دریا و ساحل از جمله ظرفیت های مهم گردشگری در گیلان است كه هنوز به طور بایسته و شایسته، از مزایای آن استفاده نشده است. با توجه به تأكید رهبر معظم انقلاب مبنی بر لزوم حمایت از سرمایه ایرانی، كارشناسان و متخصصان این حوزه، به بررسی چالش ها - فرصت ها و ظرفیت های توان تولیدی و خدماتی گیلان برای دست یابی به تولید ثروت ملی در این بخش پرداخته اند كه در این میان با توجه به برخورداری این استان از ظرفیت های متنوع گردشگری، توانمندی های گیلان در حوزه دریا و ساحل به بحث گذاشته شد تا راهكاری برای بهره مندی فزون تر از این ظرفیت ها برای رسیدن به درآمد اقتصادی پایدار و استفاده مطلوب تر از این موقعیت كه می تواند در راستای افزایش توان اقتصاد ملی باشد، یافته شود.
◄ لزوم تفكیك گردشگری ساحل و دریا
'حسین اسماعیل پور' معاون پژوهشی مركز آموزش عالی جابر بن حیان رشت در این میزگرد درباره ظرفیت های گردشگری دریایی گیلان اظهار داشت: در ابتدا باید تلاش كنیم تا بحث های مربوط به گردشگری ساحلی و دریایی را از همدیگر جدا كنیم زیرا هریك از دو بخش دریا و ساحل، دارای ظرفیت های متفاوت در این زمینه هستند .
وی اضافه كرد: در حوزه گردشگری ساحل، منطقه ساحل را داریم كه از كنار آب شروع شده و به قسمت های كرانه ای و پس كرانه ای تقسیم می شود و با توجه به شرایط و موقعیت خاص خود در این مناطق، می توان تاسیساتی ایجاد كرد و برای گردشگری برنامه ریزی نمود اما در بخش هایی از حوزه ساحل به دلیل موانع قانونی، قادر به ایجاد امكانات و تاسیسات نیستم .
این مدرس دانشگاه افزود: هنر همه كشورهای دارای ظرفیت های ساحلی، آن است كه از پس كرانه استفاده می كنند بر همین مبنا شاهد ساخت هتل و بندر با برخورداری از امكانات تفریحی در این مناطق هستیم .
وی ادامه داد : آنچه كه اكنون مهم است؛ اینكه ما در حوزه گردشكری دریایی هیچ اقدامی نكرده ایم و كاری كه تا حال حاضر انجام شده، برنامه ریزی در بخشی از ساحل بوده و ظرفیت های گردشگری دریایی هنوز ناشناخته مانده است .
اسماعیل پور گفت : در چند سال اخیر در محدوده حدود 270 كیلومتری سواحل گیلان از آستارا تا چابكسر تنها شاهد ساخت هتل و تاسیسات رفاهی در پس كرانه های ساحلی بوده ایم حال اینكه برغم توانایی ما در این بخش، نسبت به سایر كشورها بسیار عقب هستیم .
وی افزود: سواحل دریای خزر در مقایسه با سایر سواحل دنیا از امنیت بیشتری برخوردارند اما تاكنون قادر به بهره مندی بهتر از این ظرفیت بنا به دلایل مختلف نشده ایم .
دكتر 'تیمور آمار' استاد دانشگاه و مدیر گروه كارشناسی ارشد جغرافیا گرایش برنامه ریزی توریسم دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت نیز با تاكید بر ضرورت در نظر گرفتن ظرفیت های مجزای گردشگری ساحل و دریایی گفت: استان گیلان به لحاظ بهره مندی از موقعیت های طبیعی گردشگری دریایی و ساحلی از ویژگی های منحصربفردی برخوردار است .
وی افزود: دارا بودن ساحل ماسه ای و نزدیكی به جنگل و همچنین شیب خیلی مناسب ساحل از بعد جغرافیایی در كنار وجود تپه های ماسه ای كه برای استفاده برخی سرگرمی ها، بازی و ورزشی هایی چون پیاده روی و بهره گیری از آفتاب مطلوب است، از ویژگی های این موقعیت طبیعی در استان گیلان می باشد.
به گفته این استاد دانشگاه؛ وجود قابلیت های قایقرانی و ورزش های آبی از دیگر مولفه هایی است كه سواحل و دریای استان گیلان را در موقعیت ویژه ای قرار داده كه در صورت سرمایه گذاری مناسب و بهره وری مطلوب از آن می توان به رونق صنعت گردشگری در این منطقه افزود.
وی یادآور شد: در مقایسه سواحل دریای گیلان با خارج از كشور، جاذبه هایی كه سواحل گیلان دارند قابل مقایسه با سواحل و دریای دیگر كشور نیست اما آنچه كه موجب شده سواحل گیلان از جذابیت های لازم برای گردشگران برخوردار نباشد، نبود زیر ساخت های رفاهی است .
◄ جاذبه های گردشگری سواحل و دریای گیلان، سرمایه های ملی
مدیر گروه كارشناسی ارشد جغرافیا - برنامه ریزی توریسم دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت با تاكید بر اهمیت و جایگاه ویژه جاذبه های گردشگری سواحل دریای گیلان اضافه كرد: این موقعیت طبیعی، سرمایه ای ملی است كه باید برای رونق گردشگری به آن توجه جدی شود .
وی ادامه داد : برای بهره گیری از این موقعیت گردشگری در قبل از انقلاب اسلامی برنامه ای تحت عنوان احداث 500 واحد پلاژ در سواحل گیلان وجود داشت كه بسیاری بر اساس وضعیت فرهنگی و همچنین پیش روی آب دریا مورد استفاده قرار نگرفت و به تدریج از بین رفت .
به گفته دكتر آمار؛ در بعد از انقلاب هم همواره چگونگی استفاده از ساحل دریا مطرح بوده تا بر اساس شرایط عمومی جامعه مورد استفاده قرار گیرد اما هیچ الگوی جامع گردشگری برای این سواحل وجود نداشته است.
وی افزود: استفاده از سواحل دریا در كشور ما بر اساس معیارهای فرهنگی و دینی جامعه نسبت به سایر نقاط دنیا متفاوت است و باید الگویی خاص برای آن ارائه داد تا ضمن بهره گیری از این مواهب، ارزش های فرهنگی، دینی و ملی نیز حفظ شود .
این استاد دانشگاه گفت: طرح های سالم سازی دریا یكی از این طرح هاست كه سال هاست در حال انجام است اما با نگاهی به خروجی برنامه ریزی طرح های سالمسازی؛ آنچه كه انتظار می رفت حاصل نشده است.
وی اضافه كرد: نبود امكانات مناسب و تامین نشدن نیاز گردشگران و بهره مندان از این طرح ها موجب شده تا استقبال گرمی از طرح های سالمسازی دریا نشود .
معاون پژوهشی مركز آموزش عالی جابر بن حیان رشت نیز در این باره بیان داشت: در چگونگی استفاده از ظرفیت های ساحلی و دریایی برای رونق گردشگری، ابتدا باید زیرساخت های رفاهی را فراهم كرد و سپس برای چالش های فرهنگی احتمالی آن برنامه ریزی نمود.
وی گفت: حركت به سمت افزایش امكانات گردشگری ساحلی و همچنین ایجاد جاذبه های فرهنگی، موجب می شود تا زمینه های ماندگاری گردشگر در محیط بیشتر فراهم شود .
به گفته اسماعیل پور؛ برنامه ریزی های فرهنگی متناسب با آداب و رسوم محلی و استفاده از پوشش های سنتی و برگزاری جشنواره های مختلف بومی در كنار راه اندازی رستوران و بهره گیری از هنرمندان محلی می تواند در ایجاد جذابیت های گردشگری در منطقه و افزایش مدت اقامت گردشگری برای كسب رونق اقتصادی بسیار موثر باشد .
وی اظهار كرد : امروز حضور گردشگران در فواصل طرح های سالمسازی بسیار بیشتر از محل اجرای طرح های سالمسازی است حال اینكه اساساً مردم نباید احساس كنند محدوده ای جداسازی شده به نام طرح سالمسازی به مرحله اجرا در آمده كه فاقد خدمات دهی مناسب است و هیچ جاذبه ای ندارد.
این مدرس دانشگاه تاكید كرد: با نگاهی به اطراف طرح های سالمسازی دریا ، شما هیچ خدماتی چون عابر بانك، رستوران یا اینترنت نمی بینید كه گردشگر بتواند نیازهای خود را برطرف كند و از آن لذت ببرد .
وی بیان داشت: سواحل دریای استان گیلان از موقعیت و ظرفیت های بالقوه بالایی برخوردارند اما هنوز از آنها استفاده بهینه نمی شود و همین امر موجب شده تا برای استفاده از این مواهب الهی، بسیاری رهسپار خارج از كشور شوند در صورتی كه با حداقل امكانات و مناسب سازی شرایط فرهنگی، می توانیم استفاده های بهتری از سواحل و دریای گیلان ببریم.
اسماعیل پور افزود: رونق گردشگری ساحلی و دریایی گیلان نیازمند نگاهی ملی است زیرا این ظرفیت بالقوه استان، نقش مهمی در رونق اقتصاد ملی دارد .
◄ در برنامه ریزی عوامل دریا باید نگاهی ملی و فراملی داشت
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت تاكید كرد: در برنامه ریزی برای استفاده از ساحل و دریا می باید نگاهی ملی و فراملی در جذب گردشگر داشت .
دكتر تیمور آمار افزود: در بحث بهره گیری از ساحل از نگاه بین المللی با آنچه كه امروز در دنیا رایج است، دارای تفاوت های فرهنگی هستیم اما در بعد گردشگری ساحلی باید به نگاه ملی برای استفاده گردشگران داخلی بیشتر متمركز شویم .
وی ادامه داد : مهمترین بحث هایی كه می توان با توجه به ویژگی های موجود در سواحل و دریا به آنها پرداخت؛ این است كه چگونه می توانیم با تطبیق برخی شاخصه ها به برنامه ای ملی در این زمینه دست یابیم یا اینكه چگونه كاركردی را باید برای استفاده از این مواهب الهی انتظار داشته باشیم.
به گفته این استاد دانشگاه؛ هرچند برنامه ریزی هایی از گذشته تا به امروز برای استفاده مطلوب تر از ساحل و دریا انجام شده اما در بسیاری از موارد، در بهره گیری از آنها خلأ اجرایی بوده كه این مسئله، مانع از بهره مندی از موهبت خدادادی و جذب گردشگر شده است .
معاون پژوهشی مركز آموزش عالی جابر بن حیان رشت هم با اشاره به اینكه در اهمیت گردشگری همان بس كه آن را در دنیا پیچیده ترین صنعت می دانند، اضافه كرد: از نظر حوزه عمل، صنعت گردشگری گسترده ترین حوزه است و تنها صنعتی است كه می تواند جایگزین همه صنایع شود .
اسماعیل پور گفت : این صنعت 17 درصد كل صادرات دنیا را دارد و درآمد حاصل از آن در دنیا بیش از 800 میلیارد دلار می باشد .
وی ادامه داد : وجود ظرفیت های موجود در صنعت گردشگری نشان می دهد كه این صنعت قادر به ایجاد تحول اقتصادی در كشور است كه باید با برنامه ریزی و نگاهی متناسب با شاخصه های فرهنگی داخلی و بهره گیری از ظرفیت های بومی در صدد رونق آن و رشد تعداد گردشگران بود.
این استاد دانشگاه یادآور شد: بحث ها در مورد گردشگری ساحل در كشورها تنها بحث های بنیادی است و ما در عمل و اجرا چیزی نداریم كه باید در آن تجدید نظر كنیم.
◄ گردشگری ساحلی، دریای گیلان و محدودیت ها
دكتر تیمور آمار با اشاره به برخی محدودیت ها در استفاده و بهره مندی بهینه از ظرفیت های گردشگری ساحلی و دریایی گیلان گفت : آزاد نبودن سواحل از مهمترین محدودیت هاست.
وی اضافه كرد : تنها چهار درصد از سواحل ما برای استفاده عموم آزاد است و مابقی در اختیار بخش های مختلف خصوصی و دولتی است و این برای استان گیلان كه با توجه به ویژگی های خاص جغرافیایی و طبیعی سواحل آن برای بهره عمومی و كسب درآمد ملی، قابل قبول نیست.
عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی رشت ادامه داد : اختصاصی شدن ساحل یكی از مهمترین آسیب هایی است كه كاركرد ساحل را با چالش مواجه می كند.
وی با تاكید بر اینكه باید یك برنامه استراتژیك در كشور در راستای آزادسازی سواحل و بهره مندی از آن برای توسعه گردشگری و رونق اقتصادی تدوین شود، افزود: اكنون سواحل در اختیار دولت نیست تا برنامه ریزی كند و سواحل باید ملی اعلام شود تا منافع عمومی كشور در آن در نظر گرفته شود .
حسین اسماعیل پور نیز بیان داشت: تنها راه رونق گردشگری ساحلی و دریایی در گیلان، واگذاری امور به بخش خصوصی و مردم است و در این زمینه باید طرحی جامع تدوین كنیم كه در كنار حفظ موقعیت طبیعی سواحل و دریا، از این ظرفیت برای افزایش بهره وری گردشگری استفاده مطلوب شود.
وی ادامه داد: در كنار برنامه ریزی برای ایجاد تاسیسات و زیر ساخت ها؛ آنچه كه مهم است ایجاد فضای جذاب و فرهنگی برای جذب گردشگر و ماندگاری او در ساحل است كه در این زمینه باید بكوشیم دغدغه های گردشگر را برطرف و نیازهای او را تامین كنیم.
◄ نبود طرح آمایش سرزمینی در گیلان
دكتر تیمور آمار در بخش دیگری از سخنانش در این میزگرد با اشاره به نبود طرح آمایش سرزمینی در گیلان برای ایجاد همخوانی بین موقعیت جغرافیای طبیعی آن با نوع كاربری زمینی و استفاده های متنوع از آن گفت: اگر ما آمایش سرزمینی در این استان داشته باشیم، می توانیم برنامه ریزی صحیحی برای استفاده زمین و نوع كاربرد آن داشته باشیم.
وی اضافه كرد: استان گیلان دارای محیطی بكر است كه باید طوری مدیریت شود تا آشفتگی هایی كه در حوزه بهره برداری از ساحل در برخی استان ها دیده می شود، در آن بوجود نیامد .
عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت ادامه داد: مدیران گیلان این فرصت را دارند تا نگذارند این استان دچار چالش ها و آشفتگی ها در حوزه سواحل شود .
وی افزود : هم اكنون به دلیل آماده شدن برخی زیرساخت ها نظیر آزاد راه و راه آهن، شاهد متقاضیان بسیاری برای حضور در گیلان و خرید ویلا و تصرف مناطق روستایی و ساحلی هستیم كه اگر این موضوع مدیریت نشود؛ آنچه از ساحل و دریا در این استان مانده، در آینده با چالش مواجه خواهد شد.
دكتر آمار گفت: در مدیریت گردشگری گیلان باید منافع بلندمدت را نگریست و استان گیلان به دلیل برخورداری از ویژگی های متنوع، این فرصت را دارد تا برای آینده آن برنامه ریزی بهتری صورت گیرد .
وی خاطرنشان ساخت: در حوزه بهره وری از موقعیت های گردشگری در گیلان نباید خود را با سایر كشورها مقایسه كنیم بلكه باید ببینیم كه با شرایط موجود، چه می توانیم انجام دهیم و در كجا كاستی داریم و همچنین باید سند بالادست داشته باشیم و برای استفاده بهینه از زمین و نوع كاركرد آن طرح آمایش تدوین كنیم.
معاون پژوهشی مركز آموزش عالی جابر بن حیان هم اضافه كرد: برنامه هایی كه در حوزه گردشگری انجام می شود، باید تخصصی باشد و بر پایه یك استراتژی مشخص استوار گردد تا بتوان چشم انداز روشنی برای آینده گردشگری ترسیم كرد.
اسماعیل پور اظهار داشت: ضعف ساختار مدیریتی، مانع از اجرای طرح آمایش سرزمینی و استفاده بهینه از زمین و كاركردهای آن در حوزه گردشگری شده و باید به این مهم توجه جدی شود چراكه موضوع گردشگری و توسعه آن، نیازمند تخصص لازم است.
وی به قرار گرفتن گیلان در كریدور شمال - جنوب بعنوان مهمترین مزیت گردشگری این استان اشاره و بر لزوم استفاده از این ظرفیت در راستای رشد و توسعه صنعت گردشگری تأكید كرد.
◄ بایسته های توسعه گردشگری ساحلی و دریایی گیلان و راهكارها
مدیر گروه كارشناسی ارشد جغرافیا - برنامه ریزی توریسم دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت اظهار داشت: یكی از راه های مهم برای توسعه گردشگری ساحلی و دریایی این استان و استفاده از ظرفیت ها برای توسعه ملی آن است كه نگاه مدیریتی در این زمینه باید تغییر كند .
دكتر تیمور آمار افزود: در حوزه مدیریتی باید در كنار تعهد، تخصص افراد هم مورد توجه قرار گیرد زیرا نیروی انسانی استان گیلان این ظرفیت را دارد كه بتواند تغییری در راستای بهبود وضعیت بدهد .
وی ادامه داد : طرح سالمسازی دریا باید بر اساس اصل 44 قانون اساسی به بخش خصوصی واگذار شود و دولت تنها نظارت كند.
این استاد دانشگاه تاكید كرد: قوانین مرتبط با ساخت و سازها باید منطبق با قوانین موجود باشد و سخت گیری های لازم در این زمینه در نواحی ساحلی اعمال شود چراكه قوانین سختگیرانه موجب جلوگیری از آشفتگی ها در جغرافیای ساحلی می شود .
به گفته دكتر آمار؛ تدوین برنامه و استراتژی بلندمدت برای استفاده از ساحل و دریا متناسب با تنوع كاربری های تعریف شده در آمایش سرزمینی، می تواند ضمن حفظ محیط طبیعی و محیط زیست رونق گردشگری ساحلی و دریایی را افزایش دهد .
وی اظهار كرد: افزایش ظرفیت های خدماتی در ساحل و دریا و انجام فعالیت های تبلیغاتی و برقراری ارتباطات می تواند موجب آرامش خاطر و رضایت گردشگر و در نهایت رونق اقتصادی گردشگری ساحلی در گیلان شود .
این استاد دانشگاه توجه جدی به بحث های آلودگی زیست محیطی را از دیگر برنامه ها عنوان كرد كه می تواند موجب حفاظت از ساحل و دریا شود و تاكید كرد كه اكنون برنامه مشخصی برای پالایش محیط از آلودگی ها و زباله وجود ندارد .
وی افزود: توجه به پالایش محیط زیست باید از ارتفاعات كوه ها، دشت و رودخانه ها انجام شود زیرا این محیط ها با یكدیگر ارتباط دارند و می توانند موجب جابجایی و انتقال آلودگی شوند .
دكتر آمار یادآور شد: چهره محیط زیست ساحل چندان مطلوب نیست و این چهره زیبنده توریسم نمی باشد و در این زمینه كارهای بسیاری باید در زمینه فرهنگ سازی انجام شود.
اسماعیل پور مدرس دانشگاه و از كارشناسان گردشگری نیز بر ضرورت توجه به فرهنگ بومی استان و پیوند آن با مدیریت گردشگری تاكید كرد و خواستار استفاده از ظرفیت های بومی گیلان برای توسعه گردشگری بویژه ساحلی و دریایی این استان شد .
وی بیان داشت: نقش مطالعات و پژوهش های دانشگاهی نیز در هدایت مدیریت گردشگری ساحلی و دریایی گیلان بسیار حائز اهمیت است و باید بین دانشگاه و مدیریت های اجرایی، پیوند برقرار شود .
به گفته اسماعیل پور؛ برای ایجاد جذابیت در سواحل می باید متناسب با فرهنگ و آداب و رسوم منطقه و استفاده از این ظرفیت ها عمل كرد و بر این اساس؛ برگزاری جشنواره های بومی و محلی برای ایجاد جاذبه گردشگری در راستای افزایش ماندگاری توریسم نقش مهمی دارد .
وی اضافه كرد: گیلان دارای 40 نوع آیین و آداب سنتی است و همین تنوع و ظرفیت فرهنگی، یكی از مؤلفه هایی است كه در توسعه گردشگری ساحلی می تواند مثمر ثمر باشد.ك/4
516/695
رشت - گيلان با بهره مندي از مواهب طبيعي چون دريا و ساحل و نيز قرار گرفتن در يكي از مهمترين مسيرهاي ارتباطي كشور، گوشه اي از سرمايه عظيم كشورمان است كه مي تواند از رهگذر برنامه ريزي علمي و اتخاذ راهكارهاي اصولي بر پايه استعدادهاي بومي و فرهنگي منطقه، در رشد اقتصاد ملي مؤثر باشد.
