكه قطعنامه آنها در شورای امنیت با وتوی روسیه و چین مواجه شد.
پس از شكست تصویب قطعنامه محكومیت رژیم بشار اسد در شورای امنیت سازمان ملل، آمریكا تلاش كرده تا با تقویت اپوزیسیون سوریه، رژیم اسد را تضعیف نماید.
آمریكا و كشورهای اتحادیه اروپا به اعمال تحریم های یكجانبه علیه دولت اسد اقدام كرده اند و از سوی دیگر مخالفان در این كشور كماكان كمك های مالی را از كشورهای خارجی دریافت می كنند و در برخی موارد نیز گزارش های مستندی از حمل غیرقانونی سلاح برای مخالفان اسد منتشر شده كه نشان دهنده مداخله كشورهای غربی در امور سوریه است.
بازداشت تبعه آمریكایی در مناطق ناآرام، كمك شش میلیون دلاری آمریكا به شبكه تلویزیونی وابسته به مخالفان، تلاش برای تصویب قطعنامه در شورای امنیت برای مداخله در سوریه از مواردی است كه كاخ سفید تاكنون برای استمرار ناآرامی های سوریه سرمایه گذاری كرده تا از این طریق بستر سرنگونی رییس جمهوری مردمی این كشور را فراهم سازد، اگرچه تاكنون تلاش های آنها با وجود سرمایه گذاری فراوان رسانه ای و مالی و حقوقی، بی نتیجه مانده است.
* سیاه نمایی رسانه های غربی درباره تحولات سوریه
بسیاری از رسانه های جهانی همسو با آمریكا در واقع كمپین اطلاعاتی را عیله دولت اسد در دمشق به راه انداخته اند.
رسانه های آمریكایی و متحدان آنها نیز با سانسور خبری اقدام های سركوبگرانه و ضد انسانی آل خلیفه در بحرین، رخدادهای سوریه را بزرگنمایی كرده و تلاش می كنند تا وضعیت این نظام را بحرانی جلوه دهند.
تحلیل رویكرد آمریكا در قبال سوریه نشان می دهد كه واشنگتن اكنون متمركز بر ایجاد یك كمپین اطلاعاتی و تبلیغاتی بین المللی علیه سوریه است.
مقامات آمریكایی تا كنون تصویری سیاه و سفید از اوضاع سوریه ترسیم كرده اند مبنی بر اینكه مخالفان سیاسی كه خواستار تغییرات دمكراتیك در این كشورند قربانی سركوب بی رحمانه رژیم سوریه هستند.
این در حالی است كه آمریكا فقط بازیگران همسو را مكلف به رعایت حقوق مندرج در سازمانهای بین المللی می كند به نحوی كه دخالت آشكار كاخ سفید در سوریه در حالی از گستره رسانه ای برخوردار می شود كه نسبت به تحولات بحرین و سیاست سركوب و شكنجه آل خلیفه سكوت پیشه نموده اند، تا بار دیگر شعاری بودن حمایت از حقوق بشر و دمكراسی بر همگان عیان شود.
* آمریكا و ادعای حمایت از حقوق بشر
مقایسه واكنش آمریكا درخصوص تحولات بحرین و سوریه، نشان می دهد كه تا چه اندازه دولت اوباما دارای صداقت است. واشنگتن در سوریه از شورشیان و در بحرین از سركوب كنندگان قیام حمایت می‌كند.
از منظر آمریكایی ها تلاش های دیپلماتیك به معنی حمایت از گروه های مخالف رژیم های ناسازگار با واشنگتن است، رویكردی كه دوگانه و مخالف ادعاهای حقوق بشری كاخ سفید محسوب می شود.
در نگاه دولت اوباما هر گروه مخالفی كه در معرض فشارهای رژیمی قرار گیرد كه در خدمت منافع آمریكا نیست می تواند از كمك های مالی، نظامی و اقتصادی آمریكا بهره مند باشد و یا برعكس، اگر دولتی در خدمت منافع آمریكا باشد گروه های مخالف در آن در مخاطره خواهند بود.
* سوریه همچنان پایدار در جبهه مقاومت
دولت و ملت سوریه در زمره نخستین دولتها و ملتهایی هستند كه از انقلاب اسلامی ایران و ماهیت ضداستكباری و ضدصهیونیستی آن جانبداری كردند؛ دولت و ملت سوریه در صف نخست حمایت از جمهوری اسلامی ایران در جنگ تحمیلی رژیم صدام حسین قرار گرفته و در محافل جهانی و منطقه‌ای رسماً و عملاً در كنار ایران قرار گرفتند. نباید از یاد برد كه موضع سوریه در جنگ تحمیلی ضربه دردناكی به حیثیت رژیم صدام حسین وارد آورد؛ دولت و ملت سوریه طی چهار دهه اخیر استراتژی برقراری موازنه استراتژیك قوا را با رژیم صهیونیستی برگزیده و با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سابق، استراتژی مقاومت و بازدارندگی را در سیاست های منطقه‌ای‌اش در پیش گرفتند. دولت و ملت سوریه در ایجاد و تقویت جریان مقاومت ضدصهیونیستی در فلسطین و لبنان سهم مهمی ایفا كرده و با كمكها و همراهیهای همه‌جانبه ایران جبهه مقاومت علیه سیاستهای توسعه‌طلبانه رژیم صهیونیستی و ایالات متحده آمریكا را رهبری كردند.
این واقعیت نباید نادیده گرفته شود كه اگر جبهه مقاومت منطقه‌ای وجود نداشت، رژیم صهیونیستی دامنه توسعه‌طلبی های خود را تا منطقه خلیج‌فارس گسترش می‌داد؛ دولت و ملت سوریه پس از اخراج جنبش مقاومت فلسطین از لبنان در جنگ همه جانبه اسرائیل علیه این كشور آغوش خود را به روی لایه‌ها و سازمانهای فلسطینی مقاومت‌جو گشود و با روند اوسلو در دهه 90 میلادی (قرن پیشین) مخالفت كردند. 17 سازمان و گروه مقاومت فلسطین در حال حاضر فعالیت خود را در مركز دمشق دنبال می‌كنند. راهبردها و سیاستهای منطقه‌ای و بین‌المللی دولت سوریه طی چند دهه اخیر در بسیاری از تحولات و رخدادها در حد مطابقت تمام عیار به راهبردها و سیاستهای منطقه‌ای ایران نزدیك بود.
آمریكا بعد از آغاز موج بیداری اسلامی در خاورمیانه تلاش كرد تا با تحریك اقلیتی محدود از مخالفان بشار اسد، آنها را به گروهی مخالف مسلح تبدیل كند تا از آنها برای اهداف شوم خود در سوریه - و البته در راستای كاهش نفوذ منطقه ای جمهوری اسلامی ایران - استفاده كند كه خوشبختانه هوشیاری دولت دمشق مانع از تحقق این اهداف می شود.
وجود دولت های سكولار و لیبرال كه نسبتی با سیاست های منطقه ای جمهوری اسلامی و مقاومت نداشته باشد، گزینه مطلوب آمریكایی ها برای پیگیری راهبردهای خاورمیانه ای آنهاست.
ساختار و شاكله كنونی كشور سوریه نه تنها در این راستا ارزیابی نمی شود، بلكه به عنوان یك مانع عمده، تلاشهای سران كاخ سفید را با مشكلات عدیده ای رو به رو ساخته است.
جلوگیری از الگوپذیری انقلاب اسلامی، گزینه دیگری است كه مخالفان جبهه مقاومت را واداشته است تا همگرایی ایدئولوژیك بین ایران و دیگر كشورها و ملتها را به واگرایی راهبردی تبدیل نمایند، چرا كه این مسیر ضمن تقویت محور دیدگاه های جمهوری اسلامی، عرصه بازیگری منافع غربیها بویژه آمریكا را با كندی و گاه بن بست مواجه می نماید.
بدون تردید، از این منظر تلاش می كنند تا هم پیمانان سیاسی ایران در تعاملات منطقه و جهان منزوی و در صورت امكان، به عنصری حاشیه ای و فاقد تأثیرگذاری تبدیل شوند.
به همین منظور، دوستان منطقه ای آمریكا در سال های اخیر، روابط دیپلماتیك را با سوری ها بسط داده اند تا بستر خواسته های آمریكا را تحقق بخشند كه این مهم تاكنون با روحیه مقاومت در دمشق، ناكام مانده است.
حفظ امنیت رژیم صهیونیستی از مهمترین هدف های آمریكا در كشورهای آسیای جنوب غربی است كه واشنگتن را مصمم نموده است تا با هزینه های كلان، از منافع تل آویو صیانت و این رژیم نامشروع را در قبال خشم انقلابی منطقه، حفظ كند.
آمریكا از ایستادگی دمشق به عنوان محور مقاومت و دفاع از مردم فلسطین و مقاومت لبنان عصبانی است و تمام توان خود را برای تضعیف این محور بسیج كرده و از هیچ اقدامی فروگذار نخواهد كرد هرچند محذورات آمریكایی در منطقه آنقدر زیاد است كه آنها را به سمت چشم پوشی تدریجی از اهداف خود رهنمون می كند.
رهبر معظم انقلاب طی دیدار 'رجب طیب اردوغان' نخست وزیر تركیه با معظم له فرمودند 'جمهوری اسلامی ایران از سوریه به دلیل حمایت از خط مقاومت در برابر رژیم صهیونیستی دفاع خواهد كرد و با هر گونه دخالت نیروهای خارجی در امور داخلی سوریه به شدت مخالف است'.
فرمایشات آیت الله 'خامنه ای' درباره تحولات منطقه نشان می دهد كه هچیگاه خواب آمریكایی ها برای نظام مردمی سوریه هرگز تعبیر نخواهد شد.
احمد فراهانی
تهران - آمريكايي ها از ابتداي بروز تنش در سوريه همواره تضعيف نظام سياسي اين كشور را بطور رسمي و غيررسمي خواستار شده اند اما روند جاري و اصلاحات انجام شده در اين كشور نشان داد كه رويا و آرزوهاي واشنگتن براي شكستن خط مقاومت، به هيچ وجه محقق نخواهد شد.
