به گزارش ایرنا، این منطقه با مساحت 84 هزار و 435 هكتار دارای مصوبه شورای عالی حفاظت محیط زیست به عنوان پناهگاه حیات وحش در 10 كیلومتری شرق شهرستان جاجرم قرار دارد.
پناهگاه حیات وحش میاندشت با پارك ملی گلستان 100 كیلومتر، با منطقه حفاظت شده 'قرخود' در شهرستان مانه و سملقان 80 كیلومتر، با منطقه حفاظت شده 'خار توران' شاهرود 75 كیلومتر و با منطقه حفاظت شده 'سالوك' اسفراین 30 كیلومتر فاصله دارد.
این پناهگاه ویژگی خاصی برای زندگی گونه های مختلف جانوری از جمله یوز دارد كه آنرا به عنوان تنها زیستگاه دشتی یوز آسیایی در كشور معرفی می كند.
همچنین بر اساس مطالعات صورت گرفته توسط 'انجمن یوزپلنگ ایرانی' در سال 1387، جمعیت یوزپلنگ در منطقه میاندشت جاجرم در سال 1384 شش تا 10 قلاده برآورد شد ولی جمعیت این جانور از سال 1386 دچار كاهش شده كه احتمالا یكی از مهمترین علل آن خشكسالی و كاهش جمعیت جوندگان و خرگوش در منطقه بوده است.
مطالعات مذكور مشخص كرد كه عوامل محیطی غیرقابل پیش بینی در كوتاهترین زمان تاثیر قابل ملاحظه ای بر جمعیت طعمه خوارانی كه از مركز محدوده پراكنش دور هستند، می گذارد.
این مطالعات و وجود چنین گزارش هایی از وضعیت یوز در پناهگاه حیات وحش میاندشت جاجرم موجب شد تا در سالهای اخیر 320 هكتار از مساحت این منطقه به امر تكثیر و پرورش یوزپلنگ آسیایی اختصاص داده شود.
اجرای پروژه تكثیر و پرورش یوزپلنگ آسیایی در شرایط نیمه اسارت با جذب اعتبار و حصاركشی 250 هكتار از منطقه در سال 1387 به طور رسمی آغاز و در همان سال با انتقال یك قلاده یوزپلنگ ایرانی به این مركز آغاز شد.
براساس گزارش اداره كل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی اكنون در پناهگاه حیات وحش میاندشت حضور حداقل شش قلاده یوزپلنگ نادر و زیبا قطعی است.
كارشناس مسوول واحد حیات وحش و آبزیان اداره كل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی درباره گونه یوز می گوید: این گونه دارای دو زیرگونه آسیایی و افریقایی است كه در این بین زیرگونه افریقایی در بسیاری از بخش های این قاره پراكندگی و وضعیت نسبتا بهتری دارد به طوری كه حدود 9 تا 12 هزار یوز در افریقا باقی مانده است.
'بهروز جعفری' افزود: اما زیرگونه آسیایی كه روزگاری در بخش های وسیعی از خاورمیانه و هند پراكندگی داشت اكنون تنها محدود به جمعیت موجود در ایران شده كه پراكندگی عمده آن مربوط به بخش مركزی ایران در محدوده دشت های كویر و لوت و نواحی اطراف آن است.
وی گفت: امروز وضعیت یوزپلنگ آسیایی براساس معیارهای اتحادیه جهانی حفاظت 'بحرانی' و طبق قانون شكار و صید جزو گونه های در معرض خطر انقراض قلمداد می شود.
وی به معرفی یوز آسیایی پرداخت و افزود: این زیرگونه جانوری مهره دار از رده پستانداران، راسته گوشتخواران و یكی از نادرترین اعضای خانواده گربه سانان است كه زمانی در اكثر مناطق دشتی غرب آسیا می زیسته ولی امروز با نام یوزپلنگ ایرانی در نیمه شرقی كشور با جمعیتی در حدود 70 تا 100 قلاده به بقای خود ادامه می دهد.
جعفری گفت: بدن این گربه سان بی همتا در چندین میلیون سال تكامل طوری شكل گرفته كه به آن امكان حركت با سرعتی برابر با 110 كیلومتر در ساعت را می دهد.
وی افزود: وجود اندام باریك، دست و پای لاغر و بلند، سینه فراخ و دارا بودن جمجمه ای كوچك، ظریف و گرد، یوز را به سریع ترین جانور روی زمین بدل كرده است.
وی گفت: یوزها به آسانی از دیگر گربه سانان قابل تشخیص هستند و این امر تنها به علت وجود خال های گرد و سیاه و توپر و خط اشكی (نوار سیاه روی صورت كه از گوشه داخلی چشم تا گوشه دهان امتداد دارد) روی بدن نیست بلكه بدن باریك و كشیده، سر كوچك و گرد، پوزه كوتاه و گوش های كوچك و تا حدودی پهن نیز آنها را از دیگر گربه سانان متمایز می كند.
كارشناس مسوول واحد حیات وحش و آبزیان اداره كل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی افزود: طعمه معمول یوزپلنگ را آهو، جبیر، خرگوش و پستانداران سمدار حداكثر تا وزن 40 كیلوگرم تشكیل می دهند.
وی گفت: یك یوز نر بالغ تنها هرچند روز، یكبار شكار می كند اما ماده های دارای توله تقریبا هر روز به شكار می پردازند و در حالی كه سایر گربه سانان شكارچیان شب هستند یوزها عمدتا روز فعال بوده و اغلب در اوایل بامداد و غروب آفتاب به سراغ طعمه های خود می روند و ضریب موفقیت آنها در شكار حدود 50 درصد اندازه گیری شده است.
جعفری افزود: میزان تغذیه روزانه یوزپلنگ به طور متوسط دو كیلوگرم است كه به نظر غذای زیادی نیست.
وی دریاره طول عمر یوز نیز گفت: طول عمر این گونه جانوری در طبیعت هفت سال گزارش شده اما گفته شده حداكثر تا 12 سال هم عمر می كنند كه طول زندگی آنها در اسارت تا 16 سال هم گزارش شده است.
وی به زایمان یوز ماده اشاره كرد و افزود: یوز ماده هر دو سال یكبار زادآوری دارد و معمولا دو تا چهار توله 250 تا 300 گرمی می زاید كه این توله ها 15 تا 17 ماه پس از تولد تحت مراقبت مادر قرار دارند.
جعفری گفت: یوز ماده به جز هنگام شكار، لحظه ای توله های خود را تنها نمی گذارد و در سه یا چهار ماهگی توله ها را از شیر گرفته و با طعمه شكار شده تغذیه می كند.
وی افزود: یوز نر كه در سه سالگی به بلوغ می رسد در مراقبت از توله ها دخالتی ندارد و توله های یوز همیشه در حال بازی با یكدیگر بوده و مهارت های شكار را از مادر فرا می گیرند.
كارشناس مسوول حیات وحش و آبزیان اداره كل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی درباره وضعیت یوزپلنگ آسیایی در منطقه پناهگاه حیات وحش میاندشت و تغذیه آن می گوید: یوزپلنگ آسیایی از غزال (آهو) و سایر جوندگان تغذیه می كند و در نتیجه خطری برای انسان و سایر دامهای اهلی ندارد.
جعفری افزود: در عین حال وجود دام در مراتع نزدیك پناهگاه حیات وحش میاندشت باعث كاهش پوشش گیاهی منطقه و در نتیجه كمبود علوفه برای آهوان شده و زنجیره غذایی یوز را مورد مخاطره قرار می دهد.
وی گفت: با توجه به اینكه اكنون زیست یوز آسیایی به علت تعداد كم آنها در حال انقراض است باید مورد حمایت و حفاظت قرار گیرد تا نسل این جانور حفظ شود.
جعفری افزود: با توجه به حساسیت موضوع، پیشگیری از نابودی جمعیت این حیوان توسط سازمان حفاظت محیط زیست ضروری تشخیص داده شده و یك سایت برای پرورش و تكثیر یوزپلنگ آسیایی و طعمه های آن در پناهگاه حیات وحش میاندشت جاجرم برای حفظ و تكثیر و مطالعه بیشتر بر روی این گونه با ارزش ایجاد و راه اندازی شده است.
وی گفت: با توجه به اینكه پناهگاه حیات وحش میاندشت تنها زیستگاه واقعی یوز كشور است، (یوز در مناطق تپه ماهوری و كوهستانی زندگی می كند) و میاندشت تنها منطقه ای است كه دشتی بوده و یوزها هنوز در دشت به دنبال آهو هستند و از این رو حفظ و احیای چنین زیستگاهی از بالاترین اولویت برخوردار است.
جعفری افزود: با توجه به اهمیت موضوع، تلاش برای ایجاد سایت تكثیر یوز در پناهگاه میاندشت جاجرم از بیستم مهر سال 1386 به طور جدی و پس از پیگیری های اولیه مطرح و ساخت این سایت از 15 اردیبهشت سال 1387 آغاز شد.
وی گفت: قبل از شروع عملیات احداث این سایت به منظور ارتقای دانش و اطلاعات اولیه طرح بررسی وضعیت زیستی یوزپلنگ در پناهگاه حیات وحش میاندشت توسط اداره كل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی و با تلاش كارشناسان انجمن یوزپلنگ ایرانی اجرا شد.
وی افزود: در این پروژه وضعیت بوم شناسی، محدوده پراكنش، رژیم غذایی، عوامل تهدید كننده یوز، نگرش مردم محلی نسبت به یوزپلنگ و گونه های مرتبط با یوز از قبیل آهو، قوچ، میش، خرگوش و غیره به عنوان طعمه و گرگ، گفتار، پلنگ و غیره به عنوان رقبای احتمالی یوزپلنگ در منطقه مورد بررسی و مطالعه قرار گرفت.
كارشناس مسوول واحد حیات وحش و آبزیان اداره كل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی گفت: پس از انجام این كار تحقیقاتی، منطقه ای مناسب برای احداث سایت تكثیر در محدوده پناهگاه حیات وحش میاندشت جاجرم در نظر گرفته شد كه تمام شرایط زیستی یوزپلنگ را دارا است و این مهم بابررسی های لازم و بهره مند شدن از نظرات مدیران و كارشناسان با تجربه سازمان و كارشناسان استان صورت گرفته است.
وی گفت: در این طرح محدوده ای به وسعت 120 هكتار در منطقه 'دوشاخ' واقع در ضلع شمال شرقی پناهگاه حیات وحش میاندشت برای این منظور جانمایی شد و در مرحله بعد نحوه و نوع حصاركشی محدوده مورد نظر مطالعه شد تا حصاركشی به نوعی انجام شود كه در ادامه فعالیت طرح تكثیر با حداقل مشكل مواجه شود.
جعفری افزود: در ششم آذر سال 1387 مرحله نخست اجرای پروژه سایت تكثیر یوزپلنگ در منطقه پناهگاه حیات وحش میاندشت به اتمام رسید و یك قلاده یوزپلنگ ایرانی نر با حضور جمعی از مدیران سازمان حفاظت محیط زیست، رییس بخش گربه سانان و نمایندگان سازمان جهانی مربوط در این سایت رهاسازی شد.
وی گفت: در ادامه اجرای این طرح، مساحتی 125 هكتاری برای پرورش طعمه یوز در این منطقه احداث شد كه اكنون 90 درصد پروژه مذكور تكمیل شده است.
جعفری افزود: با توجه به اینكه پناهگاه حیات وحش میاندشت از لحاظ توپوگرافی دارای وضعیت های بیابانی، نیمه بیابانی و كوهستانی و دارای گونه های با ارزش دیگری چون آهو، هوبره و غیره است، می توان با سرمایه گذاری برای افزایش جمعیت این گونه ها، ایجاد زیرساخت های گردشگری برای استفاده علاقه مندان داخلی و خارجی و ایجاد اشتغال مردم بومی منطقه به اقتصاد و جذب سرمایه های خارجی در این زمینه كمك كرد.
وی افزود: یكی دیگر از خصوصیات پناهگاه حیات وحش میاندشت امكان گشت و گذار در كل منطقه در یك ساعت است كه می تواند امتیاز بسیار خوبی برای تداوم انجام مطالعات در زمینه تكثیر و پرورش گونه های جانوری در این منطقه از جمله یوز باشد.
معاون فنی اداره كل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی نیز در باره اهمیت پناهگاه حیات وحش میاندشت و پرورش یوزپلنگ آسیایی به ایرنا می گوید: براساس مطالعات صورت گرفته این پناهگاه از زیستگاه های مهم كشور برای گونه یوزپلنگ به شمار می رود.
'محمد عرفانی' افزود: به همین دلیل با سرمایه گذاری كه برای پروژه تكثیر و پرورش یوزپلنگ آسیایی در منطقه میاندشت جاجرم صورت گرفته و اجرایی شدن آن می تواند نقش بسزایی در پرورش یوزپلنگ داشته باشد.
وی از سایت پرورش یوزپلنگ میاندشت به عنوان مجهزترین سایت كشور نام برد و گفت: از ویژگی های مهم این سایت این است كه در محیط محصور آن یوز ماده می تواند طعمه گیری را به توله های خود یاد بدهد.
عرفانی افزود: در سایت پرورش یوز در پناهگاه حیات وحش میاندشت 125 هكتار به بخش طعمه گیری یوز اختصاص دارد كه این فضا برای یوز ماده فرصت را فراهم می كند تا یوز مادر آموزش طعمه گیری را بدون دغدغه در طبیعت آموزش دهد.
وی با اشاره به اینكه اكنون از برنامه پرورش یوز در سایت پناهگاه حیات وحش میاندشت عقب هستیم، افزود: اگر یوز ماده برای پرورش به این سایت فرستاده شود نقش موثر سایت در آتی مشخص خواهد شد.
وی گفت: اكنون شرایط برای فعالیت سایت پرورش یوز در پناهگاه حیات وحش میاندشت فراهم است.
همچنین كارشناسان حفاظت محیط زیست خراسان شمالی برای بهبود طرح تكثیر و پرورش یوزپلنگ آسیایی در منطقه میاندشت جاجرم، ارتقای سطح مدیریتی منطقه از پناهگاه حیات وحش به پارك ملی را با توجه به ارزشهای منطقه ضروری می دانند.
آنان همچنین با اشاره به اینكه یكی از دشمنان اصلی یوز در حال حاضر سگهای گله در پناهگاه حیات وحش میاندشت جاجرم به شمار می روند، پیشنهاد خرید پروانه چرای دامداران منطقه را می دهند.
این كارشناسان عنوان می كنند با خرید پروانه چرای دامداران و در پی آن كاهش تعارضات، منطقه به مكان مناسب برای زیست گونه های یوز و آهو تبدیل شده و نقش موثری در حفظ و افزایش جمعیت این وحوش خواهد داشت.
كارشناسان حفاظت محیط زیست خراسان شمالی همچنین خواستار افزایش تعداد نیروهای اجرایی برای جلوگیری از تخلفات شكار و صید و اجرای پروژه طرح مطالعه و تكثیر یوز در شرایط نیمه اسارت در میاندشت جاجرم با توجه به آمادگی امكانات آن، شدند. ك/4
623/626/330
بجنورد - پناهگاه حيات وحش 'مياندشت' در شهرستان جاجرم از توابع استان خراسان شمالي از نظرگاه دشتي بودن، منطقه اي مستعد براي پرورش يوزپلنگ آسيايي در كشور به شمار مي رود.
