مرده ها سخن مي گويند

به گزارش ایرنا، در سال 1378 به دنبال اجرای پروژه راهسازی در مسیر یاسوج - سمیرم چند گور باستانی در نزدیكی روستای لما در 15 كیلومتری شمال غرب پاتاوه و 65 كیلومتری شمال غرب یاسوج كشف كه پس از كاوش های باستان شناسی به گورستان 'لما' معروف شد.

در سال 1379 به مدت شش ماه از اردیبهشت تا مهرماه كاوش های باستان شناسی بر روی این گورستان در شهرستان دنا از توابع استان كهگیلویه و بویراحمد صورت گرفت كه در نتیجه 53 گور باستانی مربوط به سه هزار تا سه هزار و 500 سال پیش كشف و شناسایی شد.

گورستان باستانی لما، نخستین گورستان از نوع خود است كه در منطقه كهگیلویه و بویراحمد از این دوره شناسایی و كاوش شده و از این نظر در شناخت بهتر فرهنگ دوره ایلامی در جنوب غرب ایران اهمیت بسیاری دارد.

با انجام كاوش های باستان شناسی در این گورستان دست كم بیش از 400 شی‌ تاریخی شامل یك تابوت سفالی ، 61 گور، مقدار زیادی استخوان، كوزه‌های سفالی و مفرغی، مهره، انواع خنجر، نوك پیكان و نیزه زیور آلاتی شامل چندین نمونه دست بند به دست آمد.

كارشناس سازمان میرث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری كهگیلویه و بویراحمد درباره این گورستان می گوید: یكی از یافته های جالب توجه در گورستان لما، تابوتی سفالی است كه در آن بقایای اسكلت متلاشی شده یك انسان بدست آمده است.

به گفته 'نیك اقبالی' در كف تابوت سه سوراخ به قطر 5/5 سانتی متر دیده می شود كه گمان می رود برای خروج مواد زائد جسد پس از متلاشی شدن بوده است.

وی اضافه می كند: با توجه به اندازه قابل توجه این گور و اشیای موجود در آن به نظرمی رسد كه متعلق به یكی از زنان بلندمرتبه جامعه آن روز بوده است.

در برخی از گورها همراه بقایای متلاشی شده انسان، بقایای استخوان حیواناتی از راسته گوسفندسانان و اسب سانان دیده شده است.

در این گورستان، تمامی گورها به استثنای گور بچه ها اشیایی وجود دارد كه نشان دهنده اعتقادات و باورهای آنان بوده است.

به گفته نیك اقبالی اشیای موجود در این گورستان به سه نوع مفرغی، سنگی، آهنی و پارچه تقسیم بندی شده اند و اشیای سفالی از بیشترین نوع اشیای تدفین شده است.

وی می گوید: در برخی از گورها تا 24 ظرف سفالی گذاشته شده و در برخی گورها همچون گور كودكان، هیچ ظرف سفالی دیده نمی شود.

علاوه بر این در گورستان یك مهر استوانه ای شكل سنگی با نقوش كنده كاری كه در دو سوی خود دارای ارتفاع دو سانتی متری و قطر یك سانتی متری و یك حفره به قطر دو میلی متر و همچنین كتیبه ای به خط میخی در پنج كادر مستطیل شكل كه اشكال حیوانی و انسانی در كنار آن دیده می شد به دست آمد.

از سویی دیگر سه سال پیش نیز گورستان دیگری در نزدیكی شهر یاسوج كشف و فعالیت های اكتشافی آن از چند ماه پیش آغاز شد.

در اواسط سال 1388 به‌دنبال آغاز پروژه‌ احداث ساختمان كتابخانه‌ دانشگاه علوم پزشكی در یاسوج، گورستان تاریخی دهنو (تاج امیر) در اطراف شهر یاسوج به‌طور اتفاقی كشف شد.

مدیر كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری كهگیلویه و بویراحمد درباره این گورستان گفته است كه در صورت رمزگشایی از رازهای نهفته در گورستان تاریخی 'دهنو' در اطراف شهر یاسوج، اسرار تاریخ استان روشن و اطلاعات هویتی و سابقه‌ تاریخی آن دگرگون می شود.

علیرضا ایزدی با اشاره به یافتن 16 گور با ساختار 'خرسنگی' در دو گمانه از زمان آغاز كاوش در این گورستان، گفت: تعداد زیاد گور در محدوده‌ای كوچك نشان‌دهنده‌ اهمیت و گستردگی این گورستان است.

به گفته وی، كهگیلویه و بویراحمد در مجموع نزدیك به 20 گورستان تاریخی دارد كه در نقاط مختلف استان پراكنده شده است.

مدیر كل سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری كهگیلویه و بویراحمد اظهار داشت: طبق یافته های جدید كاوشهای صورت گرفته در گورستان دهنو، اقوام ساكن این منطقه ازچند هزار سال پیش یكتا پرست بوده اند.

علیرضا ایزدی افزود: مطابق آخرین كاوش های باستان شناسی گورستان دهنو، مردمی كه سه هزار و 500 سال پیش در این منطقه زندگی می كرده اند اعتقاد به معاد داشته اند.

وی بیان كرد: كنار بدن های آرمیده، بقایای گوشت گوسفند پیدا شده است كه این یافته ها طبق دانش باستان شناسی به معنای اعتقاد به جهان آخرت و زندگی دوباره پس از مرگ است.

ایزدی گفت: در گورستان دهنو كه متعلق به دوره اشكانیان است نشانه های دیگری همچون روش تدوین مردگان وجود دارد كه فرضیه یكتاپرست بودن اقوام ساكن در این منطقه را ثابت می كند.

وی عنوان كرد: در دیگر گورهای كشف شده در دوره های مختلف تاریخی نیز نشانه های مشابهی پیداشده است كه نشان دهنده اعتقاد مردم این منطقه به وجود معاد و خداوند یكتاست.

كارشناس باستان شناسی اداره كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری كهگیلویه و بویراحمد نیز گفته است كه یافته های اخیر باستان شناسی روشن می كند شهر یاسوج، مركز استان كهگیلویه و بویراحمد مركزییلاق دولت بزرگ ایلامی بوده است.

علی اصغرآتش فراز افزود: در گورستان بزرگ لما در شهرستان بویراحمد و دهنو در نزدیكی شهر یاسوج، نشانه هایی مبنی بر محل استقرار فصلی اقوام ایلامی یافت شده است.

وی اظهار داشت: شمال كهگیلویه و بویراحمد، بخش سردسیری این استان محل كوچ عشایر در طول تاریخ بوده كه بیش از سه هزار سال ادامه داشته است.

آتش فراز بیان كرد: جای جای بخش سردسیری استان كهگیلویه و بویراحمد، بویژه دره بشار از حدود مكان امروزی درب كلات تا شهر كنونی یاسوج، استقرارگاه های تمدن ایلامی و تمدن های بعدی آریایی بود.

وی عنوان كرد: در طول این دره، گورستان هایی همچون دهنو مشاهده شده است كه حكایت از این امر می كند.

آتش فراز گفت: در چند محل دیگر در شهرستان های دنا و بویراحمد نیز آثار گورستان های مشابه و استقرارگاه های فصلی مشاهده شده است.

وی افزود: وجود این گورستان ها نشانگر ورود اقوام جدید آریایی و نیز استفاده از این محل ها به عنوان ییلاق تمدن های گذشته است.

آتش فراز بیان كرد: وجود این گورستان ها در استان كهگیلویه و بویراحمد، فرصت مناسبی را فراهم كرده تا با پژوهش در مورد شیوه زندگی هزاره اول و دوم قبل از میلاد اقوام ایرانی آگاهی بدست آوریم.

این كارشناس باستان شناسی میراث فرهنگی كهگیلویه و بویراحمد با بیان اینكه تمدن های باشكوهی در بخش جنوبی این استان وجود داشته است، افزود: وجود تپه های باستانی بزرگ در دهدشت و گچساران این فرضیه را اثبات می كند.

ˈعلی اصغر آتش فرازˈ افزود: وجود تپه های باستانی واستقرارگاه های هزاره اول تا سوم (ق.م) و باقی مانده های آثار باستانی در بخش گرمسیری استان نشان می دهد كه همواره تمدن های ایران زمین در این بخش از استان گسترش یافته است.

وی اظهار داشت: بررسی های صورت گرفته نشان می دهد كه شهرنشینی در بخش جنوبی استان به دلیل داشتن آب وهوای معتدل و همجواری با تمدن بزرگ ایلامی از گذشته دور رایج بوده است.

به نظر می رسد با یافته های اخیر باستان شناسی برخی زوایای تاریخ استان كهگیلویه و بویراحمد روشن شده است اما پژوهش های بیشتر علمی و انتشار آن می تواند كاستی های دانش كم مربوط به تاریخ باستانی استان را برطرف كند.

عضو گروه تاریخ دانشگاه یاسوج در این باره می گوید: گذشته استان به چند جلد كتابی كه در سال های اخیر درباره تاریخ معاصر استان نوشته شده است خلاصه نمی شود.

دكتر 'كشواد سیاهپور' اضافه می كند: یافته های اخیر باستان شناسی می تواند به یكی از منابع ارزشمند تاریخ استان تبدیل شود و زمنیه مناسبی برای كارهای پژوهشی تاریخ نویسان است.

627/566