شهر مرزی، ساحلی و توریستی آستارا كه تا بیست سال پیش با كمتر از 25 هزار نفر جمعیت و با خانه هایی یك طبقه و حیاط هایی بزرگ به نام 'شهر بامهای سفالی' معروف بود ، با توسعه تجارت مرزی و واقع شدن در مسیر گردشگری شمال و شمالغرب كشور به یكباره با سیل مهاجرت در دو دهه اخیر مواجه شد بطوری كه جمعیت آستارا به بیش از 45 هزار نفر رسیده و این افزایش جمعیت پیامدهای ناخواسته ای را بر شهر تحمیل كرده است.
ساخت و ساز بی رویه بدون توجه به اصول معماری و شهرسازی متناسب با شرایط زیست بومی و اقلیمی منطقه و نیز نبود مدیریت كارآمد موجب شده است كه امروزه شهرستان آستارا و بخصوص خود شهر با سه پدیده نامطلوب دفع غیربهداشتی فاضلاب شهری ، مشكل زباله ها و نیز ترافیك شهری دست به گریبان شود.
در این میان، شرایط دفع بهداشتی فاضلاب هر روز بغرنج تر می شود بطوری كه در وضعیت فعلی از یك مساله صرف بهداشتی به موضوعی اجتماعی با دامنه ای گسترده تبدیل شده است.
بر اساس اعلام یك منبع آگاه در دادگستری شهرستان ، هم اكنون شكایات متعددی به مراجع قضایی شهرستان در خصوص منازعه حقوقی همسایه ها و ساكنان مجتمع های آپارتمانی در مسایل مربوط به فاضلاب ارجاع شده در حالی كه راه حلی نیز برای برخی از این دادخواهی ها متصور نیست.
شهر آستارا در حالی بیش از 45 هزار نفر را در خود جای داده كه در محدوده ای 10 كیلومتر مربعی واقع شده و تراكم جمعیت در این محدوده بسیار بالاست و همین امر موجب شده كه ساخت و ساز در ارتفاع كه مغایر با ویژگی های زمین شناختی منطقه است ، شكل بگیرد.
با وجود این كه احداث و ایجاد شبكه فاضلاب در شهرهای ساحلی به علت بالا بودن سطح آبهای زیر زمینی و نبود امكان دفع فاضلاب از طریق چاههای جاذب ضروری تر از بقیه مناطق كشور است ، ولی متاسفانه تا كنون اقدامی برای دفع صحیح فاضلاب شهر آستارا انجام نشده و این شهر همچنان فاقد سامانه فاضلاب شهری است.
معضل دفع فاضلاب ساكنان شهر آستارا در حالی به مرحله حاد رسیده كه تعداد جمعیت شناور آستارا بخصوص در ایام تعطیلات تابستانی و عید نوروز به دهها برابر جمعیت ساكن شهر می رسد و همه آنها نیز بار اضافی بر تولید فاضلاب شهرستان تحمیل می كنند.
این معضل زمانی به مرحله حاد رسید كه چاه های جاذب به علت احداث مجتمع ها و آپارتمانها ، دیگر قدرت جذب آب فاضلاب را از دست دادند و برخی از اهالی با سوء استفاده از ضعف مدیریت شهری ، اقدام به رهاسازی و هدایت فاضلاب خانگی خود به جوی ها و رودخانه های داخل شهر كردند.
اكنون بهداشت شهری آستارا كه در سالهای نه چندان دور به پاگیزگی شهرت داشت ، در شرایط اسفناكی قرار دارد و بیم بروز و شیوع انواع بیماری ها ، شهروندان را نگران كرده است. البته هم اینك نیز برخی بیماری های پوستی و تنفسی كه در گذشته شهر سابقه نداشته ، دیده شده و به نگرانی شهروندان افزوده است.
نوع و جنس خاك شهر ، ظرفیت و كشش فاضلاب تولیدی ساختمان های بلند مرتبه ای را كه بدون ملاحظات ترافیكی ، ایمنی و منظر شهری در تنگ هم ساخته شده اند ، ندارد و این روزها مشاهده فاضلاب سرریز شده از چاه ها كه بناچار در كوچه ها و خیابان های شهر رها شده ، منظره نامطلوبی را در برابر دیدگان هر رهگذری می گشاید و بوی تعفن فاضلاب خانگی ، فضای شهر را فرا می گیرد.
صاحبان تعدادی از ساختمان ها هر چند وقت چاه فاضلاب را با تانكر تخلیه كرده و فاضلاب را در خارج از شهر رها می كنند اما مالكان بسیاری از ساختمان ها راه كم هزینه تری را انتخاب كرده و در نیمه های شب در كنار بی اعتنایی نهادهای مسوول شهری ، اقدام به رها كردن فاضلاب در جوی ها و رودخانه های داخل شهر می كنند.
حال، این پرسش مطرح است كه مسوولان مربوطه در برابر این معضل حاد زیست محیطی چه می گویند و چه كرده اند؟
رییس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان آستارا در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: رهاسازی فاضلاب شهری در معابر ، جوی ها و دو رودخانه جاری در داخل شهر آستارا بطور جدی باعث تهدید بهداشت عمومی و محیط زیست انسانی شده ولی در این زمینه سازمان محیط زیست تكالیف قانونی مستقیمی ندارد بلكه نهادهایی مثل اداره آب و فاضلاب و نیز شهرداری متولی امر هستند و اداره محیط زیست بیشتر جنبه نظارتی و حاكمیتی دارد و در این زمینه نیز به تكالیف خود عمل كرده است.
'ساسان اكبری پور' شیوع بیماری های مختص فصول گرم سال ، استفاده نابجا از فاضلاب تصفیه نشده در امور كشاورزی ، ایجاد آلودگی میكروبیوشیمیایی و از طریق آن، آلوده سازی خاك و آب و مسدود شدن معابر شهری بخصوص كانال های شهری در زمان بارندگی را از جمله آثار نامطلوب رهاسازی فاضلاب خانگی در معابر و رودخانه ها ذكر كرد.
وی اضافه كرد: اداره محیط زیست شهرستان آستارا تاكنون برای نهادهای مختلف بخصوص شهرداری و اداره آب و فاضلاب اخطاریه های زیست محیطی ارسال كرده و همچنین موضوع را بصورت ویژه در كمیته پسماند شهرستان پیگیری كرده است ولی تاكنون به نتیجه مشخصی نرسیده است.
وی اظهار داشت: رهاسازی فاضلاب در دو رودخانه ، نهرها و جوی های داخل شهر آستارا ، در صورت اثبات و تایید توسط كارشناسان بهداشت محیط و محیط زیست ، تهدید علیه بهداشت محیط زیست انسانی تلقی شده و پیگرد قانونی دارد كه آن هم در مرحله اجرا و اعمال قانون با شدت عمل كمتری دنبال می شود.
وی در خصوص اثرات نامطلوب رهاسازی فاضلاب به جوی ها معابر و رودخانه های جاری شهر گفت: این امر در صورت شدت ، موحب تهدید سلامت سكنه شده و در كوتاه مدت موجب كم اشتهایی ، سوء هاضمه و انتقال و تكثیر بیماریهای مهلك و خطرناكی همچون اسهال خونی ، وبا و تیفوئید شده و عامل شدت عفونت های هپاتیتی و فلج اطفال می شود.
وی در باره اثرات بلندمدت رهاسازی فاضلاب شهری در جوی ها و رودخانه ها بیان كرد: وجود فلزات سنگین در فاضلاب خانگی و ورود غیرمستقیم آن به چرخه غذایی انسان باعث بروز تومور و كاهش طول عمر انسان می شود و نقش سرطان زایی و بروز نقایص ژنتیكی آن نیز در تحقیقات عملی به اثبات رسیده و علاوه بر این ها موجب بروز اگزمای پوستی و شدت بیماری هایی همچون حصبه و وبا از طریق آب و سبزیجات آلوده شده و عوارض ناگواری بر كبد ، كلیه ، معده و دستگاه عصبی بر جای می گذارد.
وی اضافه كرد: در اثر ورود فاضلاب خانگی به رودخانه ها و جوی های داخل شهر ، بار عالی آب های جاری بالا رفته و موجب رشد جلبك ها و كاهش اكسیژن محلول در آب شده و در نهایت باعث افت كیفیت آب شده و به دنبال آن شرایط برای استفاده از آب برای مصارف عمومی و اختصاصی انسان و بخصوص آبزیان كاهش یافته در نهایت موجب مرگ آبزیان می شود.
اكبری پور همچنین با اشاره به اثرات نامطلوب و تخریبی رهاسازی فاضلاب به جوی ها و رودخانه های داخل شهر آستارا بر اكوسیستم آب دریا گفت: این امر در بلند مدت موجب تخریب زیستگاه و محل تخم ریزی گونه های نادر دریایی از جمله ماهیان استخوانی شده و آثار آن هم اكنون در كاهش سالانه صید دیده می شود.
وی اضافه كرد: به علت رهاسازی فاضلاب به رودخانه ، 'رودخانه مرداب' جاری در داخل شهر آستارا به همراه دو رودخانه شهر رشت جزو سه رودخانه آلوده استان گیلان اعلام شده و این زنگ خطری برای محیط زیست انسانی و گونه های دریایی و آبزیان منطقه است.
رییس شبكه بهداشت و درمان شهرستان آستارا نیز به خبرنگار ایرنا گفت: هم اكنون 30 تا 35 درصد فاضلاب تولیدی در منازل شهر آستارا بصورت مستقیم وارد جوی ها و رودخانه های جاری در داخل شهر می شود.
'حسین عباسقلی زاده' با اشاره به اعلام شدت آلودگی فاضلاب جاری در جوی ها و رودخانه داخل شهر آستارا در آزمایشات علمی انجام شده توسط كارشناسان بهداشت محیط شهرستان افزود: آلودگی فاضلاب شهر آستارا نیاز به انجام آزمایش ندارد بلكه میزان و شدت آن با چشم نیز قابل مشاهده است.
وی ادامه داد: با توجه به بالا بودن سطح ایست آبی شهر آستارا پس از پر شدن چاه های جاذب ، فاضلاب خانه هایی كه به چاه های جاذب هدایت می شود، بلافاصله به جوی ها و رودخانه های شهر راه پیدا می كند.
وی با تاكید بر ضرورت تسریع در اجرای طرح فاضلاب شهر آستارا بیان كرد: مردم در این شهر گرفتار فاضلاب شده اند و این معضل هر روز در شهر به شكلی خود را نشان می دهد.
وی نشت و هدایت هر گونه فاضلاب در جوی ها، معابر، رودخانه ها و نهرهای داخل مناطق مسكونی را برابر قانون كاری خلاف و نوعی قانون شكنی عنوان كرد و گفت: با توجه به ماده 688 قانون مجازات اسلامی این امر ممنوع اعلام شده ولی راهكار قانونی مشخصی برای مقابله با آن در نظر گرفته نشده است.
وی افزود: به علت ضعف قانون ، كارشناسان شبكه بهداشت و درمان شهرستان در خصوص نشت و هدایت فاضلاب به معابر ، جوی ها و رودخانه ها فقط می توانند اعلام نظر كرده و دیدگاه های كارشناسی خود را اعلام كنند كما این كه در پرونده هایی كه به علت مشكل فاضلاب مجتمع های مسكونی تشكیل شده ، ما تنها بر اساس دستور قضایی به اعلام نظر كارشناسی می پردازیم.
وی اضافه كرد: برخی از واحدهای صنفی فعال در داخل شهر نیز به تولید فاضلاب می پردازند كه در این زمینه كارشناسان بهداشت محیط شهرستان ، نظارت دقیق تری دارند و در این حوزه مشكلات كمتری به چشم می خورد.
وی عمده مشكل مربوط به فاضلاب شهری را مربوط به فاضلاب خانگی بخصوص در مجتمع های مسكونی و آپارتمان ها عنوان كرد و افزود: معضل رهاسازی فاضلاب ، پر شدن چاه های جاذب و نشت فاضلاب هم در داخل مجتمع و هم در سطح جوی های نزدیك مجتمع های آپارتمانی بیشتر مشهود است.
وی همچنین گفت: هم اكنون دو رودخانه ، جوی ها ، نهرها و كلیه آب های جاری در داخل شهر آستارا به علت رهاسازی مستقیم فاضلاب بسیار آلوده است و برای محیط زیست انسانی و بهداشت عمومی خطرآفرین محسوب می شود.
'اردشیر اصغری' یكی از شهروندان آستارایی در باره معضل رهاسازی فاضلاب شهری به جوی ها و رودخانه های داخل شهر آستارا گفت: به علت رهاسازی مستقیم فاضلاب به رودها و جوی ها ، هم اكنون شهر آستارا در شرایط بسیار نامطلوب قرار دارد و دیگر نمی توان به آستارا 'شهر بامهای سفالی' گفت و باید بگوییم كه 'شهر خیابان های فاضلابی'.
وی افزود: متاسفانه هم اكنون حجم وسیعی از فاضلاب شهری بصورت مستقیم از طریق جوی ها و رودخانه های داخل شهر بطور مستقیم به دریا می ریزید كه این امر موجب آلودگی بیشتر سواحل شهر آستارا شده است.
وی با اشاره به آثار زیانبار دفع آزاد و رهاسازی فاضلاب شهری در بهداشت عمومی بیان كرد: آلودگی های باكتریایی در همه آب های جاری شهر آستارا وجود دارد و كسی خود را متولی حل این مشكل نمی داند.
وی شهرداری را مقصر اصلی رهاسازی فاضلاب به معابر ، جوی ها و رودخانه های شهر آستارا دانست و اظهار داشت: مسوولان مرتبط در شهرداری با دریافت مبالغی ، اجازه ساخت و ساز غیرمجاز و فراتر از حد قانون را صادر می كنند و در زمینه كنترل نحوه دفع فاضلاب واحدهای مسكونی احداث شده نیز هیچ گونه نظارتی ندارند و با اخذ وجوهی اعمال مقررات و قانون نمی كنند.
وی اجرای سامانه جامع دفع فاضلاب شهری را تنها راه حل معضل به وجود آمده در شهر آستارا عنوان كرد و گفت: هیچ كدام از دستگاههای متولی امر در زمینه فاضلاب تاكنون به وظایف خود عمل نكرده اند.
وی اضافه كرد: در اثر كوتاهی و نقص در انجام وظیفه نظارتی شهرداری ، استاندارد تولید و ذخیره سازی فاضلاب در انبار موقت برای هر شهروند 200 لیتر در روز رعایت نمی شود و به همین علت ، شهرداری در واقع مجوز اولیه رهاسازی فاضلاب به جوی ها و رودخانه را صادر می كند.
'كیوان ناصری' یك شهروند دیگر آستارایی نیز با اسفبار خواندن وضعیت دفع فاضلاب شهری آستارا به خبرنگار ایرنا گفت: ساخت و ساز آپارتمان در دو دهه گذشته چهره شهر را دگرگون كرده ولی متاسفانه متولیان امر توجهی به امر دفع فاضلاب در دو دهه گذشته نكرده و وضعیت فعلی را ایجاد كرده اند.
وی افزود: شهرداری هم در مرحله صدور مجوز برای ساخت و هم در مرحله صدور پایان كار ، در خصوص نحوه دفع فاضلاب و رعایت استانداردهای لازم كوتاهی می كند چرا كه بافت زمین شهر آستارا قدرت جذب فاضلاب را ندارد.
وی بیان كرد: متولیان شهرداری اگر مجوز ساخت و پایان كار را به علت نامشخص بودن وضعیت دفع فاضلاب صادر نكنند ، موضوع در سطح كلان مطرح شده و برای فاضلاب آستارا فكری اساسی خواهد شد.
وی ادامه داد: شهرداری تنها به احداث مخزن فاضلاب در حیاط منازل واحدهای مسكونی تازه احداث شده نظارت نادقیقی دارد و اغلب بر اساس بده بستانهای مالی غیرقانونی حاكم ، پایان كار برای مجتمع های مسكونی صادر می كند كه هر كدام كمتر از یك متر مكعب مخزن فاضلاب دارند.
وی با اسفناك خواندن وضعیت فاضلاب منازل در بافت مركزی شهر و بخصوص خیابانهای حكیم نظامی ، فارابی ، شریعتی و امام خمینی(ره) اضافه كرد: به علت تراكم بالای واحدهای مسكونی و خانوارهای ساكن در این مناطق ، اغلب واحدهای مسكونی نزدیك رودخانه مرداب داخل شهر ، در ساعات شب با استفاده از پمپ ، مخازن كوچك پر شده فاضلاب خود را بطور مستقیم روانه آب جاری رودخانه كرده و محیط را آلوده تر از قبل می كنند.
وی اجرای سریع طرح فاضلاب شهری را تنها راه حل این مساله عنوان كرد و گفت: هر اقدامی به جز احداث طرح جمع آوری و دفع فاضلاب شهری آستارا موقتی خواهد بوده و جوابگوی معضل نخواهد شد.
شهروندان و برخی از مسوولان در حالی شهرداری را به علت كوتاهی در انجام وظایف نظارتی خود در امر ساخت و ساز و دفع فاضلاب مقصر عنوان كردند كه مسوولان شهرداری با مراجعه حضوری و نیز با مكاتبه حاضر به پاسخگویی در خصوص وظایف خود در این زمینه نشدند و اعلام كردند كه پاسخگوی خبرنگاران نیستند.
این در حالی است كه حدود یك ماه قبل در جریان افتتاح ساختمان شورای اسلامی شهر آستارا با حضور 'مهدی سعادتی' استاندار گیلان ، یكی از شهروندان آستارایی هنگام سخنرانی 'علی كوهی' شهردار آستارا با قطع سخنان وی، وضعیت بسیار بد فاضلاب شهری را معضل اصلی شهر عنوان كرده و خواهان پاسخگویی شهردار در این زمینه شد اما شهردار آستارا نیز از پاسخگویی طفره رفت.
رییس اداره آب و فاضلاب شهری آستارا در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با اشاره به آغاز عملیات اجرایی طرح جمع آوری فاضلاب در سطح شهر آستارا گفت: طرح جمع آوری فاضلاب شهری آستارا در پنج مرحله و با ایجاد شبكه فاضلاب ، ایستگاههای پمپاژ ، خط انتقال ، ایستگاه پمپاژ اصلی و تصفیه خانه وارد مرحله اجرایی شده است.
'كاظم لطفی' بیان كرد: مناقصه برای عملیاتی كردن شبكه فاضلاب با انتخاب پیمانكار در فاز اول شهرك عباس آباد شهر آستارا انجام شده و برای اجرای این طرح در فاز اول و در محدوده شهرك عباس آباد تامین اعتبار شده و اجرای فاز دوم شبكه فاضلاب این شهر نیز بعد از اتمام فاز اول در اولویت كاری اداره آب و فاضلاب قرار دارد.
وی با بیان اینكه اجرای شبكه فاضلاب در داخل شهر نیز از اواخر سال جاری شروع خواهد شد ، اظهار داشت: در كنار شبكه فاضلاب شهرك عباس آباد ، اجرای شبكه فاضلاب مسكن مهر 900 واحدی آستارا نیز جزء برنامه كاری ما در سال جاری قرار دارد.
وی در ادامه افزود: عملیات ساختمانی پمپاژ اصلی این طرح در بلوار معاد با برآورد هزینه 15 میلیارد ریال در حال احداث است كه بعد از اتمام این بخش، كلیه شبكه های جمع آوری فاضلاب وارد ایستگاه پمپاژ شده و از طریق ایستگاه به تصفیه خانه انتقال داده می شود.
لطفی با اشاره به پیش بینی اجرای خطوط انتقال فاضلاب جمع آوری شده به طول دو هزار و 600 متر گفت : عملیات مقدماتی احداث تصفیه خانه فاضلاب شهر آستارا نیز به عنوان بزرگترین بخش اجرایی این طرح ، با انجام مناقصه برای انتخاب پیمانكار بصورت قرارداد EPC آغاز شده و پیش بینی می شود پس از انجام تشریفات قانونی ، از اوایل تابستان سال جاری مراحل اجرایی آن شروع شود.
وی افزود: برآورد تقریبی اعتبار لازم برای احداث تصفیه خانه با دارا بودن تمامی تاسیسات 100 میلیارد ریال است و قطعه زمینی نیز به مساحت چهار هكتار در ضلع شرقی دهستان ویرمونی برای طرح مذكور خریداری و محصور شده و در حال حاضر در آن محل ، مخزن و انبار لازم نیز برای تصفیه خانه ایجاد شده است.
لطفی بیان كرد: طرح جمع آوری فاضلاب شهرستان آستارا در قالب طرح ملی تامین اعتبار شده و از نظر زیست محیطی و بهداشت عمومی یك طرح مطمئن بوده و مستلزم حمایت و پشتیبانی مسوولان شهرستان و استان است.
وی با ضروری خواندن تسریع در عملیات احداث فاضلاب شهری آستارا گفت: با توجه به كلان و ملی بودن این طرح ، تامین اعتبار و نظارت بر مراحل اجرایی بر عهده شركت آب و فاضلاب استان گیلان است و باید پیمانكاری قوی وارد كار شده و این طرح را خیلی زود به مرحله بهره برداری برساند.
وی بیان كرد: اجرای طرح فاضلاب شهر آستارا بیشتر از 500 میلیارد ریال اعتیار نیاز دارد در حالی كه سالانه كمتر از 10 درصد این مبلغ اعتبار اختصاص می یابد و با این اعتبارات ، معضل فاضلاب شهر آستارا همچنان لاینحل باقی خواهد ماند.
وی با اشاره به اجرای همزمان طرح فاضلاب در 11 شهر استان گیلان گفت: این طرح ها به علت هزینه بر بودن ، بار مالی سنگینی دارد و نیازمند نگاه كلان مدیریتی است تا به مرحله بهره برداری برسد.
وی با انتقاد از شهرداری در خصوص صدور مجوز ساخت و ساز بی رویه در معابر باریك و بدون ملاحظه استانداردهای دفع فاضلاب و حتی ترافیك شهری گفت: در محدوده مركزی شهر كه نیاز بیشتری به شبكه فاضلاب احساس می شود ، بدون تامین اعتبار كافی كاری نمی شود انجام داد.
شهرستان آستارا با 85 هزار نفر جمعیت در شمال استان گیلان و جنوب جمهوری آذربایجان واقع است.
ك4
535 / 1449
آستارا ـ دفع غيربهداشتي و ورود مستقيم فاضلاب به جوي ها ، نهرها و دو رودخانه داخل شهر آستارا ، سلامت عمومي مردم را تهديد مي كند بطوري كه همه مسوولان و مردم اين شهرستان در خصوص وضعيت نامطلوب فاضلاب و آثار زيانبار آن در بهداشت و سلامت عمومي مردم آستارا اتفاق نظر دارند.
