'آدم برفي': گامي بلند در كارنامه بازيگري اكبر عبدي

وی به مانند بسیاری از بهترین های سینمای ایران، فعالیت بازیگری خود را با تئاتر آغاز كرد و با مجموعه تلویزیونی 'بازم مدرسه ام' دیر شد به شهرت رسید و طی سه دهه با ایفای نقش های مختلف محبوبیتی چشمگیر كسب كرد.

محبوبیتی نه از جنس شهرت های زودگذر، بلكه از جنسی ماندگار كه نام عبدی را در تاریخ سینمای ایران حك كرد.

از دیگر آثار شاخص وی در این سه دهه می توان به فیلم های 'مادر' و 'دلشدگان' از ساخته های زنده یاد علی حاتمی، 'ای ایران' اثر ناصر تقوایی، و 'آدم برفی' به كارگردانی داود میرباقری اشاره كرد كه در این آخری برای نخستین بار زن پوشی را تجربه كرد كه دومین بار آن را در 'خوابم می آد' ساخته رضا عطاران به شكلی دیگر از سرگذراند.

سال ها پیش بواسطه فضای سنتی جامعه ایران، كمتر زنی حاضر به ایفای نقش در تئاترهای آن زمان می شد و به همین خاطر نیز برخی بازیگران كم سن و سال با پوشیدن لباس زنانه و گریم، به ایفای نقش زنان می پرداختند.

در سینما این اتفاق رخ نداد و فقط در چند مورد شاهد این اتفاق بودیم كه 'آدم برفی' ساخته داود میرباقری، نخستین آنها پس از پیروزی انقلاب اسلامی به حساب می آید.

میرباقری در این فیلم پدیده ای مهم به نام 'مهاجرت' را تم اصلی اثر خود قرار داده و از این رهگذر به حقایقی تلخ در این باب اشاره كرده كه همچان پس از گذشت نزدیك به دو دهه از تولید، همچنان تاثیرگذار جلوه می كند.

با این حال در فضای ملتهب سیزدهمین جشنواره بین المللی فیلم فجر در سال 1373 فیلم با همه نقاط قوت، صرفا به دلیل زن پوشی عبدی، رسما توقیف شد.

فیلم داستان جوانی به نام 'عباس خاكپور' است كه برای رفتن به آمریكا و گرفتن اقامت به هردری زده و هربار هم با شكست مواجه شده تا اینكه تغییر جنسیت را به عنوان آخرین راه برای رسیدن به هدفش انتخاب می كند.

میرباقری برای همراه كردن مخاطب با 'عباس'، سكانس اول را بگونه ای تاثیرگذار طراحی كرده و سرگردانی های وی همراه با تحقیر شدن های پیاپی، را به صورت تماشاگران خود می كوبد.

در حقیقت اصل مهم فیلمنامه نویسی یعنی نزدیكی به قهرمان داستان در 'آدم برفی' به خوبی رعایت شده و مخاطب با وی همراه می شود، بدون آنكه حاشیه روی چندانی صورت گیرد.

در واقع 'عباس' نمادی از جوان ایرانی دهه هفتاد است كه سراب آمریكا، هوش از سرش ربوده و برای رسیدن به آن هر خفت و ذلتی را می پذیرد.

برای مثال به صحنه ورود 'عباس' به سفارت و تقاضای عاجزانه ویبرای دیپورت نشدن توجه كنید كه سر آخر به زدوخوردش با یك ایرانی جاعل بدبخت تر از خودش ختم می شود.

میرباقری در كنار 'عباس' شخصیت های مكمل فوق العاده ای همچون 'جواد كولی'، 'اسی دربدر' و 'چرچیل' را قرار داده كه هریك بگونه ای در پیشبرد داستان سهم داشته اند كه به همه اینها باید 'دنیا' را نیز اضافه كرد كه در نهایت بازگشت به خویشتن 'عباس' را موجب می شود.

وی در خلق شخصیت های یاد شده كاملا از كلیشه ها بهره گرفته اما از آنها به درستی در ساختار فیلمنامه خود سود جسته است.

'اسی دربدر' و 'جواد كولی' شخصیت هایی وام گرفته شده از فیلمفارسی های قدیمی هستند كه در دل استانبول به مشاغل پست و پیش پاافتاده مشغول هستند؛ رفتارهای بیرونی و پر از اغراق آنها نشات گرفته از همان فیلم های كذایی جاهلی است كه بیرون از پرده نقره ای جان گرفته است.

در این میان مردانگی های آنها در حمایت از 'عباس' به عنوان یك هموطن نیز كاملا از همان كلیشه ها برخاسته و شكل گرفته است.

این دو شخصیت بواسطه آشنایی مخاطب با آنها و خواستگاه طبقاتی شان كاملا به باورشان می نشیند و كفه ترازوی قطب ضد قهرمان را سنگین تر می كند.

شخصیت 'دنیا' با وجود بازی ضعیف بازیگرش - آزیتا حاجیان -، نسبتا خوب از كار درآمده و نمادی از معصومیت و شرافت دختری ایرانیست كه با وجود شرایط اسفناك زندگی، همچنان محكم و استوار مانده و سر آخر نیز 'عباس' را متحول می سازد.

با این همه این شخصیت می توانست بهتر از اینها از كار درآمده و از تیپ - شخصیت به سمت شخصیت حركت كند كه این اتفاق در اینجا رخ نداده است.

بخش مهمی از جذابیت های 'آدم برفی' به بازی بازیگرانش بازمی گردد كه در واقع همگی آنها در اوج قرار دارند از 'داریوش ارجمند' گرفته تا 'پرویز پرستویی' و 'اكبر عبدی' و زنده یاد 'مهدی فتحی'.

ارجمند در نقشی كاملا تیپیك، حضوری دلچسب داشته و یك لات معتقد به اصول را به بهترین شكل به تصویر كشیده و در كنارش پرویز پرستویی نیز 'جواد كولی' را با تمام اغراق های موجود در نقش كاملا به اندازه خلق كرده است.

اما 'آدم برفی' را بدون اكبر عبدی نمی توان تصور كرد.

این بازیگر در نقش 'عباس خاكپور' یك جوان ایرانی سرگردان میان ایران و سراب آمریكا را به بهترین شكل خلق كرده، بگونه ای كه مخاطب كاملا باورش می كند.

اما در بخش دوم و درست از جایی كه به 'درنا' تغییر نام و جنسیت می دهد، با یك عبدی به شدت متفاوت روبرو هستیم كه به مانند یك بندباز روی لبه باریك نقش حركت كرده و آن را به سلامت به انتها رسانده است.

نقشی سخت و پیچیده كه فقط ذره ای لغزش آن را به ورطه ابتذال می انداخت كه عبدی با هوشمندی بسیار و گریم فوق العاده 'عبدالله اسكندری' از دام آن گریخته است.

'آدم برفی' كه در نهایت سه سال بعد از سیزدهمین جشنواره بین المللی فیلم فجر به اكران عمومی رسید و از شبكه های مختلف تلویزیونی نیز به نمایش درآمد، از نقاط اوج كارنامه بازیگری 'هزارچهره' به نام اكبر عبدی است كه به مدد چهره انعطاف پذیر، نقش های متفاوتی را به سینمادوستان كشور عرضه و به قلوب مخاطبان خود رخنه كرده كه راز ماندگاری او نیز در این نكته نهفته است.

فراهنگ ** 9173 ** م.ج **